Bugün, 2 Haziran 2011 Perşembe. Hicrî Takvim’e göre Cemâziyel-i Âhir Ayı’nın 30’u. Yarınki 3 Haziran 2011 Cuma günü, Hicrî takvime göre, Receb Ayı’nın ilk günü başlıyor. Âlimlerin ve takvimlerin bildirdiğine göre; Receb Ayı’nın ilk Cuma gecesi, yâni Perşembe gününü, Cuma gününe bağlayan gece, Regaib Kandili’dir. Aynı zamanda İslam âleminde mübârek bir dönem sayılan; Receb, Şaban ve Ramazan olarak isimlendirilen Üç Aylar başlamış oluyor.
Receb, özellikleri olan bir aydır. Receb, saygı duyulan anlamında bir kelimedir. Savaşmanın haram kabul edildiği 4 aydan biridir. (Diğerleri: Zilkade, Zilhicce, Muharrem)
Allah (c.c) katında zamanların değerleri birbirine eşittir. Ancak öyle zamanlar vardır ki o zamanlarda öyle hâdiseler olur ki, o vakte, diğer zaman dilimlerinden daha üstün bir değer kazandırır. Receb-i şerîfin ilk Cuma gecesine isabet eden Regâib Gecesi de bu müstesna zamanlardan biridir. Cuma geceleri de böyle kıymetli vakitlerdir.
Kur’an-ı Kerim’de ‘Receb’ kelimesi geçmemekle birlikte, muhtelif âyetlerde haram aylardan söz edilerek bu aylara saygı gösterilmesi emredilmektedir. İslam âlimleri ittifak hâlinde; haram aylarda yapılan iyiliklere ve kötülüklere başka zamanlardakinden daha fazla mükâfat ve ceza verileceğini beyan etmektedirler.
Recep ayı için ve diğer mukaddes aylar ve geceler için özel bir ibâdet şekli yoktur. Bâzı kitaplarda bu konuda yer alan bilgiler genel kabul görmüş bilgiler değildir. Bütün zamanlarda olduğu gibi Müslümanlar, Recep ayında da kendi kendilerini sorguya çekmek ve kötülüklerden arınmak, iyiliklere yönelmek için içerisinde bulundukları her dönemi değerlendirirlerse, elbette yaşadıkları dünya ve ahret için kazançlı çıkacaklardır.
Receb Ayı’nın ilk Cuma gecesi, Regaib Kandili’dir. Regaib kelimesini sözlükler; ‘Kendisine rağbet edilen şey, bol ve değerli bağış anlamındaki ragibe kelimesinin çoğulu’ olarak açıklıyorlar.
Regâib kelimesi de Kur’an’da geçmemektedir. Ancak kelimenin kökü olan ‘reğabe’den türemiş olan çeşitli kelimeler, Kur’ân’da sekiz yerde geçmektedir.
Ayrıca, Tevbe Suresi 36. âyette: ‘Şüphesiz Allah’ın gökleri ve yeri yarattığı günkü yazısına göre ayların sayısı on ikidir. Bunlardan dördü haram aylardır. İşte bu, Allah’ın dosdoğru kanunudur. Öyleyse o aylarda kendinize zulmetmeyin.’ Buyruluyor.
Regaib Gecesi için de özel bir ibâdet emredilmemiştir. Hatta bâzı âlimler, bu gece özel bir ibâdet yapılmasının da yasaklandığını belirtiyorlar. Âlimlerin çoğunluğu ise genel anlamda fazileti âyet ve hadislerle belirtilen Receb ayının bir gecesi olması sebebiyle, Regaib’in de faziletli gecelerden sayılacağını belirtiyorlar. Namaz en üstün ibâdettir. Bu sebeple âlimler, Regaib Gecesi’nde, akşamla yatsı arasında Kur’an-ı Kerim okunmasını, kaza namazı kılınmasını, namaz borcu olmayanların ise nâfile namazı kılmalarını tavsiye ediyorlar.
Regaib Gecesi’nde, üç aylarda ve bu aylardaki diğer mübârek gecelerde ve özellikle Ramazan Ayı’nda, diğer zamanlara göre daha fazla ibâdet edilmesi, bütün Müslümanlarda gelenek haline getirilmiş bir alışkanlıktır.
