İ’caz ve Îcaz Sebepleri

81

     Kur’an’ın her
asrın / her yüzyılın fehim / anlayış, idrâk, kavrayış ve zekâ derecesine göre
hitap etmesi,

     Her asrın edebini
/ ahlâk ve terbiyesini gözeterek konuşması,

     Her asırdaki insan
tabaka ve sınıflarının istidadına, onların zekâ, fetanet, ilim ve terbiyeye
olan kabiliyet derecesine göre, Kur’an’ın onları nur ve ışığından
feyizlendirmesi, istifade ettirmesi ve yararlandırması,

     Her bir asra ve
her asırdaki her bir tabaka ve sınıfa, toplum yapısına kapısını açması,

     Her birini memnun
ve razı etmesi, gönlünü hoş tutması,

     Bunları gözeten
bir üslûp kullanması. Bunun sonucunda harikulâde / olağanüstü tazeliğini canlı
tutarak tüm insanlara kucak açması,

     Nakil / olayları
anlatış biçimi ve hikâye ediş cihet ve yönünden; evvelîn / önceden olup
bitenlerden ve ahirîn / sonra olacaklardan doğru bir şekilde haber vermesi,

     Hakaik-ı gayp ve
şahadete / gözle görülen ve görünmeyen gerçeklere ışık tutması,

     Serair-i İlâhiye /
İlahî sırlara, revabıt-ı kevniyeye / kâinat ve evrenle ilgili irtibat ve
bağlara dair hikâyeleri / anlatım tarzı,

     Üstelik bunu
yaparken; o şekilde vaki oluşunu, meydana gelişini; ne aklın, ne mantığın kabul
ettiği, fakat yalanlayamadığı da bir gerçek olan kütüb-i sabıkanın / Kur’an’dan
önceki semavî kitapların ağız birliği ile zikrettiklerini, Kur’an’ın onlardan;
musaddıkane / tasdik edici olarak ve fakat doğrusunu söyleyerek bahsetmesi,

     İhtilâfî / farklı
nakledilen durumlardan; musahhihane / onları tashih edip düzelterek hikâye
etmesi, anlatması, doğrusunu nazara vermesi,

     Önceki Kutsal
Kitaplardaki nakilleri reddetmiyerek, fakat doğru taraflarından hareketle
yaptığı  ihbarat-ı sadıkası / doğru
açıklamaları ve her şeyin doğrusunu haber vermesi,

     Tazammun ettiği /
içine aldığı ve tesis ettiği / kurduğu sistem İslâm dinîdir. Ki onun misline /
benzerine; ne mazi / geçmiş zaman muktedir olmuş / gücü yetmiş, ne de müstakbel
/ gelecek zaman muktedir olacak, gücü yetebilecektir.

     İşte bütün bunlardan
tevellüt eden / doğan hakiki / gerçek güzellikten hâsıl olan / meydana gelen
i’caz ve îcaz zevkini sunması,

     Kur’an’ın mucize
oluşundan gelen zevk ve güzelliğidir ki, hadsen / kalbe doğan bilgi ile
anlaşılır. Tabirine / yorumuna lisan / dil ve fikrin kasır / kısa ve yetersiz
oluşu ve daha nice hususiyetler; Kur’an’in i’caz ve îcazlı oluş nedenlerinden
bâzılarıdır.

     Eğer desen:
“Anlatımdaki ifade tarzlarından anlaşılır ki, meslek, yol ve metotların
çokluğu, usul ve metotların farklı olması; matlûp / talep edilen, istenilen
şeydir.”

     Cevap: Evet,
matlup / talep edilen, istenilen şeydir. Hem zarurî / mecburî ve zorunludur.
Eğer, hodgâmlık / bencillikten çıkan tekelcilik zihniyeti, anlayış ve
düşüncesiyle; başkalarının reddine kalkışılırsa, “El-buğzu fillah.” / “Allah
için buğz / düşmanlık etmek” suistimal edilir / kötüye kullanılmış olur. O
vakit ihtilâf / anlaşmazlık zarar verir.

