Öğrencileri Fatih Salgar ve Mehmet Güntekin, Prof. Dr. Nevzad Atlığ’ı Anlatıyorlar

Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Cumhurbaşkanlığı Klasik Türk Müziği Devlet Korosu’nun Şefi Fatih Salgar: ‘Bir sanatkârda olması gereken bilgi birikimi, çalışkanlık, inanç ve hepsinin üstünde de sanat ahlakına sâhiptir.’

Oğuz Çetinoğlu: Nevzat Bey’i, tek başına ‘Mûsikî Akademisi’ gibi görev yapan Prof. Dr. Nevzad Atlığ yapan özellikler nelerdir?

Fatih Salgar: Bir sanatkârın sahip olması gereken bilgi, birikim çalışkanlık, inanç ve hepsinin üstünde sanat ahlakına sahip oluşu olarak değerlendiriyorum. Yine döneminde çok iyi müzisyenler ile çalışmış olması da mutlaka önemlidir.

Çetinoğlu: Prof. Dr. Nevzad Atlığ’ın Türk musikisine kazandırdıklarından söz eder misiniz?

Salgar: Hocamızın musikimize kazandırdıklarını şöylece sıralanabilir:

Klasik Musikimizin medeniyetimizdeki yerinin ne kadar önemli olduğunu ilgili her kesimin dikkatine sunmuştur.  Musikimizin üvey evlat muamelesi gördüğü bir dönemde yılmadan hizmetler vermiş, uzun mücadeleler sonucunda İstanbul Devlet Klasik Türk Müziği Korosu’nu kurarak, klasik musikimizin sayısı 1500 ü bulan eserlerini icra ederek bu alanda o güne kadar yapılmamış bir sanat olayına vesile olmuştur.  Radyo, televizyon programları, yine 40 civarında plak-cd yaparak klasik musikimizi tespit etmiştir. Eğitimci yönü ile ve hocaların hocası olarak belki 10 nesle hocalık yapmış, sonuç itibarıyla da musikimizi layık olduğu seviyeye çıkararak halkımızın gönlünde taht kurmuştur.

Çetinoğlu: 1970’li yıllarda Klasik Türk müziği Korosu’nda; Afife Ediboğlu, Ayla Büyükataman, İnci Çayırlı, Mefharet Yıldırım, Ekrem Kongar, Muzaffer Birtan, Rahmi Sönmezocak, Recep Birgit ve Vedat Çetinkaya gibi popüler isimler bulunuyordu. Bugün de koro, şüphesiz çok değerli sanatkârlardan oluşuyor. Fakat içlerinde müzikseverlerin çoğunluğu tarafından tanınan kişilerin sayısı son derecede sınırlı kalıyor. Bu konudaki düşüncelerinizi lütfeder misiniz?

Salgar: Koromuzdaki sanatkârlarımız, isimlerini verdiğiniz sanatkârlarla hiç şüphe yok ki aynı değerledirler. Ne var ki zamanın ve şartların ortaya çıkardığı sebeplerle isimleri bilinmemektedir.

Günümüzde; ‘Radyo Dergisi’ gibi dergiler yok. Radyo ve televizyon kanallarının yayın politikaları, eski günlerin konumunda değil. Radyolardan hiçbirinde klasik Türk müziği korosu yoktur. Uygulanmakta olan yayın politikaları gereğince; radyo ve televizyonlarda, koromuzun elemanlarının geniş kütleler tarafından tanınmasını sağlayacak şekilde programlar yapılmamaktadır. Ayrıca magazin basını da ‘pop yıldızı‘ olarak anılan kişilerle ilgilenmekten koromuzun elemanlarına sayfalarında yer veremiyorlar. Koromuzun elemanları, sansasyonel olaylarla isimlerini duyurmak gibi hafifliklere tenezzül etmezler. ‘seviyeli birliktelikler (?!)’ yaşamazlar. Örf ve âdetlerimize uygun mazbut aile hayatları vardır, ‘gecelere akmazlar’. Bu sebeplerle isimleri-resimleri basın dünyasında yer almıyor. Almayınca da tanınmıyorlar.

Tespitiniz yerindedir:  Koromuz, şüphesiz çok değerli sanatkârlardan oluşmaktadır. Onlar hakkında belirttiğiniz düşünceleriniz için sanatkâr arkadaşlarım adına teşekkür ederim.

Çetinoğlu: Müziğimizin hayranları ve uzmanları, Nevzad Atlığ’ın ‘Temiz müzik’ yaptığını yazıp söylerler. ‘Temiz müzik’ kavramını açıklar mısınız?

