Akıl, akl-ı selim, akıl yürütme… Bunların temel bileşeni sebep-sonuç fikridir. Gözlediğimiz sonuçların sebeplerini bulmaya çalışırız ki gerektiğinde değiştirebilelim. Bu bilim için de geçerli. Zaten bilim, yukarıda saydığım ve içinde “akıl” geçen şeylerin daha resmî, daha kurumlaşmış halinden ibarettir.

Zor işler bunlar. Sonuçların sebeplerini bulmak. Son derece karmaşık. Bir sonucun birçok sebebi oluyor, o birçok sebebin de birçok sebebi. Sonra sonuç da başka sonuçların sebebi oluyor. Daha daha: Sonuçlar sebepleri geri besleyebiliyor veya tersine sonuç sebebi öldürebiliyor. Pozitif ve negatif geri besleme… Bilim zor iş. Akıl yürütme bile kolay iş değil.

İnsanlar zorlanınca kaçamak yollar arıyorlar. Hatırlayacaksınız adamın biri “Fiyatları Allah arttırıyor!” diye bağırıyordu geçende. Ne yani, tutup ekonomi mi öğrenecek bey baba! Sorumluluğu Allah’a yükle, rahat et. Mustafa Çağrıcı Hocamız bir köşe yazısında Müslüman Zihninin Kilitlenişi (Closing of the Muslim Mind) kitabından söz ediyordu (https://bit.ly/kilitlenisi ) O kitabın hemen başında da “sebep-sonuç, sebep- sonuç” diye bir ağlaşma vardır. Ziya Paşa “İdrâk-i maâlî bu küçük akla gerekmez / Zîrâ bu terâzî o kadar sıkleti çekmez ” demiş ve güzel söylemiş ama bunu bütün problemlerimize genişletmek abes. Bu kaçış sadece Müslümanlarda yok. Popper’in “Her karmaşık problemin basit bir çözümü vardır ve o çözüm yanlıştır.” sözü de aynı kolaycılığa işaret eder.

Sizin aklınız ermez

Komplo teorileri tam bu yüzden bu kadar revaç buluyor bence. Fiyatları dış güçler arttırıyor; olmadı Bill Gates yükseltiyor. En güzeli de “üst akıl yükseltiyor.”. Bu üst akıl lafı ilk telaffuz edildiğinde saftorik bir azınlığa ait sanmıştım. Sonra ne göreyim, yandaş medyada ciddî ciddî üst akıl, üst aklın cinsleri falan tartışılıyor. Şüphesiz, sorumluluktan ve düşünmekten kaçmak için çok kullanışlı bir kavram. Oturup kitabını yazmıştım: Alt Akıl- Aptallar ve Diktatörler (Panama 2017).

Demokrasilerde iktidarlar yapıp ettiklerin halka izah ederler. Kendilerini sadece seçimden seçime değil attıkları her adımda halkın manevî olurunu almak zorunda hissederler. Hesap verirler. Bu yüzden demokrasiler hükümet politikalarının kamuoyunda sürekli irdelendiği, tartışıldığı ülkelerdir. Bunu yapmazlarsa iktidarlar meşruiyetlerinin zedelendiğini hissederler.

Zihnin kilitlendiği ülkelerde ise sorumluluk insanların kendi akıllarının dışındaki bazı akıllara atılıyor. Hatta nasıl, niçin diye soranlar azarlanıyor. Kimin adına? Devlet aklı adına! Derin devlet adına! İktidar için ne büyük kolaylık. Dış güçlerle bu akıllar bir araya gelince sorumlunun hiç mi hiç kabahati kalmıyor. “Vallahi ben yapmadım derin devletin işi.” Hatta “Herkes mi bilecek bu işleri. Halkın aklı ermez. Susun oturun. Devlet aklı bu! Ne haddinize!”.

Yerli ve milli derin devlet

Hele “derin devlet”. En büyük Amerikan ansiklopedisi Webster’e baktım. Derin devlet “deep state” sözlerini aradım. Buldum da. Şöyle açıklıyor: “Özellikle seçilmemiş devlet görevlilerinden ve bazan sivil kişilerden (finans sektöründen ve savunma sanayiinden) kişilerden oluştuğu iddia edilen ve hükümet politikasını etkileyen ve icra eden gizli bir örgüt “ Sonra örnek niyetine bir alıntı veriyor, “… bu özellikleriyle isimsiz bürokratlar bir süperhükümet teşkil ediyor. Bu korkutucu bir gidiş.” diye devam ediyor.

