Türkosferin bu bölümünde Doğu Sibirya’dan Güneydoğu Asya’ya, Orta Afrika ve Ortadoğu’dan Kafkasya’ya kadar çok farklı Türk / Türkî toplulukları ele alıyoruz:
93 – MANÇULAR : Mançurya’ya isim verenler. Manço adı hem bizde hem tarihteki İnkalarda önemli isimler arasında. Tunguzlara karıştıkları için Altay Dil Ailesinden Tunguzcayı konuşurlar. Çin ve Rus etkisine rağmen mühim miktarda Şamanizme mensupturlar.
Toplamda 10,5 milyon Mançunun yaşadığı Mançurya tıpkı Türkistan gibi Çin’le Rusya arasında ortadan ikiye ayırılarak paylaşılmıştır. Çin Mançuryası 3 eyalettir: Mançuka (Liaoning), Karamüren (Heilongjiang) ve Kirin Ula (Jirin). Rusya Mançuryası da 2’si yöre, 1’i eyalet 3 bölümdür: Kabarovski, Primorski ve Amur. Yakutistan (Sakha) ve Sakhalin Adaları’nda da Mançular var.
Çin’deki Büyük Krallığın (Great King) 1644’lerdeki kurucusu bir Mançu: Nurhacı. Tam bir Müslüman Türk fakat 1912’ye kadar süren hanedan sonradan Çinlileşmiş. Mançular kendi aralarında Nanî (Nanay), Negidal, Nivik (Gilyak), Oroç / Orok, Udegey ve Ulıç gibi kısımlara ayrılıyorlar. Aynularla ve Evenklerle de karışmışlardır.[1]
94 – Güney Asya türkleri / Turukkarlar : 12.yy Gazneli Ordusu’ndan kalma
Türk askerlerin Güney Hindistan’da ve bilhassa da Tamil Nadu Eyaleti’nde yaşayanlarına verilen ad. Rowther yada Ravuthar olarak da biliniyorlar ve Kayalar, Maraykayar, Lebbaylarla birlikte Tamil Müslümanlarını oluşturuyorlar.[2]
Singapur ve Malezya’ya uzayan nüfusları 1 milyon; dilleri de Urdu Dillerinden olan
Tamilce ve Malayca. Sünnî ve Hanefîler.. Babaya ‘ata’, anneye ‘amma’, ağabeye ‘akka’, ablaya ‘annan’, büyükbabaya ‘ataata’, babaanneye ‘ataamma’, anneanneye ‘ammacı amma’, dedeye ‘ammacı ata’, yengeye ‘mayni / medeni’, enişteye ‘aliyan / maşan’ diyorlar.
95 – Tuaregler : Nijer, Mali, Cezayir, Libya, Burkino Faso, Batı Sahra, Fas ve Tunus gibi ülkelerde atlı göçebe olarak yaşayan Türk-Berberî-Yerli karışımı bir halktır. Nüfusları 1,5 milyona yakındır. Dillerine Tamaşek yada Tamahak denir.
“Mavi İnsanlar” olarak lakaplanan Tuaregler Osmanlıca Tevarikler diye telaffuz edilir. II.Abdülhamit devrinde gönüllü olarak Osmanlı’ya bağlandılar. Çöllerde ve Adar, Adkakın, Ahakkar, Ayr, Azavak, Çado, Damarku, İdhan, İkarkar, Kalanşo, Kavar, Manga, Takama, Takant, Tangart, Termit, Tibesti, Tovat olarak isimlenen dağlarda kabileler halinde yaşarlar. Sahra onlardan sorulur; belki İngilizcesinde söylendiği şekliyle Sahara / Sakhara, Saka’lardan geliyor.
Merkezi Fizan’daki Garama olan ve Garamantlı Beyliği (6.yy-8.yy)de, merkezi Tunus olan ve Abdülhak bin Abdülaziz Horasanî tarafından kurulan Horasanlı Emirliği (11-12.yy) de, merkezi Tlemsen olan ve Yağmur-esen İbni Ziyan tarafından kurulan Ziyanlı Krallığı (13.yy-16.yy) da, merkezi Nijer’deki Agadez olan Sahra Sultanlığı (15-19.yy) da Tuareglerin kurduğu devlet oganizasyonlarındandır.
Halen Kuzey Mali’de Azawad (MNLA) önderliğinde Timbuktu merkezli bağımsız idareleri var.
96 – Suudî Arabistan Türkleri / Türkistanlıları : Hicaz Türkistanlıları denir. İlim, hizmet ve ikamet gibi değişik maksatlarla Batı ve Doğu Türkistan’dan Kutsal Topraklar’a muhtelif zamanlarda göçler gerçekleşmiş ve halen de gerçekleşmektedir. Öyleki 1907’de sadece Mekke’de 20 bin Buhara’lıdan bahsedilir. Bir de Osmanlı bakiyesi Türklerden..
400 binle 800 bin arasında rakamlandırılan Türkistanlılar ağırlıklı olarak Uygur, Özbek, Türkmen, Kazak ve Kırgız Türkleridir; çoğunlukla da Hicaz (Medine, Cidde, Mekke, Taif), Riyad (Başkent) ve Abha (Güney) gibi yerlerde yaşamaktalar. En meşhur soyadları Türkistanî, Buharî, Samarkandî, Andicanî, Kokand, Hocendî, Kaşgarî, Hotinî, Oşî, Nemenganî, Turdî, Mulla, Hoca.. [3]
3 bin civarında restoran-lokanta-fırın, 2 bin küsur berber-kuaför ve 2 bine yakın halı-mobilya dükkânı sahibi olan, ayrıca Kuran ve Arapça hocalığı yapan Türkistanlılara 1970 sonrasında vatandaşlık kapısı kapatılmıştır. Okullarda ve resmî dairelerde ana dilleriyle konuşmaları, dernek kurmaları ve toplantı yapmaları yasaktır.
