Prof. Dr. İskender Öksüz’ün Karar Gazetesindeki köşesinde yine öğretici bir yazısını okudum. “Devleti
şirket gibi yönetmek”
başlıklı makalede anlatılanlar, büyük ve önemli şirketlerde çeşitli kademelerde
çalışmış benim gibi kişiler için, aldığımız eğitimler ve tecrübelerimizle
öğrendiğimiz, bildiğimiz konular. Fakat İskender Hoca bir köşe yazısı içinde
olayı hap gibi kolay alınır şekle sokmayı başarmış.
İskender
Hoca görev yaptığı kurumsal şirketlerdeki yönetim anlayışını ve şirketin
kalitesini yükseltme çabalarının ilkelerini anlatarak, devlet yönetiminde de
bu ilkeler uygulansa neler olabileceğini düşünmemizi sağlıyor.
Kaliteli
bir şirketin en tepe yöneticileri bile diğer iş arkadaşlarının birkaç boy
üstünde, yanılmaz, sorgulanamaz adamlar değildir.
Demek
ki modern şirket yönetimleriyle devlet yöneticilerinin konumlanışı çok farklı.
Kaliteli
şirketlerde her işin nasıl yapılacağının kaydı bulunuyor. Bu işler (süreçler)
kayıtlarda belirtilen prosedür ve talimatlara uygun yapıldığından işlemler, her
seferinde doğru yapılıyor. Kalite budur. Her seferinde aynını yapmak, her
seferinde ve tek seferde doğru yapmak.
Oysaki devleti
yönetenler anayasa ve kanunlarda belirlenmiş kurallara uymayabiliyor.
Ekonomideki sorunların çözümü için, alışılmış yöntemler yerine heterodoks
dedikleri genel kabul görmemiş yöntemler denediklerini söylemekten çekinmiyor.
Bir şirket “her
seferinde ve tek seferde doğru yapmak” gibi bir ilke ile yönetilirken, Türkiye’de
devlet “deneme yanılma yöntemi” ile yönetiliyor.
****************************
İşi En İyi Yapacak Olana Vermek
Kaliteli
bir şirketin yöneticileri “işleri, şahsiyetlerinin bir parçası olarak değil,
kendi dışında problemler diye görüp nasıl yapacağını belirler, kayda geçirir
ve hep öyle yapar; daha iyi bir yol bulunduğuna ikna olana kadar değiştirmez.”
Oysaki,
Türkiye Cumhurbaşkanının ABD Başkanı ile olan görüşmelerinin bile kayda
geçirilmediğini öğreniyoruz.
Şirket
yöneticileri başarılı sonuçlar almak için, “Süreçleri ve süreçlerin
yönetimini eşine, dostuna değil, bilene, en iyi yapacak olana verir.”
Oysaki
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamasından anlıyoruz ki, uzun yıllar devletin Dışişleri
Bakanı ve Başbakan olarak görev yapan Ahmet Davutoğlu ile, Dışişleri
Bakanı ve Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı olan Ali
Babacan “o makamlara layık olmadıkları” halde atanmışlar.
Dahası
şu andaki Ekonomi Bakanı Nureddin Nebati’nin ekonomi tahsili ve
tecrübesi yok, Merkez Bankası Başkanının da MB tecrübesi yok. Bir
kamu bankasının yönetim kuruluna bir güreşçiyi atayan irade bunları da aynı
kritere göre atamış olmalı.
****************************
Ölçmek Ve Karşılaştırmak
Kaliteli
bir şirket yöneticisinin yönetim sürecinde vazgeçilmez yöntemleri sürecin
her aşamasını ölçmek ve karşılaştırmaktır. Süreçleri kendi içinde ve diğer
şirketlerle sürekli karşılaştırırlar. Gerekirse konunun uzmanına danışarak, onlar
vasıtasıyla, dünyadaki en iyilerle kendilerini karşılaştırırlar.
Karşılaştırma
için üretilen rakamların doğru ve güvenilir olması önemlidir. Veriler
sisteme doğru bir şekilde girilip, uluslararası standartlara göre istatistiksel
değerler üretirseniz karşılaştırma yaparken hata yapmazsınız. Daha iyi
sonuçlara ulaşmak için yapılması gerekenleri doğru bir şekilde belirlersiniz.