Demek ki yalnız biz değiliz diye düşündüm. Webster’de bir de Kelimenin Tarihi diye bir sekme var. Oraya baktım. Ne göreyim! Aynen şöyle yazıyor: Etimoloji: Türkçe “derin devlet”in tercümesi. Eh ne kadar övünsek azdır. Hadi yoğurt, dolma falan maddi şeyler. Dünya sözlüklerine kavram vermek daha aşkın bir başarı. “Dolmuş” bunlardan biriydi. Oxford sözlüğünde (oed.com) geçiyor ama hiçbiri “derin devlet” gibi derin bir kavramın yerini tutmaz.

Aksaçlılar meclisi

Derin devletin arkasındaki daha da derini var: “Aksaçlılar Meclisi”. Rahmetli Ömer Lütfü Mete ile genç dostum, tescilli dâhi Mete Aksoy’un bir senaryo yazarken icat ettikleri kurmaca kavram. Fakat onlar uydurduktan sonra sayın halkımız inanmış. Mete, “Vallahi de billahi de biz uydurduk, yok öyle bir şey.” dese de insanlar “Hadi hadi… Öyle diyeceksiniz tabii.” havasına girmişler. Birisi de benim o meclisin üyesi olduğumdan emindi. Ne yani, ak saçlı değil miyim?

Mete Facebook sayfasında aksaçlılar’ı nasıl icat ettiğini anlatmış:

“Yıl 2006 olmalı. Ömer Lütfi Mete abi ile senaryo yazıyoruz. … Ben, ‘abi Azerbaycanda bilge insanlara aksakal ve bilge kadınlara da ağmirçek, yani aksaçlı/akkahküllü denir’ dedim. O da ‘Harika! Aksaçlı olsun’ dedi. … Daha sonra Ömer abi Kurtlar Vadisi ekibine geçti bana da ‘Mete bizim bu aksaçlı hikayesini Kurtlar Vadisi’nde kullanacağım’ dedi. Ben de ‘süper olur abi’ dedim.

Kurtlar Vadisi’nde çıktıktan sonra Aksaçlılar aldı yürüdü. Şimdi devleti, Ömer abi ve benim uydurduğum bu adamların yönettiğine inanan milyonlarca insan var…

Kafka romanı gibi yemin ediyorum…

Not: Söylediklerim gerçektir. Şahitler de var.”

Hadi hadi.. Öyle diyeceksin tabii.

¹Sık yapılan bir hata: “Akl-ı selim adam” denmez. Akl-ı selim, selim akıl demektir. Dolayısıyla “selim akıl adam” olmaz. Doğrusu: “akl-ı selim sahibi adam”.

                Ülkemizde son yıllarda hukuk yönünden alışık olmadığımız, uygulamalar yaşanıyor. Bir zamanlar DEM Partisini kapatmıyor diye Anayasa Mahkemesinin kapatılmasını isteyenler, şimdi PKK’nın meclisteki uzantısı DEM kanalıyla yaşlı, çocuk, asker, polis demeden kırk bin kişinin katili Öcalan’ı TBMM kürsüsünden PKK’ya silah bıraktırması için çağrıda bulunuyor. 26 yıldır İmralı’da danalar gibi beslenen bebek katilinin sözlerini dağdaki PKK’nın ağababaları dinler mi dersiniz? Olmaz ya hadi onlar dinledi, yıllardır o bölgeye PKK’nın üs kurması için binlerce TIR silah yığan ABD bu işe karşılıksız razı olur mu dersiniz? Eğer bunun bir karşılığı olacaksa; devlet yetkilileri bunu oldu-bitti ’ye getirmeden yüce Türk Milletine açıklamak zorundalar.

                Anlaşılamayan diğer bir konu, bir devlet kadrosunda görev alacak müstahdemden dahi savcılıklarca sabıka kaydı istenirken, genellikle Güneydoğu Anadolu bölgesindeki bazı belediye başkanlarından bu belgeler istenmiyor mu, eğer isteniyorsa bu bölgedeki belediye başkanlarını terörle iltisaklandırmak ve yerlerine “KAYYUM” atamak nasıl izah edilir, doğrusu bu olayı da yetkililer vuzuha kavuşturulmak zorunda.

