Kürtler Hakkında Çok Kimsenin Bilmediği Derin Bilgiler

Oğuz Çetinoğlu ve Mehmet Şâdi Polat Sordu; Fikir Adamı ve Yazar Mehmed Niyazi Özdemir Samîmiyetle Cevap Verdi:
(RÖPORTAJIN ÜÇÜNCÜ VE SON BÖLÜMÜ)
Kürtler Hakkında Çok Kimsenin Bilmediği Derin Bilgiler

Kürtler hakkında farklı ve derin bilgilere sâhip olduğunuzu biliyoruz. Okuyucularımız için lütfeder misiniz?

Mehmed Niyazi: Benim Kürtler hakkındaki düşüncem aktüel görüşlerden farklıdır. Daha önce şöyle özetlemiştim; burada tekrarlamayı da faydalı buluyorum.  Milletin tayininde iki etken önemli rol oynar; birisi psikolojik, diğeri sosyolojiktir. Bir insan kendisini bir milletten sayıyorsa, sosyolojik bakımdan ait olup olmadığına bakılmaksızın, o insanın o millete ait olduğu kabul edilir. Napolyon kesinlikle Fransız değildir; Korsikalıdır. Büyük bir ihtimalle İtalyan veya Arap asıllıdır. Ama kendini Fransız kabul etmiş, ömrünü Fransa’ya vermiştir. Kimsenin ona, ‘Sen Fransız değilsin‘ demeye hakkı olmadığı gibi, belki de ondan daha büyük bir Fransız gelip geçmemiştir. Stalin de aslen Rus değildir, fakat kendisini Rus ka­bul etmiş, ömrünü inandığı şekilde Rus milletinin emrine vermiştir. Oğuz Han’ın torunu, ‘Ben Türk değilim‘ diyorsa, hiç kimse ‘Sen Türksün‘ diye onu zorlayamaz. Ama genellikle psikolojik boyut, yâni aidi­yet şuuru sosyolojik boyuta bağlı oluyor.

Hiç kimsenin de Kürtlerin milliyetini tâyin etmeye hakkı yoktur; kendileri hakkında kararı kendileri verirler. Başkaları ancak tarihleri, sosyal yapıları ve benzeri hususlarda araştırma yapabilirler.

Bugün Kürtlerin menşei hakkında iki teori vardır. Şeref Han-ı Bitlisi, Şerefnamesi’nde büyük ölçüde köklerinin Asyatik (Turanî) ol­duğunu, Buğduz soyundan geldiklerini daha 1590’lı yıllarda belirtmesi­ne rağmen, bazıları da Anadolu’nun yerli halkı olduklarını ileri sür­mektedirler. Eğer Kürtler, Anadolu’nun yerli halkı iseler, geçmişte Hı­ristiyan olmaları gerekirdi; çünkü Bizans’ın bünyesinde Hıristiyanlardan başka bir dinî topluluğun yaşamadığı dönemleri biliyoruz. Millet­çe bir dinden diğer bir dine geçmek kolay değildir. Ne kadar gayret edilse, benimsedikleri yeni dinle yasaklanmayan, eski dinden kalan ba­zı hususlar devam ediyor. Meselâ Türkler bin yıldan fazla bir zaman­dan beri Müslüman’dırlar; fakat bazı gruplar su içtikleri pınarların ba­şına bez bağlamak gibi Şâmanlıktan kalma bazı âdetleri yaşatıyorlar. Bin beş yüz yıldan daha eski dönemden beri Hıristiyan olan Almanla­rın hayatında putperestlik devirlerinden kalma figürlere rastlanmakta­dır. Çoğaltabileceğimiz bu örneklerin ışığında rahatça şu hükme vara­biliriz: Kürtler geçmişte Hıristiyan olsalardı, günümüzde de bazı Hıristiyanî adetleri müşâhede edilirdi. Ne dikkat çekicidir ki, bir tane Hıristiyanî adetlerine şâhit olamıyoruz. Oysa Orta Asya’nın dışına taşmayan Şâmanlığa dair adetlerine rastlıyoruz. Kızını evlendiren aile, başı­na kırmızı bir bez (vâlâ) bağlar. (Bunun anlamı, ciğer paremi sana kur­ban veriyorum; bundan sonra canı, namusu dâhil, her şeyi sana aittir.) Ev halkı, hısım ve akrabaları cenazenin arkasından sayha atarlar, hâtı­ralarını dile getirirler ve sesli sesli ağlarlar. Cenaze çıkan evde birkaç gün yemek pişirilmez; komşuların ikramıyla yetinilir… Bunların hepsi Şamanî adetlerdir. Anadolu’da yaşayan yaşlı Kürtler, bugün dahi Orta Asya’da Türklerin kullandıkları hayvan takvimi ile mevsimleri değer­lendirirler.