Bu aylarda başlayan alışkanlıkların, bütün bir yıl ve bütün bir ömür devam etmesi niyazı ile ibâdetlerin Cenab-ı Allah katında daha makbul olabilmesi şartlarını, ilahiyatçı Prof. Dr. Hasan Elik Hocamızla konuştuk.
Okuyucularımın Mübârek Regaib Gecelerini tebrik eder, nice mukaddes gelelere, sevdikleri ve sevenleriyle sağlık ve huzur içinde erişmelerini niyaz ederim.
Oğuz ÇETİNOĞLU
Oğuz ÇETİNOĞLU: Hocam, Mübârek Üç Aylar’a giriyoruz. Bilindiği gibi bu dönemde Müslümanlar, her zamankinden fazla ibâdete yönelirler. İbâdetlerin yaşayışımıza rehber olabilmesi için şuurla yapılması gerekir. Hayra vesile teşkil etmesi niyazı ile ibâdetler konusundaki noksanlıklarımızı konuşalım. Siz diyorsunuz ki; ‘Kur’an-ı Kerim’i anlayarak okumak gerekir. Kur’an-ı Kerim’i anlamaktan maksat, uygulamaktır.’ Anlamak ve uygulamak için okuduklarımızın künhüne varmamız gerekir. (1) Eûzu besmele’den başlayalım: Açıklar mısınız?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Eûzü besmele; insanlığın ufkunu açan, insanlığın gelişimine katkı sağlayan fevkalâde önemli bir ilahî paroladır.
Evet! Yatışımızda, kalkışımızda, hiçbir iş ve hareketimizde dilimizden düşürmediğimiz eûzü besmelenin anlamını şöyle açıklayabilirim:
Eûzü billahi: Allah’a sığınırım, Allah’a dayanırım, Allah’a güvenirim, O’na yönelirim. Yöneldiğim güç Allah, sığındığım güç Allah.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Neden, kimden sığınıyorsunuz Allah’a?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Şeytan’dan… Eûzü bi’llâhi mine’ş-şeytâni’r-racîm: Allah’ın huzurundan kovulmuş, lânetlenmiş şeytandan Allah’a sığınırım. Ondan uzaklaşır, Allah’a yaklaşırım.
Böylece şunu demek istiyoruz: Ben şeytandan korkmam, çünkü Allah’a inanıyorum, güveniyorum. O beni korur.
Şeytan; Kur’ân-ı Kerim’de geçen İblis adlı cinin bir niteliğidir. Şeytanlık vasfı; cinlerden olan İblis’in insanları aldatmak ve yanıltmak için kullanmış olduğu bir keyfiyettir. Onun için, ‘şeytan gibi adam’ deriz. Şeytan nitelik belirtir; asıl adı İblis’tir.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Şeytandan niçin Allah’a sığınıyoruz?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Çünkü şeytan bizim düşmanımız. Şunu kesinlikle anlamamız lâzım. Zannediyorum Müslümanların büyük çoğunluğu şeytanı; ‘Allah’a karşı alternatif bir güç’ olarak algılıyorlar. Yani şeytan, ‘Allah’ın iradesine rağmen hareket edebilen bir güç’ olarak kafamızda bir yer işgal etmiş olabilir. Adeta Allah hayırların; şeytan ise serlerin kaynağıymış gibi bir algılama var çoğumuzda.
Oysa hiç de böyle değil…
Oğuz ÇETİNOĞLU: Nasıl?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Şeytan Allah’ın karşısında bir şer odağı değil. Şeytan Allah düşmanı değil, olamaz. Buna gücü yetmez. Bütün varlık Allah’ın eseri olduğuna göre, bu varlıkların içerisinde bir varlığın adeta Allah’a kafa tuttuğuna inanmak, daha peşinen tevhit inancını sarsar.
Onun için, şeytanı Allah’a karşı alternatif bir güç, O’na kafa tutan bir varlık olarak görmek daha baştan şirke düşmek demektir. Nitekim müşrikler bunun için müşrikti. O halde, şeytan Allah’ın düşmanı değil, insanın düşmanıdır.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Peki, Allah şeytana niçin öfke duyuyor? Neden onu lanetliyor?
Prof. Dr. Hasan ELİK: En çok sevdiği, ‘sanat eserim’ dediği, ‘gaye ve mucize varlığım’ dediği insana kafa tuttuğu için kızıyor. Onun için lanetliyor. Yoksa şeytanın direkt olarak Allah’a herhangi bir isyanı, kafa tutması söz konusu olamaz. Bu anlayış, ‘Her şeyi yaratan Allah’tır; her şeyin güvenip dayanacağı varlık da O’dur.’ (Zümer 39/62) sırrının parçalanması, varlıkta güçlerin bölüşülmüş olması sonucunu doğurur ki, daha biz işi baştan kaybetmiş oluruz.