Kartalkaya’da Otel Yangını

                Dünya milletleri arasında işyeri kazalarında, tabi afetlerde, trafik kazaları ve maden kazaları vbg. Olaylarda tedbirsizlik ve nemelazımcılık yönünden rekor üzerine rekor kırıyoruz. Türk milletinin ferdi ve düşünen bir kişi olarak utanmamak elde değil. En son Bolu Kartalkaya’daki otel yangınında 36’sı çocuk, 78 vatandaşımızı kaybettik. Hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet diliyorum. Ancak hâlâ yangında bir sorumlunun çıkmaması enteresan bir hadise. Otelleri denetlemek Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olmasına rağmen, aradan bunca zaman geçti hâlâ ortada yangının direk sorumlusu bulunamıyor. Görevini yapmış olmasına rağmen şu anda tek suçlu görünen makam Bolu İtfaiyesi. Turizm Bakanına istifa edecek misiniz diye sorulduğunda bebek ölümlerinden sorumlu “Yeni doğan Çetesi”ni hatırlatarak verdiği cevaba bakar mısınız:  “Sağlık bakanını istifa ettirdi mi ki beni istifa ettirecek.” Pişkinliğin bu kadarına da pes doğrusu.

Ümit Özdağ tutuklanması

                Ümit Özdağ, Antalya’da bir lokantada yemek yerken bir konuşmasından dolayı Cumhur Başkanına hakaret suçlamasıyla savcılıkça soruşturma açılıyor. Soruşturma suçun işlendiği mahalde değil, Cumhurbaşkanının ve Ümit Özdağ’ın ikamet ettiği Ankara’da da değil, her ne hikmetse İstanbul’da,  İstanbul Başsavcılığınca açılıyor. Ankara’daki konuşmasından bir suç bulunamamış olacak ki, daha önceki konuşmalarından bir suç tedarik ediliyor ve bir siyasi partinin genel başkanı Ümit Özdağ tutuklanıyor.

                Soruşturma ve tutuklama silsilesi peş peşe devam ediyor. Ekrem İmamoğlu bir konuşmasında daha henüz mikrofonu elinden bırakmadan, kürsüdeyken hakkında soruşturma açılıyor.

Ayşe Barım davası

                Rekabet Kurumu’nun, menajerlik şirketleri ve cast ajanslarına yönelik “tekelleşme” iddiasıyla başlattığı soruşturma, Ayşe Barım’ın kurucu ortağı olduğu ID İletişim şirketini de dâhil etti. Soruşturma çerçevesinde, İstanbul cumhuriyet savcılığı birçok ünlü oyuncuyu ifade vermek üzere savcılığa çağırdı.

                Sonradan öğreniyoruz ki, tıpkı Ümit Özdağ davasında olduğu gibi Ayşe Barım’ın esas açılan menajerlik soruşturmasından değil de, Gezi Parkı olaylarına sanatçıları yönlendirdiği ve bizzat kendisinin de katıldığı iddiaları ile tutuklandığını.

Teğmenlerin Kılıç Çatma Olayı

Teğmenlerin yemin merasiminden sonra and içmeleri ve kılıç çatmalarından sonra haklarında başlatılan soruşturmada “emre itaatsizlik” denilerek haklarında “disiplinsizlik”ten dolayı ihraç kararı verildi. Teğmenlerin amirleri Alay Komutan Vekili Albay Alper Topsakal, Tabur Komutanı Yarbay Halit Türkoğlu ve Bölük Komutanı Binbaşı Murat Öztürk ise: “teğmenlere emir vermeyerek disiplinsizliği önlemedikleri” gerekçesiyle ihraç edildi. Ortada emir olmadığı halde emre itaatsizlik suçu nasıl işleniyor anlaşılması güç bir mesele. Doğrusu resmi elbisenin üzerine cübbe giyip tarikat evlerine giden, hakkında hiçbir kovuşturma ve soruşturma açılmayan general örneği duruyorken.

