Dost ve kardeş ülke Azerbaycan’da ilk defa yapılan iki etkinlikte bulunmaktan çok mutlu oldum.
Çanakkale zaferinin 100. Yılı münasebetiyle, başkent Bakü’de, içinde Atatürk ve Kazım Karabekir’in de canlandırıldığı bir tiyatro ilk defa sahnelendi.
Bir başka etkinlikte ise, Türkiye’den bir bilim adamının yazdığı “Dünden Bugüne Ermeni Soykırımı ve Hocalı Soykırımı” kitaplarının Bakü’deki tanıtımı yapıldı. Her iki programda “konak” (misafir) olarak bulunmanın hazzını yaşadık.
İravan Devlet Azerbaycan Dram Tiyatrosu oyuncularının çok başarılı performanslarıyla sahneye konulan eserde, Kurtuluş Savaşımızın ilk safhaları, Mustafa Kemal Paşa’yı Atatürk olmaya götüren olaylar anlatıldı. Salonu dolduran dinleyicilerin Türkiye ve Atatürk sevgisi görülmeye değerdi.
Bu tiyatronun direktörü İftihar Piriyev Türkiye’de dahi pek yapılmamış bir işi Azerbaycan’da gerçekleştiren bir dost. Türklük duygusu son derece kuvvetli olan ve aynı zamanda çok iyi bir şair olan İftihar Bey, genç ekibiyle çok zor bir işin altından başarıyla kalktı. Salonu dolduran, içinde Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı temsilcisi, Türkiye Cumhuriyeti Bakü Büyükelçiği temsilcisinin de dâhil olduğu oldukça yüksek protokolden kişiler ile son derece kaliteli bir izleyici kitlesinden olumlu not aldı.
Diğer etkinlik ise İstanbul Anadolu Aydınlar Ocağı Başkanı Prof. Dr. İbrahim Öztek‘in yazdığı iki kitabın tanıtıldığı iki ayrı programdı. (Azerbaycan’da program kavramı yerine tedbir deniliyor.)
Prof. Dr. İbrahim Öztek kendi alanında çok başarılı ve tanınmış bir hekim. Senelerce Judo Federasyonu Başkanlığı yapmış, kendisi 8. dan siyah kuşak sahibi eski bir sporcu. Dünya’daki birkaç teknik Judo otoritesinden biri.Çok sayıda alana ilgi duymuş ve ilgilendiği her konuda eserler bırakmış örnek bir vatansever bilim adamı.
Beynelhalk Matbuat Merkezinde yapılan ve Azerbaycan Televizyonlarının da kaydettiği programa da çok önemli protokol konukları ile seçkin bir dinleyici topluluğu katıldı. Gerek protokol konuşmalarında ve gerekse Prof. Öztek’in sunumu esnasında Azerbaycan’ın “Umum Milli Lideri” Haydar Aliyev’in “bir millet, iki devletiz” cümlesi ile “bir bedende iki can; Türkiye Azerbaycan” en çok tekrarlanan cümleler oldu.
“Türk Milletinin tarih yaratmak konusunda gösterdiği başarıyı bugüne kadar tarih yazmak konusunda gösteremediği” vurgulanarak “artık tarih yazmayı da başarmalıyız” denildi. Ermenilerin “soykırım ” iddiaları konusunda, sadece son sene içinde 300 kitap, film, müzik eserleri yazdığı, ancak Türklerin birkaç kitaptan başka eser veremediği bir ortamda, Prof. Dr. İbrahim Öztek’in yazdığı kitapların bu kadar takdir toplamasına şaşırmamak lazımdı.
Bu etkinlikleri düzenleyen ve Prof. Dr. Öztek‘in “Hocalı Soykırımı” kitabının baskısını gerçekleştiren Azerbaycan’lı iki kardeşimizin emeklerini her türlü takdirin üstünde görüyorum.
Azerbaycan Aydınlar Ocağı Başkanı Vügar Kerimoğlu Kadirov ile yardımcısı ve Harbi And Gazetesinin sahibi Emin Hesenli bu çok önemli organizasyonların arkasındaki iki dava ve gönül adamı. Emin Hesenli’nin şehit yakınları ile gazilerin devlet desteği almasını sağlayan “içtimai birlik” başkanı olarak yaptığı hizmetler de çok önemli. Bu kahramanların devletten ev alması, eğitim ve diğer sosyal yardımları alması gibi kutsal bir görevi heyecan ve zevkle yapıyor.
*****
Azerbaycan’da Türklük Duygusu ve Atatürk Sevgisi
Azerbaycan’da Türklük duygusu ve Atatürk sevgisinin tezahürü olan birçok işareti görmek mümkün. Çok yerde Azerbaycan bayrakları ile birlikte, Türk Bayrağını da kullanıyorlar.
Bakü’nün en büyük iki caddesinden (prospektinden) birinin adı Haydar Aliyev, diğerinin adı Atatürk.