Salgar: Temiz müzik; ‘Klasik musikimizi üslubuna – tavrına, sâhip olduğu yüksek sanat anlayışına ve asaletine uygun olarak gürültüsüz-patırtısız icra etmektir‘ diye düşünüyorum.

Çetinoğlu: Nevzat Atlığ’ın musikimizin ufuklarına getirdiği haz iklimini O’nun hayırlı halefi olarak devam ettiriyorsunuz. Uzun ve yorucu mücâdelelerden sonra 24 Şubat 1977 tarihinde Dr. Nevzad Atlığ yönetimindeki Devlet Klasik Türk Mûsikîsi Korosu, Devlet konser Salonu’nda bir konser vermişti.

Günümüzde, yönettiğiniz koronun isminin başına bir de ‘Cumhurbaşkanlığı’ kelimesi eklendi. Böylece, Ankara’daki Konser Salonu’na her zamankinden daha fazla yakın ve layıksınız.

Uzatmayayım… Ne demek istediğimi anladınız. Müjdeli haberlerinizi okuyucularımızla paylaşır mısınız?

Salgar: Geçmişte yaşanan bazı problemlerin bu gün için fazla önemli olmadığını düşünüyorum. Bu ülkenin ortak sorunu ‘kalite’ ile ilgili olmalıdır. Dolayısıyla bazı suni değer yargıları bu gün için çok da önemli görünmüyor. Gerek batı müziği müntesipleri gerekse klasik Türk müziği mensupları bu gün için farklı ve ortak sorunlarla karşı karşıyalar. Bu mekânda bir konser istenir ise, herhangi bir problem olmayacaktır.

6-Bu söyleşimizde, sorularla sınırlı kalmış olmanız sebebiyle veremediğiniz bir mesajınız var ise, lütfeder misiniz?

Salgar: Yüzlerce yıl bu topraklarda Müslüman’ı, Musevi’si, Ermeni’si, Rum’u bir arada yaşadı. Bunları belki de yeryüzünde eşine az rastlanan bir san’at kolu bir arada tutarak aynı duyguları, elemleri, sevinçleri, hazları yaşattı. Halkımız hiçbir ayrımcılık yapmadan bu sanatkârları bağrına bastı, saygı duydu, nesilden nesle aktardı. İşte o ortak nokta ‘Türk musikisi’ idi.

Önce öğrencisi, sonra da meslektaşı ve halefi olan

Müzik tarihçisi, program yapımcısı ses sanatkârı ve koro şefi

MEHMET GÜNTEKİN

Millî Mûsıkîmizin Yaşayan Efsânesi

Prof. Dr. NEVZAD ATLIĞ‘ı konuştuk.

‘Nevzad Atlığ, Türk Mûsıkîsini yükselen değer hâline getirmeyi başarmıştır.’

Oğuz Çetinoğlu: Konunun uzmanları, Dr. Nevzad Atlığ’ın, Sultan Üçüncü Selim Han’dan sonra, klasik Türk mûsikîsine yeniden altın devrini yaşattığını belirtiyorlar. Mûsikî tarihçisi Mehmet Güntekin’in konu ile ilgili yorumunu alabilir miyim?

Mehmet Güntekin: Bu yaklaşımı ilk kez duyduğumu ifade etmeliyim ve bana doğru bir mukayese tarzı gibi görünmüyor. Çünkü Üçüncü Selim, imkânları neredeyse sınırsız diyebileceğimiz bir cihan hükümdardır. Nevzad Atlığ ise öyle çok geniş imkânlara sahip olmamış, ancak mücadele ederek imkân sahaları ortaya çıkarmış bir müzisyendir. Keşke Üçüncü Selim’in imkânlarına sahip olsaydı… Nevzad Atlığ’ın musiki tarihimiz açısından önemi ve değeri, içinde bulunduğu imkânsızlıkları, çabalarıyla ve duruşuyla değiştirmeye muvaffak olması ve yönetim çevreleri tarafından dışlandığı dönemlerde Türk Musikisi’ni yükselen değer haline getirmeyi başarmasıdır.

Çetinoğlu: Sizi, Merhum Yılmaz Öztuna’nın isimlendirmesi ile ‘Nevzad Atlığ’ın neslinden bir müzisyen‘ olarak kabul etmek mümkün. Konumunuzun sizde oluşturduğu duyguları okuyucularımızla paylaşır mısınız?

