İnkârcı Aristo: “Evet, kâinat / evren çok intizamlıdır. Kâinatın sanatla Yaratanından bahsediliyor. Fakat üstad ve sanatkâr olan insanları ben daima görürken, herkesin ve her şeyin üstadı olan Yaratanı hiçbir vakit görmedim. Bu sebepten inanmaya da alışmadım.”
Sokrat: “Güzel! Öyle ise sana başka bir şey sorayım: Senin hareketlerin akıllıca mıdır?”
Aristo: “Evet akıllıcadır.”
Sokrat: “Niçin hareketlerin akıllıcadır?”
Aristo: “Çünkü aklım var.”
Sokrat: “Sen kendi aklını hiçbir vakit bu meydanda olan gözünle gördün mü?”
Aristo: “Hayır, görmedim!”
Sokrat: “Öyle ise aklın olduğunu nereden bilirsin?”
Aristo: “Kendimden meydana gelen akıllıca hareket, fiil ve eylemlerden; aklım olduğunu bilirim.”
Sokrat: “Kendi aklını gözünle görmediğin hâlde, eserlerinden aklın var olduğunu bilirsin. Acaba niçin bu kadar muntazam ve düzgün olan âlemlerinden, eserlerinden ve senin bile düzgün ve tertipli bedeninden; kapsamlı, her şeyi kuşatıcı aklın sahibi olan Yüce Yaratıcı’yı anlamam ve bilmem dersin! Eğer muntazam eserler aklı ispat etmez / kanıtlamaz ise, o hâlde sen kendi aklını da inkâr etmekliğin lâzım gelir. Akılsız olduğun takdirde, Allah’ı inkâra hakkın kalmaz. Ama kendi gözünle görmediğin, kendi aklının varlığına, muntazam eserlerinden olduğuna kanaat sahibi isen, bu durumda tüm âlemlere bunca düzgün hareketleri veren ve seni bile bu kadar düzgün, güzel ve akla uygun şekilde yaratan; güç ve kudret sahibi olduğu apaçık olan Allah’ı bilmiş ol.”
X
Yeni Astronomi / Gök İlmi kaide ve kurallarının mûcidi / icat edeni sayılan, çekim kuvvetini ve bu yolda birçok gerçekleri bulan ünlü Nevton’un ifadesini yazmak istedim. (s. 31) Astronomi ile uğraşısı olmayanlar da anlayabilmek üzere en açık sözler ve deyim ve tabirler ile tercümeye dikkatimi sarf etmiş oldum. Böyle yapmış isem de, yine dikkatle okunmaz ise anlaşılması zor olacağını hatırlatmayı uygun gördüm.
İşte Nevton’un ifadesi: “Allah’ın varlığından asla şüphe etmeyiniz. Her şeyden önce var olan âlemden evvel, âlemi yeniden yaratacak veya varlığı tertip ve düzene koymak için, akla uymayan bir lüzumun bulunmasını kabullenmek, ahmaklıktan başka bir şey değildir. Çünkü akla uygun olmayan bu lüzum; mümkün olsa, her zaman ve her taraftan bir yolda bir gelişte bulunması lâzım gelirdi.
“Ve şu anda görünmeliydi. Eşyanın / şeylerin sima ve yüzlerinin çeşitli hâller ve zuhurlarından asla intizam hâsıl olmamalıydı. Âlemin dört bir yanı intizamla dolmasından anlaşılıyor ki, bir Yaratıcı’nın varlığı zaruridir. Ve bu kadar zaman ve mekânların değişmelerine göre bu intizamın daima devam etmesinden anlaşılıyor ki, bir kâinat Yaratıcısının varlığı gereklidir. Öyle bir Yaratıcı ve Tertip edici olmamış olsa, gökteki yıldız ve gezegenlerin düzeni akıl ve ilimce mümkün değildi.
“Bu intizamın akılsız ve idarecisiz olarak ilk defa ortaya çıkması mümkün olmadığından; bütün inceliklerden bile haberli olmak üzere; güç ve idrak sahibi bir Yaratıcının varlığı zarurî ve gereklidir.
“Gökteki yıldızların var olan hareketlerinin anlaşılması için, çekim kuvvetinden başka bir itme kuvveti, bir sevk ve idare kuvveti; kısaca itmeyi ve yapışmamayı sağlayacak biri de lâzımdır.
“Üstelik itme kuvvetinin madde ve cisimden daha önce bulunması, daha evvel başlaması, madde ve cisimden yüksek olması gerekli ve zaruridir. Çünkü gezegenlerin var olan hareketleri / devinimleri yalnız çekim kuvveti ile meydana gelemez.
“Çekim kuvveti meselâ gezegenleri Güneş tarafına çekerken o çekim sebebiyle gerekirdi ki, o yıldızlar Güneş’e yapışsınlar. Oysa Güneşe yapışmadıktan başka, bir de Güneş’in çevresinde dönerler. Bu durum mutlak aklî bir kuvvete, bir Rabbani emre dayanır. Ta ki kendi yörüngelerine mahsus mesafe ve uzaklıklara yöneltmiş olsun.
