Türkiye’nin yönetim sistemini değiştiren ve 98 yıllık “Parlamenter Hükümet Sistemi’nden “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi “ne dönüştüren 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri gerçekleştirildi. Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanı seçildi, AKP tek başına salt çoğunluğu elde edemedi, ancak MHP ile kurduğu “Cumhur İttifakı” yüzde 53 oy alarak çoğunluğu sağladı. Demokratik hayatımızda birçok ilklerin yaşandığı bu seçimi, kazananları ve kaybedenleri ile değerlendirmek gerekir.
Seçimin İlkleri
Kasım 2019 tarihinde yapılması gerekirken 16 ay öne çekilerek 24 Haziran 2018 tarihinde “Erken” yapılan Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimlerinde bazı ilkler gerçekleşti.
1. Bu seçimle “Parlamenter Hükümet Sistemi‘nden “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi “ne geçiş 16 Nisan 2017 Referandumundan sonra bir defa daha oylandı ve onaylandı.
2. Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri, yani iki seçim bir arada yapıldı.
3. Türkiye Büyük Millet Meclisindeki milletvekili sayıları 550’den 600’e çıkarılmıştır.
4. Cumhurbaşkanı adayları, Parti Grupları veya halkın 100 bin oyu ile gösterildi.
5. Sistem gereği Partili Cumhurbaşkanı seçilmesi gerekirken CHP’den Muharrem İnce ile HDP’den Selahattin Demirtaş parti başkanı olmadıkları halde, partilerince Cumhurbaşkanlığı için aday gösterildi.
6. İlk defa partiler arasında ittifak kurmanın önü açıldı. AKP, MHP ve BBP arasında “Cumhur İttifakı”, CHP, İyi Parti, Saadet Partisi ve Demokrat Parti arasında “Millet İttifakı” kuruldu.
7. İttifaka dâhil olan partiler için yüzde 10 barajı kaldırıldı, İttifakın toplam oyunun yüzde 10’u geçmesi yeterli görüldü. Bu baraj sadece bağımsız seçime giren partiler için (HDP, Hüda Par, Vatan Partisi) söz konusu oldu.
8. D’hont nispi temsil seçim sistemi uygulandı. Bu sayede İttifaka dâhil partilerin milletvekili seçilmeye yeterli olmayan artık oyları birleştirilerek, bu partilerden en yüksek oyu alan partinin milletvekili çıkarması mümkün oldu.
9. İlk defa OHAL ortamında bir seçim yapıldı.
10. Devletin resmi televizyonu olan TRT bu seçimde adaylar ve partiler arasında zaman bakımından ilk defa eşit ve adil davranmamıştır.
11. İlk defa seçim sonuçları sadece tek kanaldan, Anadolu Ajansı‘ndan açıklandı ve takip edildi.
Seçimin Sonuçları
Yüksek Seçim Kurulu (YSK) 24 Haziran Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimi’ne ilişkin kesin olmayan sonuçları açıkladı.
1. Cumhurbaşkanlığı Seçimi:
Cumhurbaşkanı seçimine ilişkin yurt içi ve yurt dışı oylarını kapsayan kesin olmayan sonuçlara göre; 59 milyon 367 bin 469 seçmenin 51 milyon 197 bin 832’si oy kullandı. Oyların 50 milyon 68 bin 418’i geçerli sayıldı. 188 bin 8 sandığın yüzde yüzü açıldı. Buna göre, Recep Tayyip Erdoğan, 26 milyon 329 bin 920 oyla oyların yüzde 52.6′sını alarak Cumhurbaşkanı seçildi.
Diğer Cumhurbaşkanı adaylarının aldıkları oylar ve oy oranları şöyle; Muharrem İnce 14 milyon 951 bin 770 oyla yüzde 30.8, Meral Akşener 3 milyon 604 bin 260 oyla yüzde 7.4, Selahattin Demirtaş 4 milyon 39 bin 726 oyla yüzde 8.3, Temel Karamollaoğlu 434 bin 871 oyla yüzde 0.9, Doğu Perinçek 95 bin 924 oyla yüzde 0.2 oranında oy aldı.
2. Milletvekilliği Seçimi İttifak ve Partilerin Oyları;
AKP ve MHP‘nin kurduğu “Cumhur İttifakı’nın ortak oyu 455 bin 529, oranı yüzde 0,91 oldu. CHP, İYİ Parti, Demokrat Parti ve Saadet Partisi‘nin oluşturduğu “Millet İttifakı’nın ortak oyu 118 bin 954, oranı yüzde 0.24 olarak hesaplandı.
Milletvekili seçimleri sonuçlarına göre partilerin aldığı oylar şöyle:
AKP 20 milyon 980 bin 956 oy alarak yüzde 41,9’luk oy oranına ulaştı.