Kürtçede eski Türkçe (Türkmence)den pek çok kelime bulun­duğunu Petersburg Akademisi’nin yayımladığı Kürtçe-Rusca-Almanca Lügatte görüyoruz. Kürtçeyi oluşturan 8307 kelimenin menşe dağılımı şöyledir: Pehlevice (eski) 370, Zinda 1240, Ermenice 220, Arapça (ye­ni dil) 2000, Farsça (yeni dil) 1030, Çerkezce (eski) 60, Gürcüce (eski dil) 20, Güldani 108, Türkçe (eski Türkmence) 3080, Kürtçe (asıl) 300’dür. (Dr. Fritz. Kürtlerin Tarihi, çev. Sinan Şanlıer, İstanbul. S. 15.)

Orta-Asya’da kullandıkları bazı kelimeleri Anadolu’da Türkler unutmuşlar, ama Kürtler kullanmaktadırlar. Meselâ kızının evleneceği aileden çeyiz karşılığı alınan paraya Anadolu’da Türkler ‘başlık para­sı‘ veya ‘süt parası‘ derler. Orta Asya’daki Türkler ve Anadolu’daki Kürtler bunu ‘kaling‘ kelimesiyle ifâde ederler. Benzer örnekler daha pek çok verilebileceği gibi, ‘kızım‘ karşılığında Macarlar ve Kürtler ay­nı ‘geçim‘ kelimesini kullanırlar. Macarlarla Kürtlerin daha pek çok ortak kelimeleri vardır. Macaristan’ı kuran boyların biri de ‘Tuna Kürtleri’dir. Tarihten ne Kürtlerin Macaristan’a, ne de Macarların, Kürtlerin yaşadıkları bölgelere sefer yapmadıklarını biliyoruz. Bu müş­terek kelimeler ve ‘Tuna Kürtleri’ Macaristan’a Orta Asya’dan başka nerden gelmiş olabilirler?

Bazı isimler, bazı milletlere hastır; meselâ Kürşad, Timur, Yağ­mur gibi adlar Türklere aittir, ama aynı adları Kürtlerin de kullandığı­nı, bu adlarda beylerinin olduğunu Emir Şerefhan’ın yazdığı ‘Şerefname‘den ve Dr. Fritz’in kaleme aldığı, ‘Kürtlerin Tarihi‘ isimli kitabından öğreniyo­ruz. Cengiz’in ‘Kürt‘ adında ünlü bir paşası bulunduğunu gene Dr. Fritz aynı kitabında belirtiyor. Nasıl ki Anadolu’da Günhan, Kayıhan gibi Türk boylarına adlarını veren Oğuz Han’ın torunlarının adları ço­cuklara veriliyorsa, Orta Asya’da ‘Kürt‘ de ad olarak kullanılmakta idi. Oğuz Han’ın yirmi dört torunundan birinin adı ‘Kürt‘ olduğu eski kaynaklarda mevcuttur; zaten ona izafeten sulbünden geldiğine inanılan boya ‘Kürt‘ denmiştir.