                Şaibeli Ak Partili belediye Başkanlarından bazıları görevlerinden aflarını isteyerek sessiz sedasız kenara çekilirken, rüşvet suçlamasıyla hakkında 213 suç dosyası bulunan Ak Parti milletvekili Zehra Taşkesenoğlu hakkında da hiçbir işlem yapılmadı. Bakanlığına fahiş fiyatla bozuk dezenfektan satışıyla devleti dolandıran AKP’li Ticaret eski Bakanı Ruhsar Pekcan gibi kişilere “Yandaş Yukuk” işlenirken, muhalif kişi ve kurumlara “Düşman Ceza Hukuku” uygulanıyor. Allah “Heybedeki Turpların Büyüğünden” Türk Milletini korusun.

Sadece son on günde olan hukuka aykırılıklar, yargının bir sopa olarak kullanıldığı olaylar için hukuki yorum ve değerlendirme yapmanın bir faydası yok.

“Yalnız ve güzel ülkem nereye gidiyor?” diye kaygılanmamıza yol açan adli, siyasi ve idari kararlar için halkı uyarmaya, yapanları ikaz etmeye de lüzum kalmadı.

Çünkü herkes olan bitenin farkında. Yapanlar bilerek ve pervasızca yapmakta. Destekleyenler hukuka, milli menfaatlere aykırı olduğunu bildikleri karar ve uygulamaları bilerek veya “bizimkiler yapıyorsa bir bildikleri vardır” diyerek destekliyor.

****

Zafer Partisi Genel Başkanı Prof. Dr. Ümit Özdağ’ın tutuklanması…

İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’na peş peşe soruşturmalar açılması…

Gazetecilik faaliyetleri sebebiyle Halk TV’den 4 gazetecinin gözaltına alınış şekli, Halk TV yöneticisi Suat Toktaş’ın tutuklanması…

CHP’nin Esenyurt ve Beşiktaş Belediye Başkanlarının tutuklanması…

TV ve dizi sektörünün önemli ismi Ayşe Barım’ın tutuklanması…

Bolu Kartaltepe’de otel yangın faciası sebebiyle sorumlu kurum bulunamaması, sorumluluğu Bolu Belediyesi itfaiyesine yıkma çabası…

Mezuniyet töreni sonrası “Mustafa Kemal’in askerleriyiz” sloganıyla kutlama yapan yeni mezun en başarılı 5 teğmen ile bunların amirleri olan bir binbaşı, bir yarbay ve bir albayın ordudan atılması…

Bu olanlar hakkında bir hukukçu olarak yorum yapmayı faydalı bulmuyorum.

Gözaltı işlemi için gereken şartlar oluşmadan gözaltına alıp, bir iki gün ve gece süren sorgulamalar, tutukluluk kararı gerektirmeyen durumlarda verilmiş olan tutukluluk kararları için kanunları hatırlatmayı gereksiz buluyorum.

“Masumiyet karinesi, tutukluluğun cezaya dönüşmemesi gereken bir tedbir olduğu” gibi temel hukuk kurallarını hatırlatmayı faydasız buluyorum.

Bir siyasi parti liderinin, belediye başkanlarının, ünlü gazetecilerin, film sektörünün en büyüğü firmanın sahibinin “kaçma şüphesi gerekçesiyle” tutuklanması kararlarına hukuki itirazların bir faydası olabilir mi?

5 teğmen ve 3 subayın ordudan atılmasının gerekçesini “disipline aykırılıkla” izah edenlerin, resmi aracıyla tarikatın mescidine gidip, üniforma üstüne cüppe giyen amirale ne kadar hoşgörülü davrandıklarını herkes bilmiyor mu? Ayasofya’da kılıçla hutbe okuyan DİB’nı alkışlayanların, teğmenlerin kılıçlarından isyan anlamı çıkarmasının yasal bir dayanağı olabilir mi?

Bunun gibi “eşitlik ilkesini” hatırlatmanın da bir faydası yok. Muhaliflerin sorgulanması ve yargılanmasına yol açan eylemlerin aynısını işleyen iktidara yakın olanların “bu suçları” serbestçe işlediğine dair örnekler vermek de hiçbir işe yaramıyor.