CHP toplam 11 milyon 271 bin 240 ile yüzde 22,5 oranında oy aldı. HDP 5 milyon 867 bin 564 oy alarak yüzde 11,7, MHP 5 milyon 466 bin 775 oy ile yüzde 10,9, İYİ Parti 4 milyon 955 bin 994 oy ile yüzde 9,9, Saadet Partisi 668 bin 744 oy ile yüzde 1,3, HÜDA PAR 157 bin 315 oyla yüzde 0,3, Vatan Partisi 117 bin 631 oyla yüzde 0,2’lik oy oranına ulaştı. Bağımsızlar ise 75 bin 634 oy alarak, tüm oylar içinde yüzde 0.15‘lik paya sahip oldu.
Seçimin Kazananları ve Kaybedenleri
24 Haziran 2018 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinin sonuçlarını, Cumhurbaşkanı adayları ve Partilere göre ayrı ayrı değerlendirelim ve seçimi kimin kazanıp kazanmadığını ortaya koyalım.
Önce Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarını değerlendirelim:
1. AKP adayı AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan yüzde 52,5 oranında oy alarak Cumhurbaşkanlığı seçiminin galibi olmuştur.
2. CHP Adayı Muharrem İnce yüzde 30,8 oranında oy almıştır. CHP yüzde 22,5 oranında oy aldığına göre, Muharrem İnce partisinden yüzde 8,3 oranında fazla oy alarak başarılı olmuştur.
3. İYİ Parti adayı İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener yüzde 7,4 oranında oy almıştır. İYİ Parti yüzde 9,9 oranında oy aldığına göre Meral Akşener, partisinin yüzde 2,5 oranında gerisinde kalmış ve başarılı olamamıştır.
4. HDP adayı Selahattin Demirtaş yüzde 8,3 oranında oy almıştır. HDP yüzde 11,7 oranında oy aldığına göre, Selahattin Demirtaş partisinin yüzde 3,4 oranında gerisinde kalmış ve başarılı olamamıştır.
5. Saadet Partisi adayı SP Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu yüzde 0,9 oranında oy almıştır. SP yüzde 1,3 oranında oy almış ve Temel Karamollaoğlu yüzde 0,4 oranında partisinin gerisinde kalarak başarılı olamamıştır.
6. Vatan Partisi adayı Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek yüzde 0,2 oranında oy almış ve başarılı olamamıştır.
Milletvekili seçim sonuçlarını Partiler bazında değerlendirelim.
1. AKP: 1 Kasım 2015 seçimlerinde yüzde 49,5 oranında oy almıştır. 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise yüzde 41,9 oranında oy alarak eski oyunun yüzde 7,6 oranında gerisine düştüğünden başarılı olamamıştır. 1 Kasım 2015 seçimlerinde 317 milletvekili kazanan AKP, 24 Haziran 2018 seçimlerinde 295 milletvekili çıkarmıştır.
2. CHP: 1 Kasım 2015 seçimlerinde yüzde 25,3 oranında oy almıştır. 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise yüzde 22,5 oranında oy alarak eski oyunun yüzde 2,8 oranında gerisine düştüğünden başarılı olamamıştır. 1 Kasım 2015 seçimlerinde 134 milletvekili kazanan CHP, 24 Haziran 2018 seçimlerinde 146 milletvekili çıkarmıştır. Bu milletvekillerinden 3’ü SP kontenjanından seçilmiştir.
3. HDP: 1 Kasım 2015 seçimlerinde yüzde 10,8 oranında oy almıştır. 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise yüzde 11,7 oranında oy alarak eski oyunun yüzde 0,9 oranında üzerine çıktığından başarılı olmuştur. 1 Kasım 2015 seçimlerinde 59 milletvekili kazanan HDP, 24 Haziran 2018 seçimlerinde 67 milletvekili çıkarmıştır.
4. MHP: 1 Kasım 2015 seçimlerinde yüzde 11,9 oranında oy almıştır. 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise yüzde 10,9 oranında oy alarak eski oyunun yüzde 1 oranında gerisine düşmüştür. Fakat bünyesinden yeni bir partinin kurulmasına rağmen bu oyu almasından dolayı başarılı sayılabilir. 1 Kasım 2015 seçimlerinde 40 milletvekili kazanan MHP, 24 Haziran 2018 seçimlerinde 49 milletvekili çıkarmıştır.
5. İYİ PARTİ: Ekim 2017’de kurulan ve 24 Haziran 2018’te ilk defa seçime giren ve iktidar tarafından çeşitli engellemeler yapılmasına rağmen bu parti, yüzde 9,9 oranında oy alarak başarılı olmuştur. İYİ Parti bu seçimde 43 milletvekili çıkarmıştır.