Şeytanın Allah tarafından kovulmasının sebebi, şeytanın Allah’a kafa tutması, ona karşı alternatif bir güç olması değildir. Aksine, insanın oluşuna, inkişâfına, gelişmesine, tevhit gayesine gidişine bir engel teşkil ettiği için, yoluna taş koymaya çalıştığı için Allah şeytanın düşmanıdır.
Şeytan, Allah’ın düşmanı değildir. Çünkü yeryüzünde ve bilmediğimiz âlemlerde O’na alternatif bir güç, bir düşman, bir husumet söz konusu olamaz.
İşte ‘Eûzü bi’llâhi mine’ş-şeytâni’r-racîm’ demek, ‘Ben, Cenab-ı Hakk’ın rahmetinden kovulmuş, insana âsi olması dolayısıyla lanetlenmiş şeytanı önemsemiyorum ve ondan korkmuyorum. Allah’a ve O’nun yardımına güveniyorum!’ diyebilmektir ve hayatta tek başına yürüyebilecek bir manevî donanımla, güçlü bir imanla mücehhez olmak demektir.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Besmeleyi tamamlamak için devamla; ‘Bismillahirrahmanirrahim’ diyoruz.
Prof. Dr. Hasan ELİK: ‘Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla’ anlamına gelen bir âyettir. Her hayırlı işe besmele ile başlanmalıdır. Besmele ile başlanmayan işler bereketsiz olur.
Besmele çeken insan; ‘Başka bir varlık adına değil, sâdece Allah adına, O’nun rızâsı için ve O’nun izniyle başlıyorum.’ demiş olur.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Şeytanın yaptırım gücü var mı?
Prof. Dr. Hasan ELİK: İnsanın hiçbir maddî değere mağlup olmadan nihaî hedefine ulaşması, kendisinden kopup geldiği yüce Allah’a gitmek için hiçbir engele takılmaması gerekir. Ama insanın buna namzet olabilmesi için birtakım imkânlara, nimetlere ihtiyacı vardır. Söz-gelimi namaz kılabilmek için sağlıklı olmamız lâzım. Cenab-ı Hak bize önce sağlığı veriyor, sonra: ‘Namaz kılın’ diyor. ‘Zengin olursan zekât ver.’ diyor. Fakire, zekât vermek farz değildir. Yani sizden herhangi bir şey istemeden önce size o imkânı hazırlıyor. O halde, insan bu ilahî hedefe ulaşmak için bütün maddî-manevî sebeplerle donatılmıştır.
Maddî-manevî sebeplerle donatılan insan bir işe başlarken besmele çektiğinde şöyle demiş oluyor:
‘Allah’ın huzurundan kovulan, iyiliğe gitmeme engel olan düşmanım şeytandan Allah’a sığınıyorum. Rahman, Rahîm olan, esirgeyen, bağışlayan, yaratan, yaşatan, benden yana olan ve beni kendisine çağıran Rabbimin adıyla başlıyorum. O’nun emir ve tavsiyelerine uyacağım; O’nun gösterdiği yoldan gideceğim.’
Bir başka ifadeyle eûzü besmele; kulun Allah’la iyilik, güzellik ve doğruluğa varmak için yapmış olduğu biz sözleşmedir. Eûzü besmele çeken insan: ‘Ya Rabbi! Ben düşmanımı tanıyorum. Ben bu şeytanı biliyorum. Dolayısıyla, ondan sana sığınıyorum; onun tuzağına düşmeyeceğim. Sana söz veriyorum. Seninle bu mukaveleyi yapıyorum.’ demektedir.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Dua konusuna gelirsek…
Prof. Dr. Hasan ELİK: Besmeleyi bu idrak içerisinde söyledikten sonra duamızı da bu idrak ile yaparsak, bunların verdiği manevî güç ve enerjiyle hayatın bütün sıkıntılarının üstesinden gelebiliriz.