Kürtlere Türkler ‘Kürt‘ diyordu ve bu ad diğer dillere Türk­çeden geçmiştir. Kürtler kendilerini ‘Kırmanç‘ olarak adlandırırlar. Kırmaç eski Türkçede ‘yay‘ demektir. Eski Türk kültüründe boylar kendilerini yay ve oka benzettiklerini, okun yaya tâbi olduğunu biliyo­ruz. Eski Türk kültüründeki bu figürü benimsemeleri ve yaşatmaları, kendileri Orta Asya’da kullanılan bir kelimeyle adlandırmaları bize ciddi ipuçları vermiyor mu?

Türkler parça parça daha önce de Anadolu’ya gelmişlerdi; ama son dönemlerde büyük bir zaferle girişleri Malazgirt Savaşı iledir. Kürtler Anadolu’nun yerli halkı ise, Malazgirt Savaşı’ndan önce tama­mının Anadolu’da bulunmaları gerekirdi. Hâlbuki Sultan Alparslan’ın gazi ordusunun on altı bininin Kürt olduğunu biliyoruz. Yenisey Abi­deleri ‘Ey Kürt Beyleri, Alp Urungu‘ diye başladığı gibi ünlü İbni Hal­dun Mukaddimesi’nde uzun uzun Kürtlerden (O, ‘Gori‘ diyor; Şerefnâme’de de Gorilerin Kürt oldukları belirtiliyor) bahsediyor. İbni Haldun’un kullandığı ‘Gor’ tabiri de bizi Kürtlerin aslına götürüyor. Tarihten öğrendiğimize göre ‘Gor’lar Hunların bir koludur; ‘i’nde mensubiyeti ifâde edince, Kürtlerin Hunlardan geldiğini anlıyoruz. İbni Haldun da ‘Tûrânî bir kavim‘ olduklarım belirttikten sonra (Afga­nistan’ın kuzeyinde misafirleri olmuş) kaldığı beğlerinin çadırını ayrın­tılarına kadar anlatılıyor. İdris-i Bitlisi Hazretleri de Kürtlerin Turanî olduğunu belirtiyor.

Bazı araştırmacılar (Sayın İsmail Beşikçi gibi) Kürtlerin ataları­nın Gutiler olduğunu yazmaktadırlar. Herhalde iddiaları sâdece isim benzerliğindeki fonetige dayanmaktadır. Ama ne dikkat çekicidir ki, Gutilerin uzmanı Benno Landberg’e göre Sümerleri çökerten Gutiler de Türk asıllıdır. Gutilerin menşelerine dair bir başka iddia da ileriye sürülmemektedir.

Yakın dönemde yapılan araştırmalardan sonra Kürtlerin menşei, ata yurtları hakkında fazla tartışmalı husus kalmamasına rağmen, za­manla ayrı kimlik kazandıkları, dillerinin ayrı oluştuğu, dolayısıyla Tu­ranî olan bu kavmin Türklerden ayrı bir millet hâline geldiği savunulu­yor.

