Ontoloji ve Bilişim Üzerine 1 başlıklı yazım hakkınca ciddi yapıcı eleştiriler aldım.
Ontoloji; varlık bilmi, var oluş ile varlık ilişkisini elen alan bir disiplin. Ontolojik yaklaşımlar ve anlamsal web hayatın bir çok alanı ile birlikte iş yapış şekillerimizi de değiştirecek.
Uzmanların ontoloji tariflerini aşağıdaki alıntılarda görelim:
Ontoloji, bir bütün olarak varlığı ele alan ve varlığın en temel niteliklerini inceleyen bir felsefi disiplindir. Metafiziğin bir dalı olarak geliştirilen ve metafizik yapısını değiştirmeksizin çeşitli anlamalarda kullanılan ontoloji deyimi, duyu dışı ve özdeksiz bir varlık tasarımının temel yapısını, türlerini ve biçimlerini inceler. (Orhan Hançerlioğlu, Felsefe Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1994, s. 439)
Disiplinin temel sorunu, “varlığın ne olduğu” dur. Diğer ontolojik sorular ise şu şekilde sıralanabilir: Varlık nedir? Varoluş nedir? Fiziksel nesneler nelerdir? Bir fiziksel nesnenin var olduğu söylemini kanıtlamak mümkün müdür? Bir nesnenin özellikleri veya ilişkileri nedir ve bunlar nesneyle nasıl ilişkilidir? Var oluş bir özellik midir? Bir nesne ne zaman yok olur, ne zaman değişir? (Varlık Bilimi, http://tr.wikipedia.org/wiki/Ontoloji )
Epistoloji de bilginin doğası, kapsamı ve kaynağı ile ilgilenen bir felsefe dalıdır. Bilgi felsefesi olarak da adlandırılır.
Son günlerde sıkça duyduğumuz akıllı web servisleri, yapay zeka, hibrit yapılar, mobil cihazlarda oluşturulan bir çok özellikle birlikte bireylerin gözlerini kamaştıran farklı cihazların üretilmesi, bilişim dünyasının nereye doğru gideceği noktasında bize ip uçları veriyor. Değişimi kabullenip sürekli öğrenmeye alışmayanların gelişmeleri yakalaması daha da zorlaşacak.
Bu değişimler hızlı bir şekilde devam ediyor ve devam edecek. 20 yıl önce internete erişne insan sayıs azdı, hız yavaş olduğu için internet siteleri tek yönlü ve yok basit yapılı idi. Toplumun internet deneyimi bilgi edinmek amacıyla ziyaret edilen sayfalardan ibaretti.
Web’deki değişmeler ve yaklaşımları özetleyecek olursak:
Web 1.0: İnsanları internetle ve web siteleri ile tanıştırdı.
Web 2.0: 2004 yılında kullanılmaya başlanan, muhtevasını kullanıcılarının oluşturduğu, kullanıcıyı merkeze almaya başlayan, onların youtube, facebook, twitter, MySpace, friendfeed, Flickr, LinkedIn, Amazon Wishlist vb. sosyal ağlarla münasebetini sağlayan bir ara dönemdir diyebiliriz.
Web3.0: Webin yapısı ve felsefesi tamamen değişiyor. Yapay zekası olan, sizi tanıyan, arama moturunda yazılan kelimelerden ne aradığınızı tahmin eden ve ona uygun içerikler getirip sizi doğru hedeflere yönlendirebilen sistemler.
Amaç hedeflere yönelik size özel bilgileri size sunmak. Bir konu üzerine arama yaptırdığınızda o konuya uygun sizi yönlendirici linkler ve bilgiler geldiği gibi, o konuya uygun size özel bilgiler de gelecek. Kısaca web bizim ne yapmak istediğimizi, ne aradığımızı bilecek ve ona uygun yönlendirici, hedefe yönelik bilgileri getirecek.
