Babek Abbasi yönetimine
karşı 816-838 yılları arasında 22 yıl boyunca azatlık hareketini yönetmiş yönlendirmiş
Azerbaycan
Türkleri’nin millî kahramanıdır.
Babek, Abbasi
Devletinin kuruluşunda (750 yılı ) büyük
rolü olan Ebu
Müslim’i Et-Türki
(Horasani) nin yolunu
izlemiştir. Babek gibi birçok isyancı da Ebu Müslim’in yolunu
izlemiştir. Ebu Müslim
Mevali siyaseti uygulayan baskıcı Emevi
yönetimine karşı ezilen ve hakkı yenen Abbasoğluların yanında
yer almış onların iktidara gelişini sağlamıştır. Ezilen hakkı
yenen Abbasoğullar’ı çok
değil beş yıl sonra 755/756 yılında bu
Türk
komutanı iktidarlarına tehdit olarak görecekler ve Halife
Mansur tarafından kurulan bir tuzakla katledecekler. Ebu
Müslim’i Et-Türki (Horasani) ye yapılan bu haksızlık hiç unutulmamış
Maveraünnehir’de, Horasan’da,
Azerbaycan’da,
Anadolu’da
Ebu Müslim adı destanlarda ölümsüzleşmiştir.
Ebu Müslim’den
sonra çeşitli isyanlar ortaya çıkmış fakat başarısız olmuşlardır. Babek’in Hurremilerin başına geçmesiyle
toparlanan isyancılar kısa sürede;
İsfahan, Rey, Karaç, Burç ve
Bazz bölgelerine yayılan isyanlarda başarılı olmuşlardır.
Abbasiler Babekle yaptıkları mücadelede yarım milyona yakın askeri gücünü
kaybetmiş hilafet Sasani ve Bizans mücadelesinde
bile bu kadar kayıp yaşamamıştır. 22 yıl süren
Babek İsyanı’nda 6 büyük Hilafet Ordusu mağlup
edildi. En sonunda Abbasî ordusunda görev yapan ünlü
Türk komutan
Afşin ve onun askerlerinden müteşekkil ordusu Babek üzerine yürüdü Hürremilerin
karargâhı Bezz Kalesi 837 yılında düştü.
Babek yakalandı ve 838 yılında Samarra şehrine getirilerek işkence
ile idam edildi. İsyan tam olarak sonuca ulaşmasa da,
Abbasi Halifeliği’nin Tevaif’i Mülük Devletlere bölünmesini ve yıkılış sürecini hızlandırdı.
İsyanı bastıran Afşin
Babek’in Abbasilere tesliminden üç yıl sonra dinsizlik ve
sapkınlıkla suçlanmış 841 yılında Babek’le
aynı kaderi paylaşmıştır. Muktedirlerin çıkarları ne zaman neyi gerektirirse
kutsal heybelerinden bir dinsiz/rafizi/sapkın/ kartını çıkarıveriyor.
798 yılında Tebriz de
doğmuş büyümüş
olan Babek in
nesebi,nereli olduğu,Hurremiye mezhebi tarihsel olarak çokça tartışılmıştır.
Fakat bu tartışmalar gerçeğin üstünü örtmemelidir. Gerçek
nedir? 9.yy da ki muktedir Abbasilerin baskı ve zulüm siyasetlerinin toplum da karşıt hareketlerin doğmasına
neden olduğu gerçeğidir. Bu öyle bir karşıtlıktır ki sadece Babek değil o nun öncesinde
ve sonrasında isyanlar devam etmiştir. Babek ve Hurremilere iki tane karalayıcı
sözlerle çamur atmayla ellerini yıkayamaz güç
sahipleri. Halkta karşılık bulan sosyal başkaldırılara baldırıçıplaklar diyerek
cambaz hikayesiyle örtemezler. Bu karşıtlık renklere dahi yansımıştır.
Abbasilerin siyah rengine karşılık Babekiler beyazı kullanmışlardır.
Babek’in yirmi yıl gibi uzun bir zaman arzında Abbasi hilafetinin
düzenli ordularına karşı
direnmesi ve üzerine
gelen altı orduyu mağlup ederek büyük bir devleti çökertmeye
doğru gidebilmesi onun çok yetenekli ve teşkilatçı birisi olduğunu açık bir
şekilde göstermektedir. Onun, düşüncelerinde çok net, tavizsiz
ve çok gururlu bir şahsiyete sahip olduğu kaynaklarca bildirilmektedir. Şöyle
ki, Abbasilerce esir alınan Babek’in
oğlu babasına teslim olmasıyla alakadar bir mektup göndermesi
üzerine
Babek şu şekilde cevap vermişti. “O,
benim oğlum değilmiş, ona söyleyin bir gün
özgür yaşaması, kırk yıl esir ve
hâkir yaşamasından daha iyidir.”
Yaşanmış hadiselerde biz
Babek’in çok
iradeli ve azimkar bir karaktere sahip olduğunun da şahidi olmaktayız. O,
korkunç işkenceler altında insanüstü bir
direnç göstermiş, öldürüldüğü
zaman yüzünün
sarardığını gizlemek için vücudundan
akan kanını yüzüne sürmüştür.
Hallac ve Nesimi’de
kendilerine yapılan işkencelere karşı umursamaz bir tavır sergilemişlerdir.
Oluşturulmak istenen korkuya teslim olmadıkları gibi bu tavırları muktedirlerin
uykularını kaçırmıştır.
Babek’in yaşadığı coğrafya itibariyle Türk olduğunu rahatlıkla ifade edebiliriz. Kimliğinden
bağımsız olarak Babek’in yaptığı
başkaldırı kıymetlidir. İran da ki muktedirleri esas rahatsız eden budur. Bütün bu unutturma çabalarına karşın
Babek Azerbaycan ( İran ) Türklerinin
milli ve tarihî bir kahramanı sayılmaktadır ve her yılın 8-9 temmuzun da
Azerbaycan ( İran ) Türkleri
Babek’i anmak için “ BEZZ/BAZZ” kalesi kurultayını
toplamaktalar. Bu kurultaylar İran’ı
rahatsız ettiği için her yıl kurultay öncesi ve sonrası yasaklama ve tutuklamalar
yapmak marifetiyle toyları engellemek istemektedir. Çünkü
azatlık yürüyüşüne
katılanlar “HARAY
HARAY MEN TÜRKEM”
diye haykırmaktalar.
• Yazıda
Prof.Dr. Mehmet Azimlinin ‘Bir
Direnişçi Babek kitabından faydalanılmıştır.
