‘İlmihal’ olarak da anılan ve yazılan İlm-i Hal kelimesi, temel dinî bilgiler ihtiva eden kitapların
umûmî adıdır. Târihî kaynaklarda ilm-i hal kitaplarının yazılmasına onuncu
yüzyılda başlandığı belirtiliyor. İlm-i hal kitaplarında; îman, namaz, oruç,
helâl ve haram gibi konularda bilgi verilmektedir.
Ebu’l-Leys es-Semerkandî
(Semerkant- vefatı: 0906) tarafından telif edilip Kutbüttin İznikî (Niğde
?-vefatı İznik 1418) tarafından Türkçeye çevrilen ‘Mukaddime’ isimli eser, ilk Türkçe ilm-i hal kitabıdır. Anadolu sâhasında yazılan ilk Türkçe ilm-i
hal, Birgivî (Balıkesir 1523-İzmir 1573) imzâsını taşır. 1562 yılında
yazılmıştır. ‘İlmihal’ adını taşıyan
ilk kitap 16. Yüzyılda yazıldığı tahmin edilen
‘Mızraklı İlmihal’dir. Heyet
tarafından hazırlanan bu kitap, çok okunmuş, çok konuşulmuş ve çok
tartışılmıştır. Kim veya kimler tarafından yazıldığı bilinmeyen eser, 1844
yılında istinsah* edilmiş, Prof. Dr. İsmail Kara tarafından Türk alfabesi ile
yayına hazırlanmış, 2012 yılında yayımlanmıştır. Eserde: abdest, gusül,
teyemmüm, namaz, oruç, hac, peygamberlerin sıfatları, imanla ilgili hususlar,
meleklere ve kitaplara iman, Allah’ın sıfatları, elli dört farz,
iman-İslâm-ihlâs, küfür ve şirk gibi hususlar vardır. Günümüze gelinceye kadar
bir kısmı öncekilerin tekrarı mâhiyetinde olan 100’e yakın ilmihal kitabı
yayınlanmıştır.
Hâl böyle iken, merhum Seyyid
Ahmet Arvasî’nin ‘İlm-i Hâl’ adını
verdiği eserini yazması, üzerinde düşünülmesi ve hakkında inceleme yapılması
gereken bir hizmettir. Merhum Arvasî, derslerinde sohbetlerinde ve
makalelerinde, kitaplarında; dinleyeni-okuyanı tesiri altına almayı başaran
müstesna bir öğretici, kendi ifâdesiyle ‘terbiyeci’dir.
Bilgi hamûlesi son derece yüksek bir insandır. Edindiği bilgileri, mantık
süzgecinden geçirerek dinleyicisine-okuyucusuna sunması O’nu ‘dikkate değer bir insan’ ve ‘müstesna bir mütefekkir’ konumuna
yükseltmiştir. Hazırlamış olduğu İlm-i Hâl’in her sayfasında ve satırında bu
özellikleri görmek, bulmak mümkündür.
O, İslâmiyet’i ve ilm-i hâl
bilgilerini; Yunan Filozof Elatun (M.Ö. 428-M.Ö. 397); Tunus doğumlu mütefekkir
İbn Haldun (1332-1406); İtalyan mütefekkir Machiavelli (1369-1517): Fransız
sosyolog Frederic Le Play (1806-1882); Beynelmilel Komünist ideolog Karl Marks
(1818-1883); Alman Kültür Târihçisi Friedrich Nietzche (1844-1900); Fransız Sosyolog Emil Durkheim (1858-1917)
gibi batılı ilim adamlarından iktibas edip eserlerine aldığı cümlelerle
karşılaştırmış, İslâm’ın ihtişamını ve erişilmez üstünlüğünü ispat etmiştir. Diğer ilmihal kitapları da şüphesiz emek
ürünüdür, faydalıdır, değerlidir. Fakat İlm-i
Hâl’in yeri başkadır. Çocuk eğitiminde göz önünde bulundurulacak
hususlardan, onlara ninni söyleyip, masal ve hikâye anlatılmasına kadar pek çok
tavsiyede bulunur. Sanatın, tiyatro ve sinemanın İslâmiyet’le uyumunu
belirtmeye çalışır. Bizatihi kendisi bir sa’at olan Kur’ân-ı Kerîm’i üstün bir
san’at anlayışı ile anlatır, sevdirir. Kadına bakışı, Mızraklı İlmihal’den çok
farklıdır.