Fakat yine de her şeyi Allah’tan bekleme zihniyeti değişmeli. Üç aylardayız. Üç aylara anlam katmanın yolu, insanın olumlu davranışlarıdır. Ama o bunları Allah’tan istiyor: ‘Allah’ım! Şunu da ver bize, bunu da ver; bizi iyilerden eyle…’
İnsanın kendisi iyi olmalı. Kendisi iyi değilse, Allah’tan iyilik istemesi boşunadır. Allah’ın verdikleri insana yeter. Hz. Peygamber Allah’tan çok şey istememiştir. ‘Beni insan olarak yarattın. Bir de peygamberlik görevi verdin. Bu görevi yapma konusunda bana azim ver.’ demiştir.
Dua, görevin bilincinde olmaktır. Bugün, kendi yapacağımız bir şeyi Allah’a sipariş etmenin adı dua olmuştur.
Ziya Paşa Adana valisi iken, yağmur duasına çıkmak isteyen ahali Paşaya gelip;
-Valim! Bizimle beraber yağmur duasına çıksanız da, duamız daha bereketli, huzurlu olsa. diyorlar.
Vali, ‘Peki’ diyor, kafileye katılıyor. Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin üzerinden geçerlerken Paşa;
-Ben yağmur duasına gitmiyorum. diyor. Sebebi sorulduğunda;
-Efendiler, bu kadar su boşa akarken, dağın başına çıkıp ‘Allah’ım! Bize yağmur ver’ diye dua etmeye utanırım. Gelin bu sudan istifade etmeye bakalım… Cevabını veriyor.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Dua edilmeyecek mi?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Dua, nimetin sahibini idrak etmektir. Nimetleri fark etmektir. Nimetlerin sahibini anlayıp daha çok istemek değil, verdiklerine şükretmektir.
Her bir nimete şükredilmesi, takdir edilip değerlendirilmesi lâzım geldiğini, bunların tamamından mesul olduğunu bilen biri; ‘Ben bu kadar nimetin altından nasıl kalkarım?’ diye düşünerek olur-olmaz her şeyi istememeli.
Öyle dualar var ki: ‘Yapma Ya Rabbi, yıkma Ya Rabbi! Ya Rabbi, Cehennemine atma!’ diyor.
Cehennem insanın kendi Cehennemidir!.. Allah’ın Cehennemi değil ki… Kendi ateşini kendisi yakar. İllâ ‘gidip yanacağım’ demedikten sonra, o Rahim, Vedûd Allah kulunu neden yaksın?
Böyle dua olmaz. Kur’ân’da böyle bir dua yoktur.
Böyle bir dua anlayışı bizim derdimize, yaramıza merhem olmaz. Sadece konuşuruz…
Farklı konuşmalar da oluyor: Diyorlar ki; ‘Efendim 5 vakit namaz kılmayan cumaya gelmesin.’ Sana ne kardeşim. Allah sana böyle bir görev verdi mi? Öyle bir görevin var mı senin? ‘Oruç tutmayan bayramda camiye gelmesin.’ Dünyada bundan daha büyük bir vebal olamaz. Dolayısıyla, bu dini iyi anlamamız lâzım. Türkiye din meselesini iyi anlamazsa dine bağlı birçok sosyal meselesini yanlış anlamaya devam edecek.
E kardeşim, ekonomini duaya havale ediyorsun; savunmanı duaya havale ediyorsun. O da dilinin ucuyla… Böyle dua olmaz.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Nasıl olacak?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Esas dua fiilî duadır. Allah’ın kabul edeceği dua budur. Okumanın, başarmanın, hayatın duası çalışmaktır. Sözlü dua, çalışan insanın daha çok çalışmasını sağlayacak bir moraldir. Bu yönüyle elbette önemlidir, ama fiilî duaya ters olursa, yani söz ile fiil birbirine ters olursa, ne anlam ifade eder?
Biz bunu eleştiriyoruz. Allah neye bakar? Söze değil, işe bakar. Sözle işin beraber olursa sonuç alınır.
Fatih Sultan Mehmed Han beş lisan biliyordu; ince ruhlu, şair bir insandı. ‘Avnî’ mahlâsıyla şiirler yazardı:
‘İmtisâl-i câhidû fi’ilâh oluptur niyyetim / Dîn-i İslâm’ın mücerred gayretidir gayretim.’ Diye meşhur bir şiiri vardır ki hem O’nun şairliği hem de taşıdığı gaza ve fetih ruhunu çok iyi yansıtır. Demek ki gayretsiz dua olmaz. Önce gayret, sonra dua…
Oğuz ÇETİNOĞLU: Kader dua ile değişir mi?
