İstanbul Mahallî İdareler Seçimini; Tecrübeli Siyasetçi ve Hukukçu Av. Yaşar Topçu ile Değerlendirdik.

Oğuz Çetinoğlu: Sizinle Efendim, 31 Mart 2019 tarihinde yapılan İstanbul mahallî idareler seçimi hakkında konuşmak istiyorum. Meselenin kazanan-kaybeden yönünü değil, sandıktan çıkan millî irâdenin zedelenip zedelenmediği yönünü irdeleyeceğiz.

‘Organize usulsüzlükten bahsediliyor. Bu tabirle ifade edilmek istenen husus nedir?

Av. Yaşar Topcu: Organize usulsüzlük diye ifade edilen, seçmen kütüklerinin yazımı sırasında o seçim çevresinde oturmayan kişilerin yazılmış olması. Örnek olarak verdikleri oturmaya uygun olmayan binalarda onlarca seçmen yazılmış olduğu iddiası.

Çetinoğlu: Bu ithamın muhatabı kimdir, kimlerdir?

Av. Topcu: Bu ithamın esas muhatabı Seçmen Kütükleri Genel Müdürlüğü’dür. Her seçimde seçmen kütükleri bu genel müdürlük tarafından güncellenir. Muhtarlıklarda askıya çıkarılır. Ayrıca seçime katılan partilere de bir kopyası verilir. İtiraz ve düzeltmeler için uygun bir süre YSK tarafından tespit ve ilan edilir. Bu süre içinde seçmen olarak yazılmayanlar, yazılmak için başvururlar. Veya partiler o seçim çevresinde yazılmamış olanları bildirirler veya başka seçim çevresinde oturdukları halde o mahalde yazılmış olanlara itiraz ederler. İlçe seçim kurulları bu itirazları inceleyerek karara bağlar. İtirazlar için verilen süre dolduktan sonra seçmen kütükleri muhtarlıklar itibariyle kesinleşir ve askıdan inerler. Süre dolup seçmen kütükleri kesinleştikten sonra artık seçmen kütüklerine itiraz edilemez.

Çetinoğlu: Yani ‘o konu kapanmıştır.’ Diyorsunuz. Vaktiyle söylendiği gibi; ‘Atı alan Üsküdar‘ı geçti…’

Peki Efendim, İtirazlar üzerine geçersiz oyların tetkik edilmesi veya tamamının yeniden sayılması hususunda seçim kanununda belirlenmiş esaslar var mı? Bu esaslara aynen riayet ediliyor mu, sapmalardan söz edilebilir mi?

Av. Topçu: Oy verme işleminin başlamasından seçim sonuçlarının tutanağa bağlanması sonrasındaki hukuki süreler içinde geçersiz sayılan oylara da itiraz edilebilir. Ancak sandık kurullarının veya seçim kurullarının işlemlerine karşı gerekçe gösterilmeden yapılan itirazlar dinlenmez. Meselâ: Bir sandıkta veya seçim çevresinde geçersiz oyların itiraz edeler tarafından çok olduğu iddiası ile yapılan itirazlar dinlenmez. Geçersiz oylara yapılan itirazın dinlenmesi için mutlaka o oyların geçerli veya geçersiz sayılması gerektiğine dair muhalefet şerhleri aranır. Veya geçersiz oyların tutanağa yazılması sırasında sayı ile alakalı hata yapıldığı adet ve sayısının yanlış yazıldığı sayım cetvelleri ve tutanaklarla ispat edilmelidir. Sadece soyut (mücerret) yani elle tutulup gözle görülmeyen, delilsiz ve hayali iddialar bu oyların sayımının yeniden yapılması için yeterli sebep değildir.

Çetinoğlu: Seçim akşamından bu görüşmeyi yaptığımız ana kadar yapılanlar Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) güvenilirliğini zedelemiş midir? Ne sebeple? Zedelemiş ise nasıl telâfi edilebilir?

Av. Topçu: Evet. Son yıllarda bütün seçim sonuçlarını yalnızca Anadolu Ajansı (AA) duyurmuştur. İlçe ve il seçim çevreleri ile YSK’dan seçim sonuçları bütün medya organlarına Anadolu Ajansı tarafından iletilmiştir. Seçim gecesi her zaman yaptığı gibi AA hep iktidar oylarının çoğunluk sağladığı toplamalara öncelik vererek sonuçları duyurmuştur. Gerçek durum çok ileri saatlerde anlaşılabilmiştir. Bu seçimde de aynı şey yapıldı. Bu yetmedi, AA İstanbul seçimlerinde CHP adayı Ekrem İmamoğlu’nun öne geçtiğini duyurmak istemedi, yayın akışını durdurdu. YSK bir basın bilgilendirmesi sırasında Ekrem İmamoğlu’nun seçimi önde tamamladığını ifade ettikten sonra AA’nın kendilerinin müşterisi olmadığını YSK’nun siyasi partilere seçim sonuçlarını ilettiğini bildirerek bu tarafgirliğe sözüm ona bulaşmamış oldu. Mademki AA, YSK’nun müşterisi değildir. Mademki taraflı yayın yapmaktadır… O zaman YSK’nun sonuçları sadece siyasi partilere değil isteyen bütün medya organlarına vermesi, halkın seçim sonuçlarından anında haberdar olmasını sağlaması gerekirdi.

