İzmit yöresinde gerek I.Cihan Harbi yıllarında gerekse mütareke sonrasında faaliyet gösteren azgın Ermeni çetelerinin başta gelenlerinden biri de Vahan Çetesi’dir. Yuvacık Köyü’nden olan Vahan Zamgoçyan, I.Dünya Savaşı’nda askerlik yaptığı İzmit civarındaki Amele Taburu’ndan kaçmış, kurduğu çetesiyle Türk köylerini basarak birçok insanı öldürmüştü. Vahan, ateşkes sonrasında faaliyetlerini daha da arttırmış, İzmit’teki Ermeni komitecileriyle sık sık görüşmeye, İstanbul’a gidip gelmeye başlamıştı. Bir defasında İstanbul’da yakalandığı halde serbest bırakılmıştı. Serbest bırakılmasında ise Ermeni komitelerinin girişimleri ve işgal devletlerinin müdahaleleri etkili olmuştu.
Donik Çetesi 300 kişi ile bu çetelerin en büyüğü idi. Donik Çetesi’nin kurucusu Donik (Tanik) Kaptan, İstanbul Hükümeti tarafından gıyabında idama mahkûm edilmişti. Çetesi büyük bölümüyle Yuvacık ve Arslanbey Ermenileriyle Karatepe Rumlarından oluşmuştu. Kendisini Derbent’ten İstanbul’a kadar olan bölgenin kralı olarak tanıtan Donik, çetesi ile birlikte bölgedeki Türk köylerini basıyor ve her türlü kötülüğü yapıyordu. Bunlar bir keresinde esir aldıkları Müslümanlardan 10 kişiyi önce ziyafet sofrasında zorla içki içirerek sarhoş etmişler sonra da kurşuna dizmişlerdi.
Ayrıca bu çeteler köylerden para ve kıymetli eşya almaktaydılar. Nitekim İzmit havalisinde Gülbahçe, Orhaniye, Arpalık ve Mecidiye köylerinde Ermeni çeteleri bu köylerin halkından her ay 200 lira alıyorlardı. Bir seferinde Rum ve Ermeni çeteler Kabakça Köyü’nü basmışlar, o gün düğünü yapılmış geline kocasının önünde topluca tecavüz etmişlerdi.
İngilizlerin kendisine biçtiği gönüllü alay komutanlığı rolünü benimseyen Donik, kendine üzerinde Ermenice ve Osmanlıca ‘Küçük Donik’ yazılı bir mühür de kazıttırmıştı. 1920 ortalarında İngilizlerin resmi izni ve donanma toplarının himayesinde çetesiyle İzmit’ten ayrılan Donik Kaptan, bir Lâz köyünden kaldırdığı 12 – 14 yaşlarındaki kızları kendilerine en vahşi kötülükleri yaptıktan sonra yürüyemeyecek durumda oldukları halde İzmit’e götürerek Yenicuma Camii’ne kapatmışlardı. Bu vahşet tablosuna medeni (!) İngilizler, İstanbul Hükümeti’nin İzmit’teki mutasarrıfı ve yerli işbirlikçiler de tanık olmuşlardı.
25 Temmuz 1920 sabahı Donik Çetesi, Sarımeşe Köyü’nü basarak soygun yapmış daha sonra 15 kadar genç kızı ellerini birbirine bağlayarak beraberinde götürmüştü. Olayı haber alan Derbent’teki Kuva-yı Milliye komutanı derhal Sarımeşe yönüne küçük bir müfreze sevk etmiş, müfrezeyle çete arasında 4 saat bir müsâdemenin (çatışma) sonunda 6 eşkıya öldürülmüş, 3’ü de sağ ele geçirilmişti.
28 Temmuz 1920 günü Kuva-yı Milliye, Donik Çetesi’nin öğleden sonra Arslanbey Köyü’ne geldiğini öğrenince çetenin kesin olarak yok edilmesi için harekete geçti. 24.Tümen Komutanı Atıf Bey (Ateşdağlı) bunun için Yüzbaşı Fehmi Bey’i görevlendirdi. Fehmi Bey de 50 kadar Adapazarlı genci Çepni (Suadiye) Köyü’nden Müslüman Osman’ın komutasına vererek harekete geçmişti. Müslüman Osman görevinin başına geçer geçmez, Ermeni çete reisi Donik’e bir mektup yazarak demiştir ki:
“Masum ahâliye işkence, mezâlim ve esir almak gibi hallere bir nihayet vermeni isterim. Esir olarak aldığınız kimselerin de salıverilmesi..”