Prof. Dr. Hasan ELİK: İnsan irade, istem ve gücü dışındaki olaylardan sorumlu değildir. Ancak iradesi dâhilindeki bütün işlerden sorumludur. Yani, insan yapabilecekleri konusundaki kaderini kendisi belirlemektedir. Onun dışındaki ve üstündekiler ise elbette Yaratıcı’nın işidir. Eğer insanın kaderi ondan habersiz ve onun hiçbir katkısı olmadan yazıldıysa, eğer duayla, namazla, ibadetle, cihadla insan hayatında bir değişiklik olmayacak idiyse, o zaman ne duanın manası kalırdı, ne namazın ne niyazın, ne de peygamberlere: ‘İnsanları Allah’ın dinine davet edin!’ demenin anlamı kalırdı. ‘İnsanın kaderinde bir değişiklik mevzuubahis değildir. Nasıl yaratıldıysa o şekilde gitmeye mecburdur. İnsanın herhangi bir iradesi yoktur.’ demek gerekirdi. Böyle dememiz emredilmemiştir. Fiilimizle duamız aynı olmalı.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Duanın gücüne inanacağız…
Prof. Dr. Hasan ELİK: İnanacağız. Fakat hangi duanın gücü?
Yeterli eğitim almamış birtakım hocalar, şeyhler: ‘Oturun, yüz bin defa salât-ı tefrîciye çekin, memleketin şu-şu problemleri hallolsun.’ diyorlar.
Adeta kapıları açan, problemleri halleden sihirli kelimeler… Kimsenin manasını bildiği yok… Oku babam oku!…
Okuyun, diyor; ‘Saat ikiye kadar, duaların kabul olduğu şu-şu zamanlarda yüz binlerce salât-ı tefrîciye çekin; salâten tüncînâ çekin, memleket düzene girsin!’
Memleketin halinin düzelmesi herkesin görevini yapmasına bağlı…
Hepimiz oturalım veya başka insanlar bularak ‘Şu duayı bizim için okuyun!’ Diyelim. Olur mu?
Allah’ın böyle bir uygulaması yok. Boğulmaktan kurtulmanın yolu dua değil, yüzme bilmektir. Orada artık, yüzebilmek duadır…
Allah kimseye ‘Dualarla Cennete götüreceğim’ Demiyor. Ne diyor? ‘Cennet sizin kendi yapacağınız olumlu hareketlerin tabîi sonucudur.’ Diyor. Son derece net… Yâni; ‘Cenneti size ben vermeyeceğim, siz yapmış olduğunuz olumlu hareketlerin, pozitif davranışların sonucu olarak kendiniz hak edeceksiniz.’ Diyor. (A’raf 7/43. Zuhruf 43/72)
Dinin adı ‘Sırat-ı müstakîm’dir. Doğru yol, doğru söz, doğru iş.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Dindar adam kimdir?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Doğru yoldaki adamdır. Sözü doğru, yaptığı iş doğru…
Oğuz ÇETİNOĞLU: İnsan hayatında duanın yeri nedir?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Dua elbette lâzımdır. Doğru yola girmek için. Depoyu doldurmak, iradeyi bilemek için lâzım. Olaylar, çevre ve bâzıları bizi eğri yola çağırırlar. Onlara uymamak için hazırlıklı, bilinçli olmak için dua lazımdır. ‘Ya Rabbi! Bu yolda beni daim et.’ Demeye ihtiyaç vardır. Yoksa oturduğumuz yerden; ‘Bize bir cennet ver…’ Diye dua olmaz.
Oğuz ÇETİNOĞLU: ‘En büyük dua’ olarak da anılan Ayete’l Kürsî’den söz eder misiniz?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Çok şükür ki birçok insanımız Ayete’l Kürsî’yi ezbere bilmektedir. Ama bu önemli ayeti, anlayarak okuyanlar çok azdır. Peygamber Efendimiz; ‘Ayete’l-Kürsî’nin önemini kavrayan, ilmin ve mananın önemini kavrar.’ Buyurmuştur.