Çünkü Leonard Cohen’in dediği gibi, “Herkes biliyor, geminin su aldığını/ Herkes biliyor, kaptanın yalan söylediğini/ Ve herkes biliyor, zarların hileli olduğunu.”

Bu yüzden ben de “herkes biliyor, bu kararların saikinin hukuki değil, siyasi olduğunu” diye düşünüyorum.

Tıpkı “RTE’nin şiir davası” gibi, “Ergenekon ve Balyoz davaları” gibi, yakın tarihimizdeki diğer “kumpas davaları” gibi yargı sopasının kullanıldığı örneklerin konjonktürel olduğunu, bu atmosfer değiştiğinde bugünün mağdurlarının itibarlarına kavuşacağını öngörüyorum.

Zaten muhalefet partileri de seçimden sonrası için bu sonucu vaat ediyorlar.

***************************

Prof. Dr. İskender Öksüz’ün Teşhisi

Prof. Dr. İskender Öksüz de benim bu ruh halimde olmalı ki “Necaset vantilatöre çarptı” başlıklı yazısında (https://www.karar.com/yazarlar/iskender-oksuz/necaset-vantilatore-carpti-1602684) bakın neler söylüyor:

“Hukuksuzluk yapılır. Ayıplarsın, gösterirsin, tenkit edersin. Kanunsuzluk, pervasızca artar. Kanun sopa gibi, tehdit aracı gibi kullanılmaya başlanır. Sesini yükseltirsin.

Bütün bu ayıplama, tenkit, ses yükseltmenin bir amacı vardır: İnsanlara, vatandaşlarına olan biteni göstermek, senin gördüklerini onların da görmesini sağlamak. Fakat öyle bir paçozluk seviyesi vardır ki oraya erişildiğinde bu gösterme işlevine gerek kalmaz.

Çünkü artık suçlar pervasızca işlenmektedir. Suçluların görülmekten endişesi kalmamıştır:

‘Yapıyorum işte, cesaretin varsa gel de düzelt!’, ‘Aç ağzını da tenkit et bakalım!’

İşte bu noktada artık yazmanın bir yararı yoktur. Herkes olan biteni görmektedir; senin göstermen gereksizdir.

Yükselen bir pislik seviyesi gibi. Çok kötü bir benzetme değil. Şimdilik boğazımızda ve biraz sonra boyumuzu aşıp bizi boğacak olan ve her gün büyüyen, yükselen bir pislik…”

İngilizcede, “belli bir ana kadar gizlenmeye çalışılan, kamudan kaçırılan bir kötülüğün nihayet ayan beyan ortaya çıkmasını ifade eden bir deyim” vardır. Bu deyim “b.k vantilatöre çarptı” diye çevrilir.

Prof. Dr. Öksüz naif bir aydındır. Bu deyimin öznesini biraz değiştirerek ve bu deyimden yola çıkarak teşhis ve tespitlerini ortaya koyuyor:

“Necaset vantilatöre çarpınca artık hiç kimse ondan masun değildir (korunamaz). Ahali pislenecektir şüphesiz ama şeyin üreticisi de payını alacaktır, vantilatörün sahibi de…”

“Herkesin payını aldığı bu pislenme”, toplumu bir arada tutan değerleri aşındırıyor.

“Artık ‘kanunlar saygı duyulacak, uyulacak şeyler değil boşluğu bulunacak, sopa gibi kullanılacak oyuncaklardır’ algısının yerleşmesine yol açıyor…”

“Adalet mekanizmasına güven sarsılınca, toplumun içindeki bağlayıcı güç; vatandaşların birbirine güveni de sarsılıyor.”

Bir endişe, korku ve nefret bataklığına sürüklenmişiz. Necaset bir defa değil, her gün vantilatöre çarpıp etrafa dağılıyor. Sonra kendi kendimizi bunun normal olduğuna, telaş edilecek olağandışı bir hâl olmadığına inandırıyoruz…”

Hukuksuzluk yapılır. Ayıplarsın, gösterirsin, tenkit edersin. Kanunsuzluk, pervasızca artar. Kanun sopa gibi, tehdit aracı gibi kullanılmaya başlanır. Sesini yükseltirsin.