Donik de cevap vererek demiştir ki:
“Ben Derbent’ten İstanbul’a kadar buranın müdâfîi ve kralıyım. Sen benim askerlerimden Bahçecik’li Agop’u bırakmadığın takdirde rastgele köyleri yakıp yıkacağım.”
Bunun ardından Müslüman Osman ikinci bir mektup yazmıştır:
“Bizim sizinle işimiz yoktur. İzmit’i işgal eden kuvvetlerle çarpışacağız. Köylere yapılan kötülük ve fecaatlere son verilmesi..”
Bu ikinci mektuba Donik şu cevabı vermiştir:
“Ben senin değil Müttefiklerin emriyle hareket ederim. İcabında siz de dâhil olduğunuz halde her tarafı yakıp yıkarım.”
O günlerde Donik Çetesi’nin merkezi olan Arslanbey Köyü’nde çalgılı, çığırlı, kadınlı ve danslı bir gece tertip edilerek İngiliz zabitleri şerefine Donik 50 kişilik büyük bir ziyafet vermişti. Bu ziyafette Donik de dâhil olduğu halde bütün Ermeni çetecileri nöbetçilerine varıncaya kadar hep sarhoş oldukları anda, sabaha karşı Müslüman Osman maiyetinden Suadiye’li Bayramoğlu Mehmet, Arif, İlyas, Salih, Harun, Şevkatiye Köyü’nden Hasan, Mecidiye Köyü’nden Mehmet ile Arslanbey Köyü’nün içine girmiş, Donik Kaptan’ın karargâhını keşfederek maiyeti efradına direktifini vermiş, Müslüman Osman kuvvetleri başta bir havai fişek atarak Donik müfrezeleriyle 3 saat çarpışmış, sonuçta Donik Çetesi’nden bir kişi sağ kurtulabilmiş, misafirleri de dâhil olmak üzere diğerleri tamamen imha edilmişti.
29 Temmuz sabahı İngilizler bir taraftan cesetleri arabalarla İzmit’e taşımışlar diğer taraftan da misillemede bulunarak zırhlı gemilerden atılan mermilerle 250 haneli Çepni (Suadiye) Köyü’nü yakmışlardı. Müslüman Osman ise gördüğü bu hizmetinden ötürü takdirname almıştı.
Donik Çetesi’nin bu surette imha edilmesi Müttefikler mahfilinde önemli etkiler yapmıştı. Bunun üzerine diğer çetelerin de köylere girmemeleri kararı verilmişti. Müslüman Osman bundan sonra da Bahçecik ve İzmit’te vatan görevlerini yapmıştı.
ÖZEL, Doç. Dr. Sebahattin, Milli Mücadele Döneminde Kuzey Marmara Havzasında Rum ve Ermeni Çetelerinin Faaliyetleri ( http://tarihimiz.sitemynet.com/tarihimiz/id11.htm )
SOFUOĞLU, Doç. Dr. Adnan, Milli Mücadele Döneminde KOCAELİ, Sayfa 30, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006.
ULUGÜN, F. Yavuz, Kocaeli Tarihi – Osmanlı ve Ulusal Kurtuluş Döneminde Kocaeli, Sayfa 55, KYÖD Yayınları, İzmit, 2002
ÖZEL, Doç. Dr. Sebahattin, Milli Mücadele Döneminde Kuzey Marmara Havzasında Rum ve Ermeni Çetelerinin Faaliyetleri ( http://tarihimiz.sitemynet.com/tarihimiz/id11.htm )
SOFUOĞLU, Doç. Dr. Adnan, Milli Mücadele Döneminde KOCAELİ, Sayfa 30, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006.
ÖZEL, Doç. Dr. Sebahattin, Milli Mücadele Döneminde Kuzey Marmara Havzasında Rum ve Ermeni Çetelerinin Faaliyetleri ( http://tarihimiz.sitemynet.com/tarihimiz/id11.htm )
YÜCE, Rıfat, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Haz: Atilla Oral, Sayfa 45, Demkar Yayınevi, İstanbul, 2007.
ÖZEL, Doç. Dr. Sebahattin, Milli Mücadele Döneminde Kuzey Marmara Havzasında Rum ve Ermeni Çetelerinin Faaliyetleri ( http://tarihimiz.sitemynet.com/tarihimiz/id11.htm )
YÜCE, Rıfat, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Haz: Atilla Oral, Sayfa 46, Demkar Yayınevi, İstanbul, 2007.
