v 24 Haziran 1921 Harekâtı (Devam)
Mürettep Fırka (Düzenli Tümen): Bir gün önce verilen emir gereğince Mürettep
Fırka emrinde bulunan 3 piyade taburu ve Milli Müfrezelerle Başiskele – Yorumca tepe hattında bulunan Yunan kuvvetlerinin Kullar’dan Bahçecik’e kadar devam eden bölgede 3 noktadan taarruz etmiş ve Fırka Süvari Takımı’nın da iştirak ettiği, topçunun da etkili bir şekilde desteklediği bir taarruz karşısında Yunanlılar muharebeyi kabul etmeyerek geri çekilmeye başlamışlardır. Saat 07 30’da Çuha Fabrikası’nın batısındaki Paşadağ ve Yuvacık kurtarılmış, Yunanlılar cephede bir tabur bırakarak Bahçecik – Başiskele istikametine çekilmişlerdir. Yunanlıların çekilmesini örten tabur, akşama kadar çarpışmaya devam etmiş ve saat 18 00’de Bahçecik’e çekilmek isteyince bir hayli telefat (ölü) vermiştir.
Bir gün önce Değirmendere bölgesinde cereyan eden muharebeler hakkında bilgi ancak öğleye doğru alınabilmişti. Kolordu Kumandanı, bu bilgilere dayanarak Yunanlıların Değirmendere’den batıya veya güneye doğru ilerlemelerinin muhtemel olduğunu ve Mürettep Fırka’nın Bahçecik Mevki Kumandanı ile irtibat sağlayarak taarruza devam etmesini emretmiştir. Böylece Mürettep Fırka, Başiskele ve Seymen’i işgal ederek Değirmendere’ye çekilen Yunanlıların çekiliş hattından ilerleyerek onları arkadan vuracaktı.
Doğu istikametinde ilerleyen Yunan birlikleri, bir kısım kuvvetini ve Rum ve Ermeni muhacirleri Seymen’de bırakarak İzmit’e doğru ilerlemeye başladı. Mürettep Fırka birliklerine yanını vererek yapılan bu yürüyüşün emniyeti için süvarilerini Çuha Fabrikası’na doğru taarruz ettirdiyse de bu taarruz durdurulmuş ve daha sonra geri atılmıştır. Böylece Yunan kuvvetinin yürüyüşü uzak mesafeli atışlar ile taciz edilmiş ve bir hayli telefat verdirilmiştir. Mürettep Fırka; bir bölüğünü Bahçecik güneyindeki Servetiye Müfrezesi’nin takviyesi için bırakmış ve Sakarya Mıntıka Kumandanlığı’nın çekilişine ayak uydurabilmek için doğuya doğru çekilmiştir. Mürettep Fırka’nın bugünkü muharebelerde yaralı ve şehit olarak 30’a yakın kaybı olmuştur.
Saat 15 30’da Seymen İskelesi’nden Yunan kuvvetlerinin başlattığı taarruzu gözetleme yerinden gören Sakarya Mıntıka Kumandanı telaşa kapılarak vaziyetin hiçbir ehemmiyetli (önemli) yeri kalmadığını Kolordu Kumandanı’na bildirmiştir. Kolordu Kumandanı da Mürettep Fırka kuvvetlerinin Mahmutpaşa sırtlarında bulunduğunu, İzmit cihetine giden Yunan kuvveti hakkında bilgi alınamadığını, firariler için gerekli tedbirler alınmasını emretmiş, 6 sandık merminin yola çıkarıldığını bildirmiştir.
Akşam saat 19 00’da Mürettep Fırka’nın Çepni’den (Suadiye) verdiği raporda; gündüz İzmit istikametine ilerleyen ve 2 alay olarak tahmin edilen bir düşman yürüyüş koluna 2 taburla taarruz edilerek 600 kadar kayıp verdirildiği fakat takviye edilemediği için taarruzun durduğu, bu harekâtın Bahçecik’in doğu sırtlarından (Ayazma Tepe) Fırka Kumandanı tarafından idare edildiği bildirilmiştir. Fırka Kumandanı, Bahçecik’teki düşman siperlerinin ve topçusunun baskısı karşısında, emre uyarak geri çekilmeye imkân bulamamış ancak muharebeden çözülmeyi başaran bir kısım kuvvetle Sapanca Boğazı’nı tutmak üzere Çepni’ye göndermiştir. Yanındaki kuvveti de Hikmetiye üzerinden Küçükderbent’e sevk etmiştir.
Fırka Kumandanı verdiği bir başka raporda da; Bahçecik Damlar’ından Kullar’a kadar olan bölgede fırka kıtaatının (birliklerinin) düşmanla sarmaş dolaş durumda olduğunu ve fırkanın çok geniş bir cephede yayılmış bulunduğunu, düşmanın yapacağı bir karşı taarruza mukabele etmek (karşılık vermek) imkânı olmadığını, efrad (erler) ve toplar üzerinde mermi kalmadığını bildirmiştir. Paşadağı’ndan başka diğer mevzilerden çekilmekten başka çare kalmadığını; Kullar’daki kıtanın Yunan süvarisinin yaptığı hücumu müşkülatla (güçlükle) def ettiğini ve kendisinin vaziyeti tehlikeli gördüğünü bildirmiştir.