Atatürk adına büyük bir meydan yapılmış ve bir heykeli dikilmiş. Açılışını bizzat Azerbaycan Prezidenti İlham Aliyev ile Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan yapmış.
Azerbaycan’da büyükelçiliklerin en büyüğü Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği. Diğer devlet sefirliklerine bu ölçüde arsa verilmemiş.
Bakü- Tiflis- Ceyhan petrol boru hatları, Türkiye’ye ulaşan gaz ve demiryollarının yapılması Azerbaycanlı kardeşlerimiz için övünç kaynağı. Socar vasıtasıyla Petkim tesislerinin büyütülmesi Azerbaycan’ın en büyük dış yatırımı.
Konuştuğumuz herkes “Türkiye bizim için çok önemli. Türkiye ne kadar güçlü ve ne kadar büyük olursa biz o kadar mutlu ve güvende oluruz” diyor.
Papa’nın “Türkler 1915’de Ermenilere soykırım yaptı” şeklindeki beyanına, Azerbaycanlı kardeşlerimizin tepkisi Türkiye vatandaşlarından daha çok ve sert.
Türkiye’deki siyasi, ekonomik ve toplumsal gelişmeleri yakından izlemekteler.
Bizden çoğumuz Çanakkale Savaşlarında 3.000 Azerbaycan Türk’ü gencin şehit olduğunu pek bilmez. Şehitlikte Azerbaycan’lı şehitlerimize, düşman Anzak askerine gösterdiğimiz kadar itibar göstermemişiz.
Ama Azerbaycanlı kardeşlerimiz 1918’de Nuri Paşa komutasındaki Türk askeri birliğinin Azerbaycan’ı kurtarmasını hiç unutmamış. Burada şehit olan bir Türk Binbaşısının mezarı komünizm döneminde köylüler tarafından gizlenmiş, korunmuş ve senelerce gizlice ziyaret edilmiş. Komünizmin çöküşünden sonra mezar ortaya çıkarılmış ve bir çevre düzenlemesi yapılmış, sabit bir Türk bayrağı konulmuş. Bu bölgeye “1130 kahraman Türk şehidinin anısına” bir abide dikilmiş. Azerbaycan’ın birçok şehrinde de Türk Şehitlikleri yapılmış.
Azerbaycan da hızlı Değişim:
Başta Vügar Bey ve eşi Arzu Hanım, Emin Hesenli ve eşi Günel Hanım, Harbî And Gazetesinin Editörü Gönül Ehadova ile İravan Tiyatrosu’nun Direktörü İftihar Bey, Türkiye’den gelen sekiz kişilik kafilemiz için müthiş bir misafirperverlik örneği gösterdiler. Düzenledikleri gezi programına Türk Şehitliğini ziyareti de koyunca burada şehitlerimize dua etmek imkânını bulduk.
Bakü’de 12. Yüzyılda yapılmış Şirvanşahlar Sarayı dahil çok önemli eserlerin yer aldığı tarihi bölge İç Şehiri, Şehitler Hıyabanını, çok seçkin sanatçı ve devlet adamlarının mezarları ve heykellerinin bulunduğu Fahrî Hıyabanını (burada Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurucu Lideri Haydar Aliyev’in kabrini), Hocalı Soykırım Anıtını, Kız Kalesini; Bakü dışında Şamahı, Kebele şehirlerini, bu arada tam bir tabiat harikası olan Nohur Gölü‘nü ve Azerbaycan’ın teknolojide geldiği ileri seviyeyi gösteren Rasathaneyi vd. tarihi turistik yerleri gezdik. Bu arada Bakü’de müthiş hızlı ve düzenli bir şehirleşmeyi görmemek imkânsızdı. Bakü yeni altyapılarıyla (binalar, mahalleler, sokaklar, restoranlar ve diğer mağazalar) müthiş bir değişme ve gelişme içinde.
Şehirde tiyatro, kütüphane, sinema ve diğer kültürel mekânlara çok sık rastlanmakta. Ancak kitap ve gazete okuma oranları ile kültüre yapılan yatırımlarda azalma varmış. İftihar Bey, yatırımcıların Tiyatro Salonu yerine “şadlık sarayı” (düğün salonu) yapmayı tercih etmesinden yakınmakta.
Bakü’de eski ve özellikli binalar aslına uygun restorasyonlarla yenilenirken özelliksiz binaların dış kaplamaları yenilenerek, özel bir teknikle çok nitelikli hale getirilmekte. Bir yandan da son dönemde yapılan ve yapılmakta olan modern yapılar şehrin görünümüne damga vurmakta. Yapılacak 1. Avrupa Oyunları sebebiyle çok sayıda spor tesisleri şehre zenginlik kazandırmış.
Dileğim o ki Azerbaycan hızlı kalkınmasını ekonomik ve sosyal her alanda sürdürsün. Bu kardeş ülke ile stratejik işbirliği alanları çoğalsın. Birbirimizle daha iyi tanışmamızın vasıtaları geliştirilsin.