Batılı ilim adamlarının;
pedagogların, mütefekkirlerin, kültür târihçileri ve sosyologların ilmini
İslâm’ın, ezel’i ve ebed’i kuşatan, yüce esas ve ölçülerine dayanarak tahlil
eder ve mükemmel bir terkibe ulaşarak okuyucuya sunar. Ulaştığı netice
müthiştir: ‘Batının ilmi, ancak İslâm’ın aydınlatıcı ışığı ile bir değer ifâde
etmektedir. İslâm’dan uzaklaşan her ilim ise değer kaybına uğramaktadır.’
Arvasî’nin çalışması, ilmihal
kavramını yeni bir târife kavuşturuyor: ‘Mücerret insanın yaratılışından ebediyetlere
doğru akışına kadar bütün sırları kurcalayan ilim… İlm-i
Hâl, başta insan olmak üzere, bütün mevcudata, bütün mahlûkata, bütün ruhlar
âlemine, meleklere, cinlere ve her şeye İslâm’ın getirdiği yepyeni bir bakış
tarzı demek… İlm-i Hâl bilmeyen, ne İslâm’ı bilir, ne de O’nun dünyâya ve
kâinata bakışını… İlm-i Hâl Yüce Allah’ın Şanlı Peygamber’e
vahyettikleri… O’nun da bizlere tebliğ ettiği her şeydir.’
İlm-i Hâl, zorlaştırarak değil, kolaylaştırarak, korkutarak
sevdirerek İslâmî bilgileri aslına tam sadakatle okuyucuya sunan bir eserdir. Duru
bir dil ve kolay anlaşılabilir ifâdelerle… Dini bilgileri kuru ve soğuk
cümlelerle, emir kipinde değil, kuşatıcı ifâdelerle zihinlere ve gönüllere
aktarır. Ülkenin kalkınmasından, sanayi hamlesinden, ekonomisinden, çocuk eğitiminden,
insanın sanatla huzur bulmasından, çocuklar için sinema ve tiyatroların
yazılması ve oluşturulmasından, prematüre doğan çocuklar için yapılması gerekenden,
ülkenin nüfus planlamasından, kadınların ilim öğrenmesinden ve kadınların her
alanda çalışmasına kadar güncel konuları ele alıyor.
Özellikle Doğu ve Batının eğitim
ilminde uzmanlaşmış ilim adamlarının, sosyologlarının, felsefecilerinin, din
adamlarının, fikir insanlarının görüşlerinden faydalanması okuyucuya yeni ve
engin ufuklar açıyor. Söyleyen ve yazan
kim olursa olsun, doğru, iyi ve güzel her ne varsa, İslâm ile yoğurup eseri ile
aydınlanmaya hasret dimağları zenginleştiriyor.