     Yoksa “El-hubbu
fillah.” “Allah için sevmek.” düstur / kanun ve kaidesi esas tutulsa, tekâmül /
mükemmelleşme, olgunlaşmada teavün / yardımlaşma kanunu bilinse, şeriatin /
İlahî emir ve yasaklara dayanan hükümlerin güç ve kudreti, tabibliği / tedavi
ediciliği düşünülse, ihtilâf / anlaşmazlık imtizaca / kaynaşmaya sebep olur.

     Elhasıl / özetle:
Herkes kendi mesleğine / usul ve gidişatına, maneviyatta tuttuğu yola “Hüve
hakkun.” / “O da haktır.” demeli. “Hüve’l-hak.” / “Hak sadece odur.” dememeli.
Veyahut “Hüve’l-ahsen.” / “O da güzeldir.” demeli, “Hüve’l-hasen.” / “Güzel
sadece odur.” dememeli.

     Ey misalî sâil!
Var kabul edilen soru sahibi; mûcez / veciz, kısa bir cevap istedin; ben de
mücmel / özet bir cevap verdim. İzah istersen, birçok kitapları mütalâa etmen /
okuman gerek.

     Zaten sayısız
eserlerde Kur’an nazmının cezaleti; ahenkli, akıcı ve güzel oluşu, daha geniş
bir surette ifade edilmiştir.  

Önceki İçerikYeni Çözüm Sürecine Hazırlık
Sonraki İçerik24 Kasım Öğretmenler Günü Münasebetiyle Öğretmenler Eşittir Geleceğimiz
Avatar photo
1944 yılında İstanbul'da doğdu. 1955'de Ordu ili, Mesudiye kazasının Çardaklı köyü ilkokulunu bitirdi. 1965'de Bakırköy Lisesi, 1972'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünden mezun oldu. 1974-75 Burdur'da Topçu Asteğmeni olarak vatani vazifesini yaptı. 22 Eylül 1975'de Diyarbakır'ın Ergani ilçesindeki Dicle Öğretmen Lisesi Tarih öğretmenliğine tayin olundu. 15 Mart 1977, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünde Osmanlıca Okutmanlığına başladı. 23 Ekim 1989 tarihinden beri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünde Yakınçağ Anabilim Dalı'nda Öğretim Görevlisi olarak bulundu. 1999'da emekli oldu. Üniversite talebeliğinden itibaren; "Bugün", "Babıalide Sabah", "Tercüman", "Zaman", "Türkiye", "Ortadoğu", "Yeni Asya", "İkinisan", "Ordu Mesudiye" ve "Ayrıntılı Haber" gazetelerinde ve "Türkçesi", "Yeni İstiklal", "İslami Edebiyat", "Zafer", "Sızıntı", "Erciyes", "Milli Kültür", "İlkadım" ve "Sur" adlı dergilerde yazıları çıktı. Halen de yazmaya devam etmektedir. Ahmed Cevdet Paşa'nın Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefası'nı sadeleştirmiş ve 1981'de basılmıştır. Metin Muhsin müstear ismiyle, gençler için yazdığı "Irmakların Dili" adlı eseri 1984'te yayınlanmıştır. Ayrıca Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nce hazırlattırılan "Van Kütüğü" için, "Van Kronolojisini" hazırlamıştır. 1993'te; Doğu ile ilgili olarak yazıp neşrettiği makaleleri "Doğu Gerçeği" adlı kitabda bir araya getirilerek yayınlandı. Bu arada, bazı eserleri baskıya hazırlamıştır. Bir kısmı yayınlanmış "hikaye" dalında kaleme aldığı edebi yazıları da vardır. 2009 yılında GESİAD tarafından "Gebze'de Yılın İletişimcisi " ödülü kendisine verilmiştir.