Eskiden
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) uluslararası standartlarda ürettiği rakamlarla
devlet kurumlarının yaptığı işlerin sonuçlarını doğru olarak görmemizi
sağlardı. Ama son yıllarda TÜİK güvenilirliğini kaybetti. Ne
verdiği enflasyon rakamına ne işsizlik vd rakamların doğruluğuna güven var.
Merkez Bankası Başkanı ile Ekonomi Bakanı her üç ayda bir yılsonu enflasyon tahminini
bildirirken bir önceki tahmininin iki katını açıklıyor.
Göstergeleri
bozuk bir aracın şoförü ne kadar usta olursa olsun kaza riski çok büyük
olacaktır.
****************************
Kocaeli Büyükşehir Belediyesinde Bir Meclis Üyesi
İşte “devlet
işlerinde de kaliteli şirketlerde uygulanan yöntemler uygulansın” diye
neden yazdığımızı anlatan bir örnek:
Nurcan Acaroğlu Göktaş bir Japon otomotiv fabrikasında Mühendis ve Müdür olarak görev yapmış
bir arkadaşımız. Halen İYİ Parti’den seçilerek Kocaeli Büyükşehir ve Derince
Belediyesi Meclis üyesi olarak aktif bir görev yapıyor.
Nurcan
Hanım geçen günlerde bir basın duyurusu yaptı. KBB Meclisinde kısır bir
tartışmaya girilen “iş makinesi kiralama” konusunda şu sözleri söylemiş:
“Bu konu bir matematik konusudur. Bilimin olduğu yerde, tartışmaya mahal
kalmaz. Detaylı bir hesaplama sonucunda, kiralama avantajlıysa kiralama
yapılır, satın alma avantajlıysa satın alma yapılır. Biz, kamu kaynaklarının en
doğru şekilde kullanılmasından yanayız. Elimizde veri olmadığı için, böyle bir
çalışma yapamıyoruz. Yapılması gereken şey, meclis toplantısı öncesi, meclis
üyelerine yeterli ve doğru bilgilendirmeyi yapmaktır. Bu yapılmış olsaydı,
bugün bu tartışmayı yapıyor olmazdık.”
Bunun
üzerine, KBB Başkanı Tahir Büyükakın, “Meclis üyesi arkadaşlarımızla bu
konuda yaptığımız çalışmayı paylaşalım” diyerek bürokratlara talimat vermiş.
Demek
ki “ben yaptım oldu” demek doğru değilmiş.
Neymiş?
Niyetiniz bozuk değilse, doğru rakamlarla konuşursanız tartışma olmazmış.
****
Çene Suyu Zammı
Bir
başka örnek olarak AKP’li Derince Belediye Başkanının bir
icraatında uyguladığı yöntemi anlatalım. Gazeteci Nurettin Kolaylı
kendilerini ziyarete gelen Derince Belediye Başkanı Zeki Aygün’e ilçe
sınırlarında çıkan Çenesuyu fiyatlarına yapılan zamdan sonra, “vatandaşın
suya ulaşmakta zorlanmaya başladığını” anlatmış. Damacana ve şişelerde
olmasa bile dolum tesisine kendi damacanasını getirip doldurtanlara suyun
ucuzlatılmasını teklif etmiş. Belediye Başkanı Aygün de hemen oradan
bürokratını arayıp litrede 10 kuruşluk indirim talimatını vermiş.
Bu
yöntem tıpkı elektrik fiyatına önce fahiş bir zam yapılıp, “Cumhurbaşkanımızın
talimatıyla” diyerek zammın küçük bir kısmının geri alınmasına benziyor.
“Merhametli bir tek adam” imajı oluşturularak, elektriğe ve suya zammı yapan yöneticiye bir de minnet
duymamızı sağlamak istiyorlar. “Şark kurnazlığı” diyebileceğimiz bu
tür yönetim tarzının geri kalmış ülkelere mahsus olduğunu düşünüyorum.
İyi bir
yönetici iseniz ve halkı düşünüyorsanız önceden hesabınızı iyi yaparsınız. Ve
halka en az zarar verecek kararı bir tek seferde ve doğru olarak alırsınız.
