Hanım, genellikle eşlerimize ve diğer kadınlara hitap ederken isimlerinin önüne eklediğimiz saygı ifade eden bir sözcüktür.
Ayrıca, hanım sözcüğünün anlam kazandırdığı çeşitli deyimlerde vardır ki bunların günlük yaşantımızda sürekli kullanırız.
Örneğin; iyi yetişmiş genç bir kız için “çok hanım bir kızdır”, mutfağımızın en şöhretli tatlısına “hanım göbeği”, çok zarif ve süslü ince yapılı kayığa “hanım iğnesi”, ince şömine tuğlasına ve hoş kokulu çiçekli sarmaşığa “hanım eli” deriz. Bu örnekleri çoğaltmamız mümkündür.
Peki hanım sözcüğü nereden gelmiştir? Genel kabul görmüş bilgilere göre Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu Cengiz Han’ın (Çinlilere göre T’ien – Tze = semaların oğlu) asıl adı Timuçin’dir (d. 1155 – ö. 1227) babası Karatatarlar boyunun Kitay kolunun başbuğu Yesügey Han’dır. Annesi Alangua Hatun’dur.
Baba Yesügey ölünce Börçegin obası eski gücünü yitirir. Timuçin 12 yaşındadır. Büyüme çağında sürekli birlik kurma çalışmalarına katılır. Bu yöndeki çabalara önderlik edecek şekilde yetiştirilir.
Babasının sağlığında Ongiratların başbuğu Bilgeday’ın kızı Börte ile nişanlanmışlardı. Timuçin 11 Börte ise 9 yaşında idi.
Birlik çalışmalarında başarılı çabalarını sürdüren Timuçin 19 yaşında Börte ile evlenir.
Timuçin’in giderek güçlenmesi, bazı hanları endişelendirir. Özellikle Merkit başbuğ bu gelişmeye son vermek ister ve bir gece Timuçin ‘in otağını basar. Annesini ve karısını kaçırır.
Timuçin çevre hanların ve arkadaşlarının yardımı ile Merkitlere saldırır. Annesini ve karısını kurtarır. Uzun süren mücadeleler sonunda 1200’lü yılların başında toplanan Kurultay’da hanlar hakanı ilân edilir. Artık hanlar hanı Cengiz Han’dır.
Bir gün Cengiz Han, çevre hanları toplantıya çağırır. Bütün hanlar, halka oluşturacak düzendeki minderlere otururlar. Hakan’ın gelmesini beklerler. Cengiz Han yanında eşi Börte ile gelir ve O’nu sağ tarafına oturtur. Gelenek gereği soldan başlayarak hanlar kendilerini tanıtırlar. Son konuk da kendini tanıtınca sırada Börte Kadın vardır.
Burada sözü Cengiz Han alır ve “ben hepinizin hanı Cengiz Han’ım. Bu da benim Han’ım Börte’dir” der.
İşte, saygıyla kullandığımız “hanım” sözcüğünün günümüze kadar ulaşan, tarihteki yolculuğu böyleymiş.