Çetinoğlu: Aksaklıkların, sandık kurulu başkan ve üyelerinin yeterli ölçüde bilgi sahibi olmayışları sebebiyle yaşandığı düşünülebilir mi?

Av. Topçu: Düşünülebilir. Her seçimde olabildiğince tecrübeli sandık kurulu başkanlarının görev yapması seçimin sağlıklı sonuçlanması için önemlidir. Ancak, ilçe ve il seçim kurullarında görevli memur ve seçim işleri müdürlerinin iktidara yakın kişilerden olması arzusunun altında yatan önemli sebeplerden birisi de sandık başlarına yazılacak sandık kurulu başkanlarının hemen her yerde bu kişiler tarafından tespit ediliyor olmasıdır. Seçim hâkimleri kanuna göre o seçim çevresinin en kıdemli hâkimidir. Hâkimler iki veya üç yılda bir görev yerleri değiştiği için yeni görev yerinde ilk yapacağı seçimde seçim işleri kalemindeki müdür veya memurlara fazlasıyla muhtaçtır. Aslına bakarsanız, ilçelerde ve illerde sadece seçim işlerine bakan hâkimlikler kurulmalı ve seçim işleri düzene sokulmalıdır. Hatta partilerin üyelerinin kayıtları, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığında değil, ilçe seçim kurullarında tutulmalıdır.

Çetinoğlu: Sandık Kurulu başkan ve üyelerinin vazifelerini tam ve doğru olarak yapmamış olmalarının bir müeyyidesi var mı?

Av. Topcu: Hayır bir yaptırımı (müeyyidesi) yok.

Çetinoğlu: İstanbul mahallî seçimleri ile alakalı olarak YSK tarafından farklı ve seçim öncesinde yayınlanan tebliğlerde belirtilen prensiplere, daha da önemlisi içtihatlara aykırı uygulamalar yapıldığı iddia ediliyor. Yorumunuz nedir?

Av. Topcu: Evet! Bu iddiaların doğru olduğunu düşünüyorum. Kaldı ki son yıllardaki seçimlerde YSK kendi içtihatlarına da uymayan kararlar verdi.

Çetinoğlu: ‘Sandık ve Yüksek Seçim Kurulu üyeleri de yanılabilir, normaldir‘ denilebilir mi? Denilemez ise, müeyyidesi nedir?

Denilebilirse, ‘millî irâdenin tecellisi’ nasıl mümkün olacaktır?

Av. Topçu: Bu sorunuzdaki ‘yanılma‘ deyimi yerine ‘yanlış karar verme‘ denilmesi daha doğrudur. Çünkü bu kurulların önlerindeki her şey yazılı olarak durmaktadır. Burada yanılma söz konusu olmaz. Olsa olsa bu bilgi ve belgelere dayalı kararlarda hukuken yanlışlık yapma söz konusu olur. Seçim hukuku açısından İlçe ve İl seçim kurulları da birer yargı yeridir. Kararları da yargıya uygun olmak zorundadır.

Çetinoğlu: Oyların yeniden sayılacak olması, ‘meselenin yargıya intikal ettiği‘ şeklinde bir hüküm olarak kabul edilebilir mi?

Cevabınız ‘evet‘ ise, yargıya intikal etmiş bir mesele hakkında şahısların görüş beyan etmelerinin müeyyidesi nedir? Bu müeyyideyi kim uygulayacaktır, uygulamayanlar hakkında hangi işlem yapılabilir?

Av. Topçu: Oyların yeniden sayılması tabiiki bir yargı kararıdır. Yargı kararları hakkında kişilerin görüş beyanını engelleyen bir kural yoktur. O kişinin kendi görüşüdür. İfâde özgürlüğü içinde görüşünü söyler.

Çetinoğlu: İstanbul mahallî idâreler seçimi ile alakalı olup bitenler muvâcehesinde ‘tarafsızlık prensibi’nin ihlal edildiği kanaatinde misiniz? Hangi sebeple?

Av. Topçu: Evet. Başka önceki seçimlerde muhalefetin yaptığı benzer itirazlarla İstanbul seçimleri bu kadar uzun süre (halen 11 gün) bekletilmedi. YSK İstanbul sonuçlarını ‘geçici sonuçlar’ olarak dahi ilan etmedi.

Çetinoğlu: Oyların yeniden sayılması sürecinin ‘bilinçli bir prova’ olduğu söyleniyor. Olabilir mi? Olabilirse, neyin provası olduğu hakkındaki yorumunuzu lütfeder misiniz?

Av. Topcu: Her halde bundan sonraki seçimlerin provasıdır diye düşünülebilir.

Çetinoğlu: Bu röportajın son sorusu: İtirazların olduğu sandıklara münhasır olmak üzere yeniden seçim yapılabilir mi?

Av. Topcu: Kesinlikle hayır!

Çetinoğlu: Teşekkür ederim.