İlm-i
Hâl’de yer alan mevzulardan bazılarının başlıkları:
Allah, Tevhid ve Tasavvuf, Varlık Âlemi,
Allah’ın İsimleri, Yaratılmışlar Âlemi, Âlem-i Halk, Sidret’ül- Müntehâ, Âlem-i
Emr, Mâsiva, Ruh, Ruhlar, Bedenlerden Önce Yaratıldı, Şanlı Peygamberimizin
Yüce Ruhu, Kâinatın ve Dünya’nın Yaratılması, Yer ve Gökler Bizim İçin
Yaratıldı, Hayat, Hayat Nasıl Başladı?, İnsanın Yaratılması ve İslâm, Hazreti
Âdem’in Yüce Ruhu, İnsanın Kaabiliyeti, İslâm’a Göre İnsanın Tabiatı, İnsan
Türü, Irklar ve Kavimler, İslâm’da Ruhbanlık Yoktur, İslâm Âlemşümul Bir Dâvettir,
İnsanın Doğumundan Önceki Safha, Doğum Öncesi Büyüme, Tekamül, Doğum, Bebeğin
Cinsiyeti ve Adı, Akika Kurbanı, Kız Çocukları Konusunda Allah’ın Emri, Yeni
Doğmuş Kız ve Erkek Bebekler, Prematüre (Erken Doğum), Birden Fazla Doğumlar,
İkizler, Öz Kardeşler, Üvey Kardeşler, Süt Kardeşliği, Kan Kardeşliği, İlk Çocukluk Safhası, Ana Okulları ve İslâm,
Terbiyede Cezâ ve Mükâfatın Değeri, İkinci Çocukluk Safhası ve İslâm, Çocuk
Kitapları, Çocuk Filmleri ve Tiyatrosu, Vücud Temizliği, Spor ve Oyun, İş ve
Çıraklık Terbiyesi, Din Bilgisi ve Kur’ân-ı Kerim Öğrenme, Sofra Âdâbı, Ana-Baba
ve Çocuk Münâsebetleri, Çocuklarının Sünneti, Büyüme ve Gelişmenin Kanunları,
Mükelleflik Safhası, Ergenlik ve Bulûğ Safhası, Önce İman, İman ve İslâm,
İmanın Açıklanması, Âmentü, İman Konusunda Birkaç Açıklama, İmanın Şartları,
Allah’a İman, Beşer İdraki ve Allah, Sahte Tanrılar ve Allah, Meleklere İman, Cinler,
Melek Değildir, Kitaplara İman, Kur’ân-ı Kerîm Okumak, Tilâvet Secdesi, Şükür
Secdesi, Kurtuluş Kur’ân-ı Kerîm’de, Peygamberlere İman, Şanlı Peygamberimizin
Ahlâkı, Diğer Peygamberler, Ashab-ı Kiram, Ehl-i Beyt, Oniki İmam Meselesi,
Alevî ve Sünnî Kelimeleri, Âhiret Gününe İman Etmek, Kadere İman Etmek, Ameller
ve Kader, Determinizm ve Volontarizm, Külli İrâde, Cüz’î İrâde ve Kur’ân-ı
Kerîm, İnsanın İrâdesi, Levh-i Mahfuz, İslâmiyet’i Doğru Öğrenmek ve Yaşamak, İçtihad,
Mezhebler Haktır, Fırka, Dinî
Mücedditler ve Reformcular, Büyük Müctehidler ve Mücedditler, İtikat İmamları,
Mezheb İmamları, Şeriat ve Tasavvufun İki Büyük Üstadı, İslâm’ı Yaşamak,
İslâm’ın Şartları, İman ve İbâdet, Günah, Büyük Günahlar, Diğer Günahlar, Tövbe
Etmek, İslâm Af ve Merhamet Dinidir, İyiliği Emretmek ve Kötülükten
Sakındırmak, İslâm’da Örf ve Âdetlerin Değeri, İbâdet, Farz, Vâcib, Sünnet,
Müstehab, Mubah, Haram, Mekruh, Müfsid, Temizlik İmandandır, Şeriat Açısından
Su, Gusül, Abdestin Farzları ve Sünnetleri, Abdesti Bozan Şeyler, Özürlü
Kimseler, Namaz, Teyemmüm, Mest Üzerine Abdest. Namaz, Sehiv Secdesi, Kaza
Namazları, Taklid-i Mezahib ve Telfik-i Mezahib, Zarûretler ve İslâm, Namaz
Nasıl Kılınır?, Tesbihler ve Dua, İmam, Cemaatle Namaz, İmam Olmanın Şartları,
Yolcu Namazı, Bir Müslüman’ın 24 Saati, Namazın Vakitleri, Namaz Kılınmayan Üç
Zaman, Ezan, Kamet, Selamlaşma, Musafaha, Güzel Sanatlar ve İslâm, Zamanı
Değerlendirme, Akrabayı Ziyaret, Uyku ve Dinlenme, Esneme ve Hapşırma, Vitir
Namazı, Teheccüd Namazı, Nafile Namazlar, Nefs Muhasebesi, Cuma Günü ve Namazı, Hutbe, Aylar Hakkında
Bilgiler, Ramazan Ayı ve Orucu, Oruç Tutmak Kimlere Farzdır, Kimlere Değildir?