Suudî Arabistan’daki meşhur Türkistanlılar arasında; İletişim ve Teknoloji Bakanı Muhammed Mulla, Basın ve Kültür Bakanı A. Muhyiddin Hoca, Japonya Büyükelçisi Abdülaziz el-Türkistanî ile Harem Müezzinleri Ali el-Mulla, Abdülhafız ve Tevfik Hocalar bulunmaktadır.[4]
Osmanlı idareci elitinden ve seçkin tacirlerinden gelenler ise dünyaca meşhur: Petro-dolar milyarderi Adnan Kaşukçi, sosyetenin gözdeleri; Nebile ve Samira Kaşukçi, Prenses Diana’yla birlikte trafik kazasında ölen Dodi Fayed. Dahası Abdullah Şerbetli gibi şampiyon biniciler ve Ahmed Şükeyrî gibi Arap Birliği Genel Sekreterliği ile BM Daimî Temsilciği yapmış bürokrat-siyasetçiler var.
97 – Ahıska Türkleri : Gürcistan’daki sürgün bölgelerinden dolayı Mesket Türkleri
de denilir. Stalin tarafından 1944’te iki saat içerisinde gönderildikleri sürgünden dolayı darmadağın oldular.
Lozan dışı kaldıkları için 90 yıldır çile çeken Ahıska Türkleri, tamamen Anadolu Türkçesi konuşurlar. Tarihî anavatanları olan Gürcistan’daki Ahıska Bölgesine dönüş için resmî protokoller imzalansa da Gürcistan Hükümeti ipe un sermeye devam etmekte. Çoğu için hedef Türkiye’ye dönmek noktasına gelmiştir. Oysa bu Ahıska gibi, Borçalı gibi tarihî mirasımızı yok saymak anlamına gelir.
Toplam nüfusu 600 bin civarında olan Ahıska Türkleri; Kazakistan, Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan, Ukrayna ile Türkiye ve ABD gibi ülkelerde yaşamaktadır. Dünya Ahıska Türkleri Birliği (DATÜP), Bizim Ahıska Dergisi ile birçok vakıf ve dernekleri var. Sağolsun dergi editörü Yunus Zeyrek, davası için Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan daha çok iş ve emek üretiyor.
98 – Borçalı Türkleri : Türkiye’nin Gürcistan’la olan sınırı kuzeyden kuzeydoğu içlerine doğru Acarya (Batum), Ahıska (Ahılkelek) ve Borçalı (Rustavı) şeklinde Türk kültür bölgeleri olarak sıralanır.
Üçüncü olarak; Sarvan/Marneuli, Kemerli/Bolnisi, Barmaksız/Tsalka, Başgeçit/Dmanisi, Akbulak/Tetiskari ve Karatepe/Gardabani rayonlarında 500-600 bin civarında Karapapak / Terekeme Türk’ü var ve Selçuklulardan beri Borçalı bölgesinde yaşıyorlar.
Saf ve bozulmamış bir Türk topluluğudur. Yavaş yavaş Tiflis’e kayıyorlar. Fakat Gürcistan bütün Türklere olduğu gibi onlara da sıkıntı veriyor. Sağolsun TİKA, geç de olsa keşfetti.
99 – Gürcistan Türkîleri : Gürcistan’dan bağımsızlığı alan Abhazya ile Osetya, özerk Acarya ve Ahıska ile Borçalı bölgeleri haricinde bile Türkî / Akraba topluluklar var. Megreller ve Svanlar gibi.
Megrel, Osmanlı’da Müslüman olmayan Lazlara verilen addı; bazı kaynaklarda Mergel yada Margal olarak da geçer. Her ne kadar Hıristiyan Gürcü milliyetçiliği olan Kartvelizmin baskısı altında olsalar da Megreller Kartvel köklü değil ve Gürcistan’ın Samagrelo Bölgesi’nde 400 bin civarında Megrel yaşıyor.
Aynı şekilde kuzeydeki Svaneti Bölgesinde yaşayan 30 bin kadar Ortodoks Svan da Kartvel şovenizmi nedeniyle etnik kimlik olarak yok sayılmaktadır. Cıvan da Svein kelimesi de ‘genç adam’ manasında. Kendilerine Muşvan yada Şvanar diyen Svanlar da Lazlarla aynı soydan olan Zan topluluklarından.
150 bin civarında Megrel ve 50 bin civarında Svan da Rusya Federasyonu içerisinde (ağırlıklı olarak Kafkasya) yaşıyor. Karaçay ve Malkar/Balkarlarla karışan Svanlar da çoktur. Gürcistan, 5 bin civarındaki Laz’ı da Kartvel/Gürcü saymaktadır. Aslında Acarya ile Samagrelo arasındaki Gurya Bölgesi ve Gurul halkı için bile etnolojik araştırmalar yapılabilir.
[1] Ayrıntılı bilgi için bkz: www.hunmagyar.org/turan
[2] en.wikipedia.org
[3] Kaynak kişi: Masood Alnamangani (KOÜ)
[4] A.g.k.
