Yüce Rabbimizin bizlere ihsan etmiş olduğu nimetlere şükran borcumuzu yerine getirmek maksadıyla yaptığımız ibadetlerden birisi de malî bir fedakârlık olan kurbandır.
Kurban sözlükte “yaklaşmak, Allah’a yakınlaşmaya vesile olan şey” anlamlarına gelmektedir. Dinî bir terim olarak kurban ise, ibadet niyetiyle, belirli şartları taşıyan hayvanı kurban kesme günlerinde usulüne uygun olarak kesmeyi ve bu amaçla kesilen hayvanı ifade eder.
Kurban ibadeti, insanlık tarihi boyunca farklı şekillerde de olsa bütün dinlerde mevcut olmuştur. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyrulmuştur: “Her ümmet için, Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine ismini anarak kurban kesmeyi meşru kıldık…” (Hac, 22/34)
Yine Kur’an’da, Hz. Adem (a.s.)’ın oğulları Habil ile Kabil’in Allah’a kurban takdim ettikleri haber verilmiştir. (Mâide, 5/27-28) Hz. Peygamber (s.a.s.) de kurbanın Hz. İbrahim (a.s.)’in sünneti olduğunu bildirmiştir. (İbn Mâce, Edahî, 3) Dinimizde ise kurban, hicretin 2. yılında meşru kılınmıştır. Malî bir ibadet olan kurban, hali vakti yerinde olan Müslümanlar için dinî bir vecibedir.
Kurban kesmenin hükmü konusunda İslam âlimleri arasında farklı görüşler bulunmaktadır. Kurban; İmam-ı Azam Ebû Hanife’ye göre vacip, İmam Şâfiî, İmam Mâlik, İmam Ahmed b. Hanbel ve Hanefilerden İmam Ebû Yusuf ve İmam Muhammed’e göre ise sünnet-i müekkededir. “Rabbin için namaz kıl, kurban kes” (Kevser, 108/2) ayeti ile Hz. Peygamber (s.a.s.)’in “Kimin hali vakti yerinde olur da kurban kesmezse namazgâhımıza yaklaşmasın” (İbn Mâce, Adahî, 2) hadis-i şerifini delil gösteren İmam-ı Azam, kurban kesmenin vacip olduğunu söylemiştir.
Kimler Kurban Kesmelidir?
Bir kimsenin kurbanla mükellef olması için bazı şartlar bulunmaktadır. Buna göre; ergenlik çağına giren, zengin, mukîm (yolcu olmayan) her erkek ve kadın Müslüman kurban kesmekle yükümlüdür. Buradaki zenginlikten maksat; zekâtta olduğu gibi kişinin borcundan ve temel ihtiyaçlarından başka 80.18 gr. altın veya bunun kıymetinde mal veya paraya sahip olmasıdır. Ancak kurbandaki zenginlik ölçüsünde malın artıcı olması şart olmadığı gibi, üzerinden bir yıl geçmiş olması da gerekmez. Bir kimse kurban kesme günlerinde bile yukarıda zikredilen zenginlik ölçüsüne ulaşmış olsa, kurban kesmekle yükümlü olur.
İslam dinine göre; aile içerisinde “mal ayrılığı” prensibi esastır, yani bireylerin her birinin malı kendisine aittir. Bundan dolayı, aile fertleri içinde kimler dinen zengin sayılırsa, onların kurban kesmesi gerekir.
Hangi Hayvanlar Kurban Edilebilir?
Hayvanlardan sadece koyun, keçi, sığır, manda ve deveden kurban olur. Bu hayvanların erkekleri kurban edilebileceği gibi, dişileri de kurban edilebilir. Bunlardan devenin 5, sığır ile mandanın 2 ve koyun ile keçinin ise bir yaşını doldurmuş olması gerekir. Ancak koyunlar 6 ayı tamamladıkları halde, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olurlarsa bunlar da kurban edilebilir. Bu hayvanların dışında hiçbir hayvan kurban edilemez. Bir koyun veya keçiyi ancak bir kişi kurban edebilirken sığır, manda ve deve yedi kişiye kadar ortaklaşa kurban edilebilir. Ortakların tek veya çift olmalarında bir fark yoktur.
Kurban Edilecek Hayvanın Özellikleri:
Kurban bir ibadet olduğu için kurbanlık hayvanların sağlıklı, besili, azaları tamam ve kusursuz olmaları gerekir. Bazı kusurlar vardır ki; bunlar hayvanın kurban olmasına engeldir. Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: “Topallığı açıkça belli olan, körlüğü açıkça belli olan, hastalığı açıkça belli olan, hasta ve iliği kurumuş derecede zayıf olan hayvanlar kurban edilmez.” (Tirmizî, Edahî, 5)
Kurbana mani kusurlar şunlardır:
Kötürüm derecesinde hasta, zayıf ve düşkün, bazı azaları eksik mesela bir veya iki gözü kör, kulakları ve boynuzları kökünden kesilmiş, dili kesik, dişlerinin tamamı veya çoğu dökülmüş, kuyruğu ve memesi kesik hayvanlar kurban olmaz.
Ancak hayvanın doğuştan boynuzsuz, şaşı, topal ve deli, biraz hasta, bir kulağı delinmiş veya yırtılmış olmasında kurban açısından bir sakınca yoktur. Koyunun daha semiz ve lezzetli olması maksadıyla doğduğunda kuyruğunun kısmen veya tamamen kesilmesi kusur sayılmaz. (Diyanet İlmihali, C.II, Sh. 7)
(Haftaya devam edecek)