Bütün bu ayıplama, tenkit, ses yükseltmenin bir amacı vardır: İnsanlara, vatandaşlarına olan biteni göstermek, senin gördüklerini onların da görmesini sağlamak. Fakat öyle bir paçozluk seviyesi vardır ki oraya erişildiğinde bu gösterme işlevine gerek kalmaz. Çünkü artık suçlar pervasızca işlenmektedir. Suçluların görülmekten endişesi kalmamıştır: “Yapıyorum işte, cesaretin varsa gel de düzelt!”, “Aç ağzını da tenkit et bakalım!” İşte bu noktada artık yazmanın bir yararı yoktur. Herkes olan biteni görmektedir; senin göstermen gereksizdir.

Yükselen bir pislik seviyesi gibi. Çok kötü bir benzetme değil. Şimdilik boğazımızda ve biraz sonra  boyumuzu aşıp bizi boğacak olan ve her gün büyüyen, yükselen bir pislik…

Her yer pislenince

İngilizcede, belli bir ana kadar gizlenmeye çalışılan, kamudan kaçırılan bir kötülüğün nihayet ayan beyan ortaya çıkmasını ifade eden ve benim aslını buraya yazamayacağım bir deyim vardır. Hadi Türkçeye “necaset vantilatöre çarptığında” diye çevirelim. Daha kibar olsun diye çorba veya yumurta vantilatöre çarptığında diye de söylenirmiş. Bir bilene sorun: Aslı, “… hit the fan.”

Necaset vantilatöre çarpınca artık hiç kimse ondan masun değildir. Ahali pislenecektir şüphesiz ama şeyin üreticisi de payını alacaktır, vantilatörün sahibi de.

Daha  kötüsü, halkın adalet mekanizmasının adaletinden ümidini kesmesidir. Bu toplum denilen birlikteliğin çözülmesidir. Adalet yoksa, ahlak yoksa cemiyet denilen şeyin anlamı da zayıflar. “Balık baştan kokar” da imam-cemaat esprileri de hep üstten bozulmanın alta sirayetini söyler. Hazreti İsa’ya atfedilen, “Yiyecek kokmasın diye tuzlarsınız, ya tuz kokarsa.” sözü de…

Devlet yüksek bir ahlakın temsilcisi olmalı. Kişiler ona bakarak dürüst olmaya, adil olmaya gayret etmeli. Bu temsil, bu adalet kriterinden şüphe başlarsa insanların birbirine güveni de zayıflar. Topluma şöyle aforizmalar hâkim olur: Gemisini yürüten kaptan. Gücü gücü yetene.  En kötüsü de kayırmanın, hırsızlığın, masumlaştırılması: “Herkes yapıyor.” Bu noktada kanunlar saygı duyulacak, uyulacak şeyler değil boşluğu bulunacak, sopa gibi kullanılacak oyuncaklardır.

Güven

Adalet mekanizmasına güven sarsılırsa toplumun içindeki bağlayıcı güç; vatandaşların birbirine güveni de sarsılıyor. Her şey ölçüldüğü gibi güven de ölçülüyor. Buyurun: https://ourworldindata.org/trust  Dünya Değerler Taraması, ülkelerdeki güveni ölçüyor. Güvenilirlik testi basit:

Sizce aşağıdaki iki ifadeden hangisi doğrudur.

a)İnsanlara genellikle güvenilir.

b)İnsanlara güven olmaz. (Veya “İnsanlara karşı tedbirli olmanın sınırı yoktur.”)

Türk halkının ancak %15,5’i (a) cevabını veriyor. Bu, dünyadaki en düşük güven oranlarından biri. Halkının birbirine bizden daha az güvendiği ülkelerin bir kısmı şunlar: Uganda, Tanzanya, Filipinler, Güney Afrika, Zimbabve, Cezayir. Ancak bir başka soruda rakipsiziz. Bir numarayız. İfade şu: “İnsanların çoğu sana kazık atmaya çalışır.” Bu ifade için halkımızın %78,4’ü “Katılıyorum” demiş. Tablo ve grafik şurada:  https://bit.ly/guvenme

Evet, “Gemisini yürüten kaptan.”, “Gücü gücü yetene.” ve “Herkes yapıyor.” Bunlara “İnsanlara güvenilmez.”, “Tedbirin sınırı yoktur.” ve “İnsanların çoğu sana kazık atmaya çalışır.” kanaatlerini ekleyin. Şimdi anlıyor musunuz sokaktaki insanlarımız birbirine niçin düşman gibi bakıyor. Göz göze gelmemek için bakışlarını kaçırıyor. Niçin Avrupa’ya çıktığınızda insanların birbirine gülümsediğini, bizde ise surat astığını görüp hayret ediyoruz.