Orucun Farzları, Sahur ve İftar, Teravih Namazı, Kadir Gecesi, İtikâf, Zekât ve
Nisap Miktarı, İslâm’da Zekât ve Vergi Kavramı, Fitre Hakkında Bilgiler,
Ramazan Bayramı, Bayram Namazı, Hacc ve Umre, Tavaf, Kurban Bayramı, Kurban
Kesmek, Yetişkinlik Safhası ve İslâm, Evlenme ile Alâkalı Bilgiler, İslâm’da
Nişanlanma, Nikâhlanma ve Düğün, Mut’a Nikâhı Haramdır, İslâm Sosyolojisi, Aile
Üzerine Kuruludur, İslâm’da Kadın Hakları, Analık Vazifesi, Tesettür ve
Medeniyet, İslâm’da Boşanma, İddet, Hülle, Nüfûs Üretmek, Nüfûs Plânlaması ve
İslâm, Genç Nesilleri İslâmî ve Millî Terbiyeden Geçirmek, Riba (Fâiz),
İslâm’da Şirketler, Banka, İslâm’da Mal ve Hizmetlerin Fiyatı, Karaborsa,
İslâm’da Ticaret Ahlâkı, İslâm Ailesi Çocuklarına Cihad Ruh ve Şuuru Verir,
İslâm Ailesi Yabancı İdeolojiler İle Mücâdele Eder, İhtiyarlık Dönemi ve İslâm,
Ölüm Nedir?, Ölümü Hatırlamak, İslâm’da Vasiyet, Şehidlik Meselesi ve Şehid Mesh, Cenazeler, Kıyamet ve Yeniden Diriliş,
Yaptıklarının Hesabını Vermek, Şefaat, Bu Dünya ve Öte Dünya.
Özetlenerek alınan mündericatta
görüleceği üzere eser, ilm-i hâl kitabının ötesindedir ve âdeta bir ‘İslâmî Bilgiler Ansiklopedisi’dir.
İlm-i Hâl’den örnek bir bölüm:
|
İSLÂM’DA VASİYYET (s: 422, 423’ten özettir) Vasiyyet, bir kimsenin, ölümünden sonra, Vasiyyet, en az İslâm’da emânetlerin ve borçların Günah ve haram olan işler vasiyyet Müminler ölmeden önce, mutlaka vasiyyet |
BİLGEOĞUZ YAYINLARI:
Alemdar Mahallesi Molla Fenarî Sokağı Nu:
35/B Cağaloğlu, İstanbul. Telefon: 0.212-527 33 65
Belgegeçer:
0.212-527 33 64 e-posta: bilgi@bilgeoguz.com.tr
www.bilgeoguz.com.tr
|
SEYYİD AHMET ARVASÎ 15.02.1932 târihinde Ağrı’nın 1979 yılında kendi isteği ile emekli 12 Eylül 1980 darbesinden sonra, MHP ve ‘Tutukevinde 56 senelik ömrünün her bölümünde hep konuştu Seyyid Ahmet Arvasî’nin cenaze namazını, akrabası olan Van Eski Hz. Peygamber’in (sav) soyuna bağlı bir Özellikle ilk iki eseri olan ‘Kendini Arayan İnsan’ ve ‘İnsan ve İnsan Ötesi’ adlı ESERLERİ: Deneme-İnceleme: *İleri Türk Türk milliyetçiliği-ülkücülük |