6. SP: 1 Kasım 2015 seçimlerinde yüzde 0,7 oranında oy almıştır. 24 Haziran 2018 seçimlerinde yüzde oranında 1,3 oy alarak eski oyunun üzerine kısmen üzerine çıktığından başarılı olmuştur. SP, bu seçimlerde hiç milletvekili çıkaramamıştır. Fakat ittifak nedeniyle CHP listelerinden giren 3 SP’li milletvekili seçilmiştir.
7. VP: 24 Haziran 2018 seçimlerinde yüzde 0,2 oranında oy alarak başarılı olamamış ve hiç milletvekili çıkaramamıştır.
8. DP: 24 Haziran 2018 seçimlerine ittifak yaptığı İYİ Parti listesinden girmiş ve 1 milletvekilliği kazanmıştır.
Seçimlerin Genel Değerlendirilmesi
1. Seçimlerin OHAL ortamında yapılması demokrasimiz açısından sakıncalı bulunmuştur. Özellikle bazı Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinde seçimlerin baskı ve tehditle sağlıksız yapıldığı iddiaları kamuoyunda sıkıntı yaratmıştır.
2. Muhalefet partileri ve onların Cumhurbaşkanı adaylarına, özellikle devletin resmi televizyonu olan TRT’de iktidar partisi kadar veya hiç yer verilmemesi, seçimlerin eşit ve adil şartlarda yapılmadığı izlenimini uyandırmıştır.
3. Bazı Cumhurbaşkanı adaylarının partilerinden fazla oy alması, o partilerin yönetimini sıkıntıya sokmuştur.
4. AKP’nin Mecliste salt çoğunluk olan 301 milletvekilini çıkaramaması, yasa çıkarma çalışmalarında diğer partilerle uzlaşma veya koalisyon yapma zaruretini doğurmuştur.
5. AKP’nin eski oyuna göre yüzde 7,5 oranında oy kaybetmesi ve MHP’nin bünyesinden yeni bir parti çıkmasına rağmen bir önceki seçimdeki oy oranını koruması anket firmalarını şaşırtmıştır.
6. Selahattin Demirtaş ile bazı milletvekillerinin ve bazı il ve ilçe belediye başkanlarının tutuklu olmasına rağmen, bazı CHP’li seçmenlerin stratejik oylarıyla HDP’nin yüzde 10’luk seçim barajını aşarak 67 milletvekiliyle Mecliste 3. Parti olması düşündürücüdür.
7. Bu seçimde partiler arasında kurulan ittifakların, 2019 yılı Mart ayında yapılacak Mahalli İdareler Seçiminde de devam edeceği sanılmaktadır.
8. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun, 15 milletvekilini istifa ettirip İYİ Parti’nin grup kurmasını sağlayarak, YSK’nın bu partiyi seçime sokmama ihtimalini ortadan kaldırması, demokrasi tarihimize bir iftihar tablosu olarak geçmiştir.
9. Farklı görüşlerde olan (CHP-İyi Parti-Saadet Partisi-Demokrat Parti) arasında “Millet İttifakı’nın kurulması, milli birlik beraberliğin güçlenmesine katkıda bulunacaktır.
10. İlk kez seçime katılan yedi aylık İYİ Parti’nin yüzde 10 bandından siyasi hayatımıza dâhil olması başarılı bir sonuçtur. Parti henüz örgütlenme, kadrolarını oluşturma çabası içindeyken, kurumsal olarak bir seçim tecrübesi yokken baskın bir erken seçime yakalandı. AKP, MHP, CHP ver HDP hazine yardımı alırken, bu yardımı almadan kendi yağıyla kavrularak seçime katıldı. Kamuoyuna mesajlarını ulaştırabilme imkânı tanınmadı, Yeniçağ gazetesi dışında da medya gücü yoktu. Birçok yerde de siyasi faaliyetleri mülki amirlerce engellendi. İYİ Parti, hem AK Parti, hem MHP, hem de -daha az oranda olmakla beraber- CHP’den de oy almıştır. Sedat Ergin’in ifadesiyle “İYİ Parti, bu yönüyle sağın bütün katmanlarından ve de soldan oy alabilen çoklu bir çekim merkezidir.”
11. İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener’in, CHP’nin aslında sıcak baktığı “Çatı aday Abdullah Gül” seçeneğine kapıyı kapatarak, cumhurbaşkanlığı yarışının rekabet ortamında canlı ve heyecanlı bir şekilde sürmesini sağladı.
12. Meclis’te iki milliyetçi partinin olması (MHP-İYİ Parti), milli meselelerde olumlu sonuçlar alınmasında etkili olabilir.
24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinin sonuçlarının demokrasimiz ve milletimiz için hayırlara vesile olmasını dilerim.