Ya ben onu ya o beni!

Anlıyor musunuz niçin iktidar kendisinden olmayanı tahrip etmeye, mahkûm etmeye, yok etmeye çalışıyor. Çünkü yok etmezse onun dönüp kendisini yok edeceğini düşünüyor. “Muhalefetin çoğu sana kazık atmaya çalışır.” Onun için onlar kazığı sen at. Bu değerlerin- eğer bunlara değer denilebilirse- hâkim olduğu, çoğunluğunu teşkil ettiği bir ülkede demokrasi nasıl çalışacaktır? İş dünyası nasıl çalışacaktır?

Şimdi biri çıkıp, “Bu anketi yapanlar bize kazık atmaya çalışıyor. Zaten bu anketlerin çoğu bize kazık atmak için yapılıyor.” diyecektir. Hem de %78,4’ü muhtemelen. Komplo teorilerini bu kadar sevmemizin bir sebebi de içimizdeki çirkefi bütün dünyaya mal etme gayretimizdir.

Bir endişe, korku ve nefret bataklığına sürüklenmişiz. Necaset bir defa değil, her gün vantilatöre çarpıp etrafa dağılıyor. Sonra kendi kendimizi bunun normal olduğuna, telaş edilecek olağandışı bir hâl olmadığına inandırıyoruz: Herkes yapıyor!

Selahaddin-i Eyyûbi devrinde vezirlik ve kadılık yapan Bahaüddin Karakuşî isimli bir devlet adamı varmış. Karakuşî, kadı olarak sadece yanlış değil, abuk sabuk hükümler verirmiş. Karakuşî’nin verdiği bu tuhaf hükümlere de ‘’Hükm-ü Karakûşî’’ denirmiş.

Önce “hükmü Karakuşi” denilen kararlardan bir örnek verelim:

Git, kısa boylu bir boyacı bul, onu as!

Hırsız bir evi gözüne kestirmiş, etrafı kolaçan etmiş. En iyisi balkondan girmek demiş. Gece bastırınca bahçeye dalmış, balkona tırmanmaya başlamış. Bir adım, bir adım daha, tam çıkmak üzere, balkonun korkuluğu kırılıp kopmuş. Hırsız düşüp ayağını kırmış.

Sabah olunca, hırsız doğru kötü ve abuk, sabuk hükümleriyle (Hükm-ü Karakuşî) meşhur “Karakuş Kadı”ya gitmiş, halini göstermiş:

“Kadı Efendi, ben soymak için eve girecektim, fakat balkon korkuluğu çürük çıktı, koptu. Ben de düşüp ayağımı kırdım!” demiş.

Kadı da pek anlamamış: “Eeee ne istiyorsun, şimdi seni hırsızlığa teşebbüsten içeri atayım mı?” diye sormuş. Adam da, “hayır kadı efendi, bir dinleyin.” Bunun üzerine Karakuşî Kadı, “anlat bakalım!” demiş.

Hırsız başlamış anlatmaya; “Ev sahibinden davacıyım, eğer balkonun korkuluğunu sağlam yaptırsaydı, ben de düşüp ayağımı kırmazdım… Tamam hırsızlık suç ama cezası balkondan düşüp ayak kırmak değil!”

Karakuşî Kadı keyiflenmiş, tam ona göre bir dava, çağırmış ev sahibini: “Be adam, niçin evinin balkonunu sağlam yaptırmıyorsun? Korkuluk sağlam olsaydı bu adam düşüp ayağını kırmazdı!”

Ev sahibi şaşırmış: “Aman efendim, balkonun korkuluğunu Marangoz Ahmet usta yaptı. Çürük yaptıysa benim günahım ne?”

