Domino Etkisi

136

Dizilmiş
domino taşlarıyla yapılan deneyleri bilirsiniz. Birinci domino taşına
dokunulmasıyla yanına veya arkasına belli aralıklarla dizilmiş çok sayıda taş peş
peşe yıkılır.

Hatta
domino taşlarıyla yapılan deneyin bir de “zincirleme nükleer reaksiyondaki
üstel artışı göstermek için hazırlanan” bir örneği
var.

Her
domino taşı kendisinden sonra gelen ve 1,5 kat daha büyük olan domino taşını
devirebiliyor. En küçük domino 5 mm yükseklikte ve 1 mm kalınlıkta.
Toplamda 13 domino taşı var. En büyük taş yaklaşık 45 kg ve 1 metre
boyunda.

Yani
yarım santimetrelik bir domino taşı ile başlayan zincir, her seferinde 1,5
katına çıkarılmış blokları devirerek, 13 kademenin sonunda 1m boyunda ve 45 kg
ağırlığındaki bloğu devirebiliyor. 29 kademe devam ettirilirse 400
metre yüksekliğinde
, dünyanın en büyük gökdelenlerinden biri kadar, kütleyi
devirmek
gibi inanılmaz bir sonuca ulaşılacağı hesaplanıyor.

****

Domino
etkisinin hayatın hemen her alanında geçerli olduğu görülüyor.

Bizim
kültürümüzde bu etkiyi anlatan çok veciz bir söz vardır: “Bir mıh bir nalı
kurtarır. Bir nal bir atı, bir at bir komutanı, bir komutan bir orduyu, bir
ordu bir ülkeyi kurtarır.”

Tersinden
bakınca bir mıhın olmayışı, olumsuz zincirleme olaylarla, bazen bir
ülkeyi batırır.

Sosyal,
ekonomik, siyasi, sağlık vd alanlarda gördüğümüz domino etkisi eğer olumlu
anlamda
ise varsın etkisini yapsın.

Fakat
bir olumsuz olay, domino etkisi gösteren zincirleme olaylara ve daha büyük
olumsuzluklara yol açıyorsa
yapılması gereken bu zincirin kopmasını
sağlamaktır.

Yıkılma
sırası gelen domino taşını sıradan çekip almak veya o taşı yerinde
sağlamlaştırmak gerekir.

Zamanında
alınması gereken önlem alınmadığı zaman yıkılanlara şaşkınlıkla bakmak bir çare
olmayacaktır.

*************************************

Kazalar
ve Domino Etkisi

Domino
teorisi kazaların nedenini bulmada yararlanılan bir yöntemdir. Teori, kazalara
neden olan olaylar dizisinin, yan yana duran domino taşları gibi birbirlerini
düşürerek kayıplara neden olabileceği gerçeğine dayanır.

Kazaya
doğrudan yol açan sebeplerin tespiti dışında, risklerin meydana gelmesinde rol
oynayan idari kusurların belirlenmesi için kullanılabilir.

Bir
işyerinde contası bozulmuş bir musluktan sızan yağın yerde birikmesi, işçinin
loş ışıkta yağlı zemini fark etmeyip kayması, koruyucu ekipman takmayan işçinin
başını çarpıp bayılması, başını çarptığı elektrik panosundan çıkan kıvılcımla
yangın çıkması gibi olaylar zinciri domino etkisinin vahim sonuçlarına
örnek olabilir.

Böyle
olayların tekrar yaşanmaması için sistemin her kademesinin bu yöntemle
değerlendirilmesi gerekli olmaktadır.

****

Psikolojide
Domino Etkisi

Stanford
profesörü Fogg’un sözlerine göre, “Davranışlarımız birbirine
bağlıdır, bu nedenle bir davranışı değiştirdiğinizde diğer davranışlarınız da
değişir”.

Domino
etkisi sadece yeni davranışlar dizisi yaratmakla kalmaz, kişisel inançlarda
da değişiklikler meydana getirir.

Her
minik domino düştükçe, kendiniz hakkında yeni şeyler düşünmeye ve kimlik
tabanlı alışkanlıklar kurmaya başlarsınız.

Hz.
Ömer aynı tespiti 14 asır önce yapmış: “İnandığınız gibi yaşamazsanız,
yaşadığınız gibi inanmaya başlarsınız.”

Belli
makam veya güce ulaşan insanları davranışlarında ve daha sonra inançlarında
inanılmaz değişiklikler olmadan, daha ilk minik domino taşları düşerken
yani ilk küçük değişimlerde uyarmak gerekiyor.

****

Beden
ve Ruh Sağlığında Domino Etkisi

Dr.
Osman Müftüoğlu, Domino etkisinin beden ve ruh sağlığı alanında da etkili
olduğunu anlatıyor:

Dr.
Deepak Chopra “bedeninizde ‘biyo-işaretler’den birini değiştirdiğinizde
diğerlerini de etkilersiniz”
diyor. Bu yapılanma sadece bedensel değil,
ruhsal organizasyonlarımız için de geçerlidir. Bedende ve ruhta taşlardan
biri yerinden oynadı mı, her şey birbiri ardına değişiverir.
Yani “domino
etkisi” anında devreye giriverir.

