Lider, bir grup insanı belli
amaçlar doğrultusunda harekete geçirmeyi başaran kişidir.
Kitleleri belli bir amaca doğru
harekete geçirdikten sonra doğru istikamete götürmek, enerji toplamak
için uygun duraklarda mola verdirmek ve nihayet amaç dediğimiz durağa varınca yeni
ve daha ileri hedeflere doğru yeniden harekete geçirmek gerekir.
Çoğu zaman bu yolculuklar kısa bir
reklam filmi gibi değil, uzun metrajlı bir film gibidir. İçinde dram, hüzün,
acı da barındırır, komedi, neşe, zevk ve heyecan da.
Yolculuğun her
aşamasında liderin liderlik yetenekleri test edilir. Her aşamayı
geçtikçe lider olgunlaşır. Geçemezse etkili bir lider olarak iz
bırakmadan unutulur gider.
Liderliğin sürekli
olması ve giderek olgunlaşarak etkisinin derinleşmesi için ilke
merkezli olması çok önemlidir.
“İlke merkezli liderlik, Stephen R.
Covey tarafından geliştirilen bir yaklaşımdır.
İlke merkezli liderlikte daha çok karakter
üzerinde durulur. Bunun nedeni, yaratılmak istenen etkinin veya değişikliğin
yüzeysel değil, derin olmasıdır.
Karakter; dürüstlük,
alçakgönüllülük, bağlılık, ölçülü olmak, cesaret, adalet, sabır, çalışkanlık
gibi birtakım temel değerler üzerine kuruludur.
Covey’e göre bunlar etkili yaşamanın
temelini oluşturan ilkelerdir ve insanlar bunları öğrenip, kendi temel
kişilikleri bütünleştirdiği takdirde, gerçekten başarılı bir hayat
sürmektedirler.
Covey, etkili liderliğin temelinde ilkelerin
olduğunu savunmakta ve bunların, yerçekimi yasaları kadar, gerçek ve
değişmez olduğunu ifade etmektedir.
İlkeler geniş kapsamlı,
derin ve temel doğrulardır. Bu doğrular benimsenerek alışkanlık
haline getirildiğinde, insanlar karşılaştıkları farklı ve güç durumların
üstesinden gelmeyi başarabilirler.
Tersi olursa, insanlar peşinden
gittikleri liderin kendisine veya başkalarına karşı dürüst olmadığını
gördüklerinde, adaletli olmadığı kanaatine vardıklarında lidere olan
bağlılıklarını kaybeder. Ortak amaç olarak belirlenen şeyin aslında liderin
şahsi menfaatinin bir aracı olduğuna inandıklarında bazıları yol
arkadaşlıklarını sona erdirir.
****
Lider “önce anlamaya sonra
anlaşılmaya çalışan” bir alışkanlığa sahip olmalıdır.
“Önce anlamaya çalışmak için insanları
dinlemek gerekir. Bu dinleme, kişinin kendisini karşıdakinin yerine
koyarak, onun gibi görebilmeyi, duyabilmeyi ve hissetmeyi yani empati
kurarak dinlemeyi gerektirir.
Anlamaya çalışarak
dinleme sayesinde, lider yol arkadaşları ile ilgili pek çok bilgiye
sahip olur. Bu dinleme sürecinde ekibinin düşüncelerini, fikirlerini ve
problemlerini öğrenme fırsatı sağlar.
Ayrıca liderin bu yaklaşımı ekibin
kendilerine değer verildiğini hissetmesine ve gördükleri ilgiden memnun
olmalarına neden olur.”
****
Liderlerin bir başka önemli özelliği
sinerji yaratabilmeleridir. Sinerji bir katalizör görevi yaparak,
insanları birleştirir ve içlerindeki en büyük güçleri açığa çıkarır. Sinerji
yaratmak ilke merkezli liderliğin özüdür.
Sinerji oluşturabilmenin özünde farklılıklara
değer vermek vardır. İnsanlar dünyayı olduğu gibi değil; kendi algı ve değerlerine
göre değerlendirir. Lider bu gerçeğin farkında olan ve buna göre hareket eden
bir alışkanlığa sahiptir.
Lider farklılıklara değer vermek
suretiyle bilgisinin artmasını ve vakaların arkasındaki önündeki gerçekleri
kavramak imkânına kavuşur.
Böyle yapmazsa, sadece kendi bilgi ve
tecrübesi ile yetinmek zorunda kalır ki, bu eksik bilgi ile etkili ve başarılı
olması mümkün olmaz. Bu nedenle “liderin farklılıkları önemseyerek sinerji
yaratması, onun etkinliğini arttırır.”
*******************
İster bir şirket yöneticisi
ister bir kurumun başındaki kişi ister bir siyasi parti lideri veya STK
başkanı, isterse bir aile reisi veya devlet başkanı olsun, yöneticiler
liderlik özelliklerine sahip olmalıdır.
Liderin kendisi ve ekibinin performansını
en üst seviyeye çıkarması gerekir. Özellikle rekabet şartlarının çetin
olduğu alanlarda bu bir zarurettir.
Lider ekibi ile bir empati
geliştirmek suretiyle, onları anlamaya çaba göstererek ve sürekli iletişimle
onları hedefler doğrultusunda yönlendirmelidir.
Lider uzun vadeli düşünen ve yol
arkadaşlarının ufkunu açan geniş bir vizyona sahip olmalı ve bu vizyon
ekip tarafından da paylaşılmalıdır.
Lider “örgütün değişim ihtiyacını
fark etmek ve değişimi yaratacak güce sahip olmalıdır.” Bu da yetmez, “gerçekleştirilen
değişime kurumsal bir kimlik kazandırarak süreklilik sağlamak
zorundadır.”
“Etkin lideri ortaya çıkaracak modelin,
aynı zamanda örgüt ve örgüt üyelerini de kapsaması gerekmektedir.”
****
Stephen Covey’in “Etkili İnsan”
olmak için tavsiye ettiği ilkeleri benimsemek ve alışkanlık halline getirmek
için zaman zaman bu ilkeleri gözden geçiririm. Bunu yirmi yıl önce “Etkili
İnsanların 7 Alışkanlığı” kitabını okuduğumdan beri yapıyorum.
Liderlik ettiğim
işlerde kendimi veya başka alanlarda liderlik edenleri “ilke temelli
liderlik” anlayışı açısından değerlendiririm.
“Her zaman doğruyu söyle; ne dediğini
hatırlamak zorunda kalmazsın” demiş Mark Twain.
Aslında etkili liderlik için de
çözüm bu kadar kolay.
Her zaman ilkelere ve evrensel
değerlere bağlı kalın. Güvenilir olun, faziletlerinizle özenilir
olun.
Karakterinizi yerçekimi
yasaları kadar gerçek ve kalıcı olan temel değerler üzerine inşa edin.
Bunları başarırsanız sıkıntılar kolay
aşılır, yol arkadaşlığı yapanların motivasyonu artar ve krizler fırsata
dönüşür.