Fakat bilimin ve olayların ışığında meseleye bakınca, bu iddianın da doğru olmadığına kaniyiz. Kimliğin din, tarih, coğrafya gibi üç ana unsuru vardır. Türklerle Kürtler, ayrı menşelerden gelseler dahi bin yıldan beri Kürtlerin hayat akışlarının nasıl bir seyir takip ettiğini açık bir şekilde biliyoruz. Bin yıldan beri Türkler ve Kürtler aynı dini, aynı tarihi, aynı coğrafyayı paylaşıyorlar. Kimliklerinin unsurları bir olduğu gibi, kimliklerin görüldükleri mabetleri, mezarlıkları da aynıdır; evli­lik, cenaze törenleri ve hayatta önemli kabul edilen diğer zamanlarda­ki seromonileri birbirinden farksızdır. Yani Türklerin kimliği ne ise, Kürtlerin kimliği de odur. Müslüman olan Araplarla Türklerin hem mâbetleri, hem de mâbeddeki tavırları farklıdır. Meselâ Şam’daki Emeviye Camii ile Selimiye Camii’nin mimarisi bir değildir. Güney Doğu’daki bir Kürt köyündeki cami ile Edirne’nin bir köyündeki cami mimarî bakımdan aynıdır. Araplar yazın serin camilerde istirahat ederler, uyurlar; ama ne Türkler, ne de Kürtler camilerde istirahat et­mezler, uyumazlar. Camilerde istirahat etmek, uyumak belki İslâmiyet’e aykırı değildir, fakat Kürtlerin ve Türklerin edep anlayışlarına aykı­rıdır. Arabın mezarlığı ile Türk’ün ve Kürt’ün mezarlıkları farklıdır. Türk ile Kürdün mezarlıklarını ise birbirinden ayırmaya imkân yoktur. Farklı milletlerden evlilikleri, o milletlerin arasındaki anlaşmazlıklar genellikle etkiler. Jivkov Bulgaristan’da Türklerin adlarını değiştirme­ye kalkınca, Türklerle Bulgarların evlenip, kurdukları ailelerin çoğun­luğu boşanmayla sona erdi. Uzun zamandan beri Türk kimliği ile Kürt kimliğinin ayrılığı çeşitli çevrelerde söyleniyor, gazeteler ve der­gilerde yazılıyor, kitaplar yayımlanıyor. Bugüne kadar daha Türk ile Kürdün evliliğiyle kurulan ailelerden herhangi birisi tarafından millet ayrılığına dayanılarak, boşanma dâvâsının açılmaması, bütün bu kimlik iddialarının sun’î olduğunu göstermektedir.

Türklerin ve Kürtlerin farklı menşelerden geldiklerine kimlikle­rin değil, dillerinin ayrı olmasının delâlet ettiği ileri sürülmektedir. Her dil, diğer dilden kelime alır; ama kendine mahsus orijinalitesi bu­lunan dillerde rakamlar, renkler, yemek ve içmek gibi fiiller kendileri­ne aittir. Kürtçede bunları göremiyoruz. Bulgarca ve benzeri kırma dillerde de rakamların, ana kelimelerin başka dillerden alındığını bili­yoruz. Çünkü o dillerin de kendilerine mahsus kökleri yoktur. Hıristi­yanlığın Ortodoks mezhebini benimseyen Bulgarlarla Türklerin menşe birliği kesindir; fakat dilleri farklılaşmıştır. Demek ki dillerin farklılığı, menşelerin farklılığına delâlet etmez.

Büyük Selçuklular zamanında, devlet kayıtları kısa bir süre Arap­ça, sonra Farsça tutulmuştur. Farsça konuşup yazan bürokratların dinî hayatları Arapça düzenleniyordu. Evlerde de Türkçe konuşuluyor­du. Farklı üç dilden oluşan kırma bir dil teşekkül etmişti. Bu dilin ko­nuşulduğu bölgelere bakarsak, bu üç milletin kesiştiği noktalarda yo­ğunlaştığını müşâhede ederiz. (Günümüzde televizyon, radyo, gazete, dergi, kitap yaygınlaşmasına rağmen Almanya’da yaşayan yabancı işçi­lerin dillerine yüzlerce kelime girmesi de buna güzel bir örnektir.)

Sonra bazı Kürt aşiretleri Türkçe konuşmaya başlamışlar; bazıla­rı da Türkçeyi bırakıp, Kürtçe konuşmayı tercih etmişler. Meselâ Targuş, Avşar aşiretleri Oğuz boyuna mensup olmalarına rağmen Kürtçe konuşmaktadırlar. Urfa’da en kalabalık aşiretlerden biri Karakeçili’dir; Osmanlı da Karakeçilidir. Urfa’daki Kürtçe, Söğüt’teki Türkçe konuş­maktadır. Çünkü dil farkına rağmen, birbirlerini ayrı milletten görme­dikleri için rahatça birbirlerinin dillerini benimsiyorlardı.