Yunan kuvvetlerinin geriye dönüşü ile başlayan belirsizlik ve buhran akşama doğru sona erdi. Kolordu Kumandanı, Sakarya Mıntıka Kumandanlığı’na gönderdiği emirle; ‘Bahçecik’ten gelen kuvvet İzmit’e geçmiştir. Ada Taburu’nun karşısındaki düşman bu kuvvetin hareketini korumak için tertibat almıştır. Düşmanın İzmit’i tahliye edeceği anlaşılmıştır. Düşmanla teması kaybetmeyin.’ diyordu.
v 25 Haziran 1921 Harekâtı
33. Süvari Alayı; kendi bölgesinde İzmit, güney deniz kıyısı ve Yuvacık
istikametlerine keşif kolları göndermiştir. İzmit yönüne giden keşif kolu 15 kadar Yunan süvarisine rastlayarak onlarla müsademe etmiştir (çatışmıştır). Deniz kıyısına doğru ilerleyen kol; sahile kadar Yunan askerine rastlamamış, limanda 5 nakliye gemisi ve torpido olduğunu, Averof Zırhlısı’nın da limana geldiğini görmüşlerdir. Fecirle birlikte Yuvacık istikametine giden keşif koluna Yunan kuvvetlerine rastlayıncaya kadar ilerlemeleri emredildiğinden saat 10 00’a kadar haber alınamamıştı.
v 26 Haziran 1921 Harekâtı
Mürettep Fırka: 25/26 Haziran gecesi sakin geçmiş ve Yunanlıların, Bahçecik’in kuzeydoğusundaki Tahtacılar (Tahtaoğlu) Köyü civarında tahkimatla uğraştıkları, Bahçecik Damlar’ı bölgesinde 100 kadar tüfekli Yunan askeri olduğu, bunların batısında da bir tabur kadar Yunan askerinin bulunduğu görülmüştür. 26 Haziran günü İzmit Körfezi’nin güneyindeki Yunan kuvvetlerinin tertibatında değişiklik olmamış, Yeniköy’den Saraylı’ya kadar olan bölgede körfezi koruyacak şekilde tertibatlarını korumuşlardır. 26 Haziran gecesi Kolordu Kumandanı, sabah erkenden Seymen istikametine keşif kolları çıkarılmasını ve uygun bir durum görülürse cebri (zorlu) taarruz yapılmasını emretmiştir.
v 27 Haziran 1921 Harekâtı
Mürettep Fırka: 27 Haziran sabahı erkenden çıkarılan keşif kolları tarafından
Başiskele doğu sırtları ile Döngel sırtları ve bu sırtların güneye doğru uzanımı hattında Yunan ileri karakolları tespit edilmiş, bu hattın batısında yer yer ordugâhlar görülmüştür. Değirmendere ve Servetiye Müfrezeleri ile haberleşme güçlüğü bugün de devam etmiş ve Katırözü üzerinden bu bölgeye cephane gönderilmeye çalışılmıştır. Ayrıca yapılan muharebelerde yorulan ve dağılan Değirmendere Müfrezesi’ni acilen takviye için Katırözü’nde bulunan I.Bölüğün Döşeme’ye (Nüzhetiye) hareket etmesi saat 14 00’de emredilmiş ve bölük saat 17 00’de hareket etmiştir.
Bahçecik ile Ayazma (Yeşilkent) arasındaki Koronca tepesi olabilir (Başiskele’nin güneydoğusu).
ÇAM, Dr. Yusuf, Milli Mücadele’de İzmit Sancağı, Sayfa 171 ilâ 177, İzmit Rotary Kulübü Yayınları, İstanbul, 1993 (ATASE Arşivleri).
A.g.e., Sayfa 179 (ATASE Arş., Kls. 1167, Ds. H-1, Fhr. 1/33).
Tahtacı olarak bilinen ve doğru okunuşu Tantaoğlu olan yer, eski adıyla Ayazma olan şimdiki Yeşilkent üstüdür.
ÇAM, Dr. Yusuf, Milli Mücadele’de İzmit Sancağı, Sayfa 179, İzmit Rotary Kulübü Yayınları, İstanbul, 1993 (ATASE Arş., Kls. 1167, Ds. H-1, Fhr. 1/34), (ATASE Arş., Kls. 1167, Ds. H-1, Fhr. 1/37).
Bugünkü Serdar Mahallesi, Aydınkent sırtı.
ÇAM, Dr. Yusuf, Milli Mücadele’de İzmit Sancağı, Sayfa 180, İzmit Rotary Kulübü Yayınları, İstanbul, 1993 (ATASE Arş., Kls. 1167, Ds. H-1, Fhr. 1/39), (ATASE Arş., Kls. 1167, Ds. H-1, Fhr. 1/38).