Depresyondaysanız ve
fazlaca uzamışsa zamanla bedensel fonksiyonlarınızda da aksamalar
başlar. Bağışıklığınız zayıflar. İştah dengeniz altüst olur. Kalp krizine,
beyin felcine bile davetiye çıkarırsınız. Tansiyon ayarınız, kalp hızınız ve
daha pek çok bedensel parametreniz bundan etkilenir.

Diyelim
ki uzun süredir geçmeyen ve şiddetli ağrılı ataklarla seyreden kronik
romatizmal bir hastalığınız
var. Sizin bir süre sonra depresyonla
tanışma ihtimaliniz de bir hayli yüksektir. 

Bu
nedenle de biyolojik ayarlarınızı etkileyerek, olumlu yönde değiştirerek ruhsal
yaşınızı (psikolojik yaş) etkileyebilir; algılarınızı değiştirip kendinize daha
iyi “iç mesajlar” göndererek bedensel yaşınızı (biyolojik yaş)
değiştirebilirsiniz.

****

Ekonomide
Domino Etkisi

Domino
etkisi
ekonomide de geçerlidir. Mesela Türkiye’de döviz
kurlarının yükselmesi
ekonomi içinde ithal girdi yüksek olduğu için üretim
maliyetlerini
artırır. Maliyetler artarsa; malların satış fiyatları artar. Satış
fiyatları artarsa; alım gücü daha da azalacağından talep daralması
yaşanır.  Talebin azalması bu defa üreticinin satışlarını düşüreceğinden üretimde
daralmalara
yol açar, üretim azalır. Bir önceki döneme göre daha az üretmek
demek ekonomik küçülme demektir. Ekonomik küçülme işsizlik;
işsizlik gelir kaybı demektir. 

Buna
karşılık döviz kurlarının yükselmesi, ithal girdiler pahalanacağı için zamanla
ithal girdi oranını düşürür. Yerli üretim oranı artar. Daha az
ithalat yapılınca daha az döviz ihtiyacı olur. Yerli üretim arttıkça
ihracata yönelir, döviz geliri olur. Döviz kurlarının yükselişi durur. Maliyetler
ve fiyatlar
dengeli ve kontrollü olur.

Ekonomik krizler de yani bir ülke veya
bölgede ortaya çıkan ekonomik veya finansal yüksek düzeyli dalgalanmalar da diğer
bölge ve ülkelere domino etkisiyle bulaşır.

Büyük bir ekonomide
ortaya çıkan krizler ve derin şoklar tüm dünyaya yayılabilmektedir. “ABD
hapşırınca, AB nezle olur”
sözü bu etkiyi tanımlar. Dünya borsaların
birbirinden etkilenmesi de bu türden sıkça rastlanan olaylardandır.

Önceki İçerikCovit 19 ve Bulaşma Korkusu
Sonraki İçerikBelâgatta Zirvede Bir Eser
Avatar photo
Doğum 20.07.1956 BUCAK-BURDUR Eğitim Cumhuriyet İlk Okulu, Bucak Lisesi (Mezuniyet 1973) İstanbul Üniversitesi Kimya Fakültesi - Kimya Yüksek Mühendisliği (Mezuniyet 1978) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Mezuniyet 1995) Çok sayıda şirket içi ve şirket dışı eğitim programlarına iştirak. (ISO 9000, Toplam Kalite Yönetimi, Verimlilik, İş İdaresi, Pazarlama, İstatistiksel Proses Kontrol, Kişisel Gelişim, Kişisel İmaj ve diğer konularda onlarca eğitim programı) 1978-1980 Akyazı/Sakarya Yonca Süt Fabrikası İşletme ve Laboratuar Şefi 1980-1995 Petkim A.Ş. Yarımca Kompleksi (İşletme Mühendisi, İşletme Şefi, Başmühendis.) 1995-2001 Satış Müdür Muavini 2001-2004 Tüpraş Körfez Petrokimya ve Rafinerisi Ticaret Müdür Yrd. 2004 - 01.02.2007 Tüpraş Körfez Petrokimya ve Rafinerisi Ticaret Müdürü. 01.02.2007 - 30.09.2007 Tüpraş Körfez Petrokimya ve Rafinerisi İnsan Kaynakları Müdürü. 01.01.2008 - 30.10.2008 Yantaş Yavuzlar Plastik A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı Kauçuk Ürünleri Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Başkanlığı yaptı. (2001) 03.03.2010- Serbest Avukat Medeni Hal :Evli ve İki Çocuklu Lisan : İngilizce (İntermedite level) Sosyal Faaliyetler :İstanbul Üniversitesi Korosu, Kubbealtı Musiki Cemiyeti ve halen Tüpraş Türk Sanat Müziği Grubunda korist. 250 mühendis üyesi bulunan Petkim Mühendisler Derneği'nde 4 yıl başkanlık yaptı. Kocaeli Aydınlar Ocağı'nda Başkan Yardımcısı, Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev yaptı. Halen Yönetim Kurulu Başkanı. 2001-2002 yıllarında Kocaeli TV' de, "Geniş Açı" adlı siyasi, sosyal, kültürel tartışmaların yapıldığı programın yapımcılığı ve sunuculuğunu yaptı. Halen Kocaeli Gazetesinde haftada bir köşe yazısı yayınlanmaktadır. Bu yazıların tamamı kocaeliaydinlarocagi.org.tr sitesinde yer almaktadır.