On beşinci yüzyıldan itibaren arşiv geleneği oluşmaya başlamış­tır. Buralarda Kürt-Türk tâbirleri öylesine iç içe girmişlerdir ki, Türk­men Kürtleri ve Kürt Türkmenleri tâbirlerine rastlanılmaktadır. Dünyada hiçbir millet, hiçbir sosyal grup saf olmadığı gibi Türk­ler de, Kürtler de saf değildir. Nasıl diğer Türk boylarından gelip de Kürtleşen olmuşsa, Belücüstlerden Kürtleşen de olmuştur. Aralarında Mervani kökenli olanlar da vardır.

1990’lı yıllara kadar Avrupa’nın çeşitli üniversitelerinde Kürtle­rin tarihi, sosyal yapısı, dili hakkında dokuz yüz civarında doktora tezi yapılmıştır. Bu tezlerin % 93’den fazlasının Rus ve Ermeniler tarafın­dan yapılması bizlere ışık tutmaktadır. Akdeniz’e inmek isteyen Sovyet Rusya, önünde duvar misali duran Türkiye’yi parçalamak için her yolu deniyordu. Ermenilerin Doğu Anadolu’ya dair iddiaları herkesçe bi­linmektedir. Sovyet Rusya çatırdamaya başlayınca, rahat bir nefes alan Avrupa ülkeleri Orta Doğu’ya yerleşmenin hesabını yapmaya başladılar. Önlerinde en büyük engel Türkiye idi. Tehir edilmiş mesele kabul ettikleri Türkiye’ye dair hesaplarını bu kere onlar öne çıkardılar.

Dünyanın ünlü ansiklopedileri kabul edilen La Rausse, Britanniea, Broekhaus’a bakınca da Türk-Kürt ayırımının politik olduğunu gö­rürüz. Bu ansiklopedilerin 1950 yıllarına kadarki baskılarında Kürtle­rin ya Turanî bir kavim yahut da Türklerin bir boyu olduğunu okuyo­ruz. Fakat daha sonraki baskılarında ayrı bir millet oldukları yazılmış. Bu da Türklerin boyculuğundan batılı milletlerin yararlanmak istedik­lerini göstermektedir. Bunun sebebi gayet açıktır, 1768-1774 Sava­şı’nda Rusya’ya yenilince Küçük Kaynarca Andlaşması’yla Kırım ve çevresini Rusya’ya, Eflâk ve Boğdan’ı, Avusturya’ya bırakmak mecbu­riyetinde kaldık. Bizim yerimize İngiltere’nin karşısına süper güç Rus­ya oldu. O zamandan beri iki süper güç Hıristiyan’dır. Dünyayı diledik­leri şekilde yönetiyorlar.

‘Süper güç olacağım‘ demekle süper güç olunmaz. Bu önce nü­fus ve coğrafya meselesidir. Sonra da milletin mantalitesi, sosyal psi­kolojisi, tarihî birikimi müsait ve çağın bilimlerine sahip, onları hayatı­na yansıtmış olmalıdır. İslâm âlemi göz önüne getirilince, bu şartların pek çoğu sadece Türkiye’de müşâhede edilmektedir. Onun da nüfusu, coğrafî bütünlüğü, ilim seviyesi buna elverişli değildir. Üniversiteleri, yüksek okulları, ilim insanları gerekli gayreti gösterirse, ilmî geriliğini gidermesi mümkündür. Nüfus ve coğrafyadaki eksikliğini Türk dünya­sı ve İslâm âlemiyle ilişkilerini iyi ayarlamakla giderebilir. Bunun da biricik şartı mevcut çekirdeği muhafaza etmektir. Türkiye bölünürse, doğuda kalan parçası hiçbir işe yaramaz hâle gelir. Oralardaki kıraç dağların arasında yaşayan insanlar çağdan iyice koparlar. Batısı da Av­rupa’ya yamanır. Böylece süper güç olmak imkânını ebediyen kaybe­der. Hıristiyan âlemi de kendi dışında oluşacak bir süper güçten kurtulmuş olur.

Zat-ı âlinize müteşekkiriz; hacimli, derinlikli, kapsayıcı, aydınlatıcı, yönlendirici bilgiler sundunuz.

Mehmed Niyazi: Bana bu imkânı verdiğiniz için asıl ben müteşekkirim.

(BİTTİ)