Bu hafta Türkiye, İran ile doğalgaz anlaşması yaptı. Bu çok önemli anlaşmanın yararlarından ve çekincelerimden bahsetmek istiyorum. Nedir bu anlaşma? Bu anlaşma ile Türkiye, kendi tüketiminin yarısını İran’dan çıkartarak elde edebilecek. Ayrıca Türkmen gazı da yeni bir hat yapılarak İran ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya satılacak.
Şu an tükettiğimiz gazın % 65’ini Rusya’dan, % 16’sını İran’dan ve geri kalanını Nijerya ve Cezayir’den alıyoruz. Bu hamle ile dışa bağımlılığımızı çeşitlendireceğiz. Bu ise bize ithalatımızda, fiyatta indirim kozumuz olacak. Bildiğiniz gibi Rusya geçen aylarda, Türkiye’nin enerji koridoru olma isteğini ve bununla ilgili yaptığı anlaşmaları pasifize etmek için Türkmenistan ve Kazakistan’la alternatif projeler yapmıştı. Orta Asya gazını Avrupa’ya bağlayacak projelerden Bakü, Tiflis, Ceyhan(BTC) ve Nabucco projelerinden Türkiye adeta dışlanmak istiyordu. Rusya alternatifsiz olmak istiyordu. Türkiye’nin bu atağı sadece kendisi için değil, Avrupa’yı da gaz alımında direkt Rusya’ya bağlamaktan kurtarmaktadır. Ayrıca bu durum, Türkiye’yi AB konusunda daha avantajlı hale getirmektedir.
MESAJ Çekincelerime geçmeden önce bu anlaşmayla Türkiye, ABD ve Rusya’ya ne gibi mesajlar verdi? Bana göre, artan terör olayları nedeniyle Türkiye ABD’ye bir mesaj veriyor. İran, ABD için bölgedeki en tehlikeli ülke.(İsrail’in güvenliği ve rejim ihraç edip Ortadoğu’daki politikalarına zarar verebilir) Türkiye bu anlaşmayla ateşle oynadığını biliyor. Ama bence ABD’yi alternatifsiz olmadığına dair uyarıyor. Terör konusunda somut adımlar beklediğini ima ediyor.(Biliyorsunuz İran’da, Türkiye’yi yanına çekebilmek için daha önce bombalamadığı PKK kamplarını son zamanlarda bombalıyor) Rusya’ya ise bu bölgede Türkiye’yi yok sayarak bir şey yapamayacağı mesajını vermiş oldu.
ÇEKİNCELERİM Türkiye için çok önemli bir anlaşma çerçevesi çizen bu anlaşma uygulanabilir mi? İşte burada çekincelerimden bahsedeceğim. İlk önce bu projenin maliyeti 6 milyar dolar. ABD’nin şu an İran’a karşı ambargosu var. Buna göre 20 milyon dolardan fazla İran’dan alım yapacak şirkete veya devlete ambargo uyguluyor. Amerikan ambargosu varken bu anlaşmanın uygulanması çok zor.
İkincisi, bu anlaşma tabiki Rusya’yı hiç memnun etmedi. Yakında ondan da bu projeyi suya düşürmek için bir karşı atak bekliyorum. Mesela şöyle olabilir. İran kendi gazını pazarlayamadığı için(ABD ambargosu) Rusya, İran ve Türkmen gazını kendi pazarlamak isteyebilir. Ya da İran’ın nükleer programına destek vermek için, bu projeden İran’ı çekilmeye zorlayabilir.
Üçüncüsü ABD, Avrupa’nın arz güvenliğini çeşitlendirmek istediğini söylüyor ama somut adım atmıyor. İran rezerv bakımından Rusya’dan sonra ikinci. Ama İran, ABD tarafından Şer Üçgeni olarak adlandırılan(Irak, İran ve Suriye) ülkelerden. Yakın zaman da İran’a saldırması olası gözükmese de onu zayıflatmak için(siyasi baskılar, ekonomik ambargolar vs.) elinden geleni yapıyor. Bu nedenle ABD ,Türkiye’nin bu atağını hoş karşılamadığını hemen belirtti. Bu projenin olmaması için büyük baskılar bizi bekliyor.
Son olarak istediklerini ABD bu hükümete yaptıramazsa, o zamana kadar farklı bir hükümet kurulursa bu projeyi onların rafa kaldırma ihtimali de yüksek bir ihtimal.
Avantajları kadar her zaman anlaşmaların dezavantajlarıyla vardır. Böyle kritik bir dönemde bu anlaşmaya imza atanları kutluyorum. Umarım hepimiz için hayırlı olur.
Saygılarımla…