Güntekin: “Nevzad Atlığ’ın neslinden bir müzisyen olmak”tan kasıt, Nevzad Atlığ’ın etki dairesi içindeki alanlardan geçmiş olmaksa, doğrudur, ben de o nesilden bir müzisyen sayılabilirim. Hatta bu sorunuzla, hayat çizgilerimizde benzerlikler olduğunu da fark ediyorum: Nevzad Atlığ gibi taşradan üniversite öğrenimi için İstanbul’a geldim. 40 yıl kadar arayla, onun da içinde yer aldığı Üniversite Korosu’nun sıralarından geçtim. Hocamız Üniversite Korosu’nda önce kemanî, sonra şef olmuştu; ben ise önce hânende, sonra şef yardımcısı olarak konserler yönettim. Kurduğu Devlet Korosu’nun kadrosuna, kuruluşundan 11 yıl sonra dahil oldum ve uzun yıllar hoca-talebe ilişkisi içinde kendisinden istifade etme şansım oldu. Kurup yönettiği ve bugünkü adıyla Cumhurbaşkanlığı Korosu’nu, şef yardımcısı sıfatıyla yönettim. Bunlar benim için elbette ki anlamlı ve önemli duyguları ifade ediyor.

Çetinoğlu: Prof. Dr. Nevzad Atlığ’ın, ‘Mûsikîmizde muhafazakâr görüş‘ olarak adlandırılan bir çizgide olduğu söylenir. Kavram hakkında bilgi lütfeder misiniz? ‘Mûsikîmizde muhafazakâr görüş‘ nedir?

Güntekin: Nevzad Atlığ, kendisini ve hayatını musikimizin klasik olan kısmına ait görmüş ve öyle yaşamış, bu tavrında örneği az görülür bir tutarlılıkla, 70 yıl gibi çok uzun bir sanat hayatı boyunca tavizsiz şekilde ısrar etmiştir. Muhafazakârlık, koruyucu tavır demekse, Nevzad Bey’in klasik musikimizi korumak misyonunu hayatı boyunca taşıdığını söyleyebiliriz. Muhafazakârlığı, daha çok repertuar anlayışıyla kendisini gösterir. Kronolojik olarak belli bir dönemden sonrasına ait eserler, sanat açısından birçoğunu değerli görmesine rağmen, onun repertuarında yer almaz. Kendisini, klasik alanda sanat icra etmeye görevli olarak konumlandırır. Daha yeni dönemlere ait eserleri dışlamaz, hatta eserlerini konserlerinde hiçbir zaman seslendirmediği birçok bestekârdan sitayişle bahseder; ancak kendisini o alanda yetkili görmez, o alanı uzmanlarına bırakır. İhtisas alanını daha eski olandan yana belirlemiştir. Diğer bir muhafazakâr yaklaşımı ise icra anlayışındadır. İcrada doğal akustikten yanadır, yani elektronik ses sistemlerini kullanmaktan yana değildir. Konser verdiği salonlarda uzun yıllar mikrofon kullanmayı tercih etmemiş, mesleğinin son yıllarına doğru, çok gelişen tekniklerle sesi değiştirip bozmadan volümünü artırabilen sistemler ortaya çıkınca kullanmaya ancak razı olmuştur.

Çetinoğlu: Merhum Yılmaz Öztuna bir yazısında; Nevzad Atlığ’n Türk musikisi için uzun süre meydan savaşı mesâbesinde mücâdele ettiğini belirtiyor. Kendi ülkemizde, kendi öz değerimiz olan müziğimizi korumak ve değerini ispat etmek durumunda kalınmasını nasıl yorumluyorsunuz?

Güntekin: Yaşanan gerçek maalesef bu. 1826’dan beri ülkenin gerçeği böyle. Şikâyet etmemek lâzım, olması gereken buymuş demek ki. ‘Olanda hayır vardır’ denir. Merhum Öztuna, aynı mücadelede Nevzad Bey’in en yakın omuzdaşı olduğu için bahsettiği konuyu aslında en iyi bilenlerdendi. O zor dönemler yaşanmayıp her şey sütliman olsaydı, bugünkü sıfatıyla Nevzad Atlığ adında biri olur muydu? Zor dönemler, o zor dönemleri yöneten adamlarını da içlerinden çıkarıyor.

Çetinoğlu:  Klasik Türk mûsikîsini haz duyarak dinleyebilmek için belli bir kültür seviyesine ulaşmanın gerekli olduğu kanaatinin varlığı hissediliyor. Siz de aynı görüşte iseniz, bu kültürün daha geniş kütlelere neden ulaştırılamayışının sebepleri ve çâreleri hakkında ne düşünüyorsunuz?

Güntekin: Klasik musikimizi algılayabilmek ve ondan zevk alabilmek için belli bir kültürel altyapı gerektiği doğrudur. Daha geniş kesimlere ulaşması için, iyi örneklerin iyi icralarla topluma sunulabilmesi de önemlidir. Toplumun kültürel altyapısı gelişirken iyi icra örnekleri de artarsa, bu karşılıklı süreçler birbirini olumlu etkiler ve pozitif bir ivme yakalanır.