Bu yapı sadece açık web servisleri için değil, kurum içi portal ve intranet yapılarda da kurumsal kullanıcıların bilgilere yapısal ve hedefe yönelik ulaşmasını sağlayarak verimli bir iş ortamının oluşmasına yardımcı olacaktır.
Semantik web (anlamsal web) kurumlara ciddi yararlar sağlayacaktır. Uzmanlar yapılan araştırmaların yeni web ve diğer internet ve portal türü projelerin %75’i ontoloji (akıllı veriyi oluşturmak için gerçek hayatın modellediği bir yapıya uygun tasarlanan) tabanlı olacak. Semantik web için bu yönleriyle webin geleceği denilebilir.
Bir firma için en önemli şey bilgidir. Eğer firma ham bilgi yerine yorumlanmış hedefe uygun bilgiye ulaşırsa işi kolaylaşır. Ayrıca firmalar için doğru bilgiye hızlı ve güvenilir ulaşmak çok önemli. Mevcut yapı yetersizdir. Mevcut yapının handikapı aşırı bilgi yoğunluğu (gerekli gereksiz bilgilerin olması), aramaların sonucunda istenileni karşılayamaması ve güvenilir bilgiye ulaşılamaması sonucu verimsizlik. Bütün bu sorunlar semantik web ile çözülecek.
Özellikle firmaların iş geliştirme , strateji ve karar destek sistemlerini yürüten bölümleri semantik web kullanarak işlerini daha yapısal ve verimli hale getirebilirler. Bunu yapmak için ise verilerin anlamlı şekilde saklanması gerekiyor.
Mevcut yaklaşımda insanlar var olan bilgileri ilişkilendirip, üzerinde çalışma yapıp, karar vericilere sunuyorlar. Yeni anlayışta bilgisayarlar tarafından yorumlanıp en optimum güvenilir bilgi karar vericilere ve bizlere sunuluyor olacaktır. Bu durumda hem zaman kazancı var, hem de güvenilir bilgiye çabuk ulaşıldığı için karar vericiler firma adına kritik konularda daha hızlı ve isabetli karar verebileceklerdir.
Verinin anlamsal olarak depolanablmesi için önerilen XML (Extensible Markup Language) benzeri OWL ( Web Ontology Language) dili kullanılmasıdır. OWL anlamsal web’in bir parçasıdır. Anlamsal web, dağıtık bir yapıda olduğu için OWL belgelerinde sunulan bilgiler de dağıtık kaynaklardan okunabilecek/işlenebilecek düzende olmalıdır. OWL belgelerinin yanlış yorumlanmaması için düzgün bir sözdizimine ihtiyaç vardır. OWL formatı RDF(Resource Description Framework) formatından türetilip geliştirilmiştir.
Ontolojik yapıda bilgi gösterme veya malumat ifade etme (knowledge representation) modeli daha farklı. Mesela ” Fatih Sultan Mehmet’in arabası hangi markadır” diye bir soru sorulduğunda ” Fatih Sultan Mehmet zamanında araba icat edilmemişti” diye bir netice alabilirsiniz.
Semantik web ve Ontolojik yaklaşımların gelişmesi ile birlikte bu alanda farklı uygulamalar görmeye başlayacağız. İş süreçlerinde, özellikle de B2B , e-ticaret alanında hem firma içi hem firma dışı ciddi değişimler göreceğiz. Web ortamında özellikle bilgiler arasındaki ilişkiler sağlanarak ve bu bilgilerden anlamsal ilişkilerin çıkarılmak suretiyle, önemli katma değer üretecek verilere ulaşılacaktır. Bu bilgi, mevcut karar destek mekanizmalarından gelen bilgiden daha güvenilir olabilecek. Yeni hizmet biçimleri ortaya çıkacak, yeni iş yapma biçimleri göreceğiz.
Önümüzdeki günlerde semantik web, web 3.0’ı çok duyacağız. İnternet yeni yerlere yelken açmış gidiyor. Bu yolculukta deniz tutmaması için ve sağlıklı bir yolculuk yapmak için ilaçlarımızı almayı unutmayalım.