Kadı efendi, hemen Marangoz Ahmet Ustayı çağırın demiş, Marangoz gelmiş. Sorgu suale çekilmiş ve başlamış anlatmaya; “Efendim ben balkonun korkuluğunu çakarken yoldan yeşil başörtülü bir hanım geçiyordu. Başörtüsü o kadar güzel yeşile boyanmıştı ki, herhalde gözüm ona daldı. Çiviyi boşa çakmış olacağım!” demiş.

Kadı emretmiş: “Hemen o yeşil başörtülü kadını bulup getirin!” demiş. Kadıncağız gelmiş, tir tir titriyor: “Kadı Efendi, benim günahım ne? Ben başörtüsünü, boyasın diye boyacıya verdim, o boyadı!”

Sıra boyacıya gelmiş; kadı sorguya çekmiş: “Ulan, başörtülerini böyle göz alıcı renge boyuyorsun, marangozun gözü başörtüsüne takılıyor, çiviyi boşa çakıyor. Balkona tırmanmaya çalışan hırsız düşüp ayağını kırıyor!” Boyacı verecek cevap bulamayınca, kadı da hükmünü vermiş: “Götürün bu herifi asın!”

Biraz sonra cellat gelmiş: “Kadı Efendi, bu boyacıyı boyu sehpaya uzun geldiği için asamıyorum!”

Kadı elini sarığına dayamış, çözüm bulmuş: “Git, kısa boylu bir boyacı bul, onu as!”

***************************

Süleyman Demirel’den…

800 senedir anlatılagelen ve Kadı Karakuş’a izafe edilen kararlar sebebiyle, hukuk dünyamızda mahkemelerin verdiği abuk sabuk kararlara ‘’Hükm-ü Karakuşî’’ denir…

‘’Hükm-ü Karakuşî’’ denilen bu abuk sabuk verilen hükümler aslında uydurma hikayeler imiş. Ancak bu hikayeler mevcut hukuk sistemindeki tuhaf kararları, Karakuşî hükümlere benzeterek halkın hukuk sistemine olan güveninin önemine dikkat çekme yönünde faydalı olmuştur.

Mesela 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ülkenin durumunu değerlendirmesini isteyenlere bu anlattığıma benzer tuhaf kararlardan birini anlatmış ve sözünü şöyle bitirmişti:

‘’Kıssadan hisse: Ananı ‘öpen’ kadı ise, kimi kime şikâyet edeceksin?… Bugün ülkedeki durum bu! Ağnadın mı?”

***************************

Adaletten Uzaklaştıran Sözde Hukuk Mantığı

Günümüzde de adaletten uzaklaştıran, Kadı Karakuş hikayelerindeki sözde hukuk mantığını aratmayacak örneklere rastlıyoruz. Evrensel ve ahlaki normlardan uzak bir hukuk mantığının eseri olan, vicdanları rahatsız eden yargı kararlarını görüyoruz.

Bir yanda işine gelmeyen kararlar verdi diye Anayasa Mahkemesi kararlarına karşı çıkan, AYM üyelerine dava açanlar ve hatta “Anayasa Mahkemesi kapatılsın” diyebilenler var. Siyasal cinayetlere karışanlar, gazetecileri darp edenler, muhalif siyasi parti liderlerine karşı hakaret ve tehdit suçlarını pervasızca işleyip haklarında soruşturma dahi açıl(ama)yanlar var.

Diğer tarafta, hukuka aykırı iş ve işlemlerle yaşadığı hak kayıplarına karşı, yargı sürecindeki hukuksuzlukları açığa çıkaran mağdurlar suçlanıyor. Mağdurlar aleyhine açılan seri soruşturmalar, tutuklamalar ve bir korku iklimi yaratan tuhaf ve adaletsiz kararları tartışıyoruz.

Dahası yukarıdakine benzer Karakuşi hükümlerle, bu soruşturmalara yardımcı olabilecek gazetecilik faaliyetlerini yapan, halkın haber alma hakkı için çalışan gazeteciler tutuklanıyor.

Biz de Kadı Karakuş’un manevi mirasçılarını hayret ve dehşetle izlemek zorunda kalıyoruz.

Bırakın sade vatandaşları, siyasi parti liderlerinin, milletvekillerinin ve Belediye Başkanlarının dahi fikirlerini söyleme özgürlüğü içinde olmadığı algısını besleyen bir siyasi atmosfer ufkumuzu karartıyor.