Cenab-ı Hak bu ayette ‘İlâh kimdir, nasıl olmalıdır?’ sorularına cevap veriyor. Kendisini bize tanıtıyor:
‘Allah; kendisinden başka ilâh bulunmayan, kendi zâtı ile kâim mutlak hayat sahibidir. O’nu ne uyuklama ne de uyku tutar. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O’nundur. Kendi izni olmaksızın böyle bir varlığın nezdinde kim şefaat edebilir!… O, kendilerinin geçmişlerini de geleceklerini de bilir. Ama onlar O’nun ilminden, -O’nun istediğinden başkasını- kavrayamadan mutlak kudret ve egemenliği gökleri ve yeri kaplamıştır. Bu ikisini koruyup kollamak da kendisini yormaz. Gerçekten ulu ve yüce yalnızca O’dur. ‘ (Bakara 2/255)
Oğuz ÇETİNOĞLU: ‘Tanrı’ kelimesini kullanmak doğru mu?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Tanrı kavramı felsefe ve bilim tarihinde çok büyük bir yer işgal eder. Eski Yunan’da olsun, çağdaş dünyada olsun filozofların içinden çıkamadıkları bir numaralı mesele tanrı meselesidir. Yani bir üst varlık var, ona tapınmak gerekir. Peki, bu varlık nedir, nasıl bir şeydir? Sıfatları, özellikleri nedir?
Bu varlık değişik lisanlarda ‘Tanrı’, ‘God’ ve benzeri isimlerle anılıyor, ama ‘Allah’ kelimesi özel isimdir. Allah öyle bir özel isimdir ki, tanrılık, yani ibâdet edilme vasfına ilâveten aynı zamanda yaratandır, rızık verendir; bu sistemi evirip çevirendir. Yani sadece insanların korkudan veya başka sebeplerle önünde diz çöktüğü, tapındığı bir varlık değildir.
O halde, tanrı kelimesi Allah’ın sadece kendisine ibâdet edilme yönünü ifade eder; tamamını ifade etmez. Çünkü tanrılık / ulûhiyet bir sıfattır; Allah ise özel isimdir. Bu inceliği biraz zorlamanız lâzım: Allah tanrı ile ilgili bütün sıfatları içinde barındıran özel bir isimdir.
Allah’a; ‘ibadet edilme’ yönü itibariyle tanrı denilebilir, ama sadece bu yönüyle… Çünkü Allah; tanrı olmaktan ibâret değildir. O’nun tapınılan, ibâdet edilen özelliklerinden öte namütenahi sıfatları vardır. Allah kelimesi bu sıfatların tamamını ifade ederken, tanrı; meseleye sadece bir açıdan bakıştır.
Oğuz ÇETİNOĞLU: Hazret-i Muhammed bize ahrette şefaat (2) edecek midir?
Prof. Dr. Hasan ELİK: Hz. Muhammed’in şefaati dünyadadır. Kur’an’dır. Hz. Muhammed bize şefaat edecek değildir. Şefaat etmiştir. Kur’ân gibi büyük bir mucizeyi bize sunmuştur. En büyük şefaat budur.
Cenab-ı Hak diyor ki: ‘Hiç kimse başkasından şefaat beklemesin. Kul li’ilâhi’ş-şefaatü cemi’â : Şefaat yetkisi tamamen Allah’a aittir.’ (Zümer 39/44)
Oğuz ÇETİNOĞLU: Bir ilahiyatçı olarak; Kur’an’daki Allah kavramı ile kafalardaki Allah olgusu arasında fark gözlemliyor musunuz?
Prof. Dr. Hasan ELİK: İş burada başlar. Bugün İslâm dünyasının tartıştığı meseleler aslında detayın da detayıdır.
İşin başı ve kaynağı olan esas anlaşılmadığı zaman, ona bağlı meseleler de anlaşılmamış olacaktır.
İslâm’a girmek, İslâm’ı anlamak Allah’ı doğru anlamakla mümkündür.
Kur’ân-ı Kerim’in tanıttığı Allah ile bizim ebeveynimizden, hocalarımızdan öğrendiğimiz Allah telakkisi birbiriyle tam olarak örtüşmüyor. Allah’ın, kendi kelâmı olan Kur’ân’da ortaya koyduğu nitelik ve özelliklerle İslâm âlemindeki tanrı telakkisi tam örtüşmüyor.
Kur’ân diyor ki: ‘Allah size şah damarınızdan daha yakındır.’ (Kaf 50/16); O sizin içinizdedir. O’na dua ettiğiniz zaman, dua edenin çağrısına icabet eder. O’nunla iletişim kurmak için, aracıya gerek yoktur.
Ne kadar önemli bir ilke…
Besmele bir manifestodur. (3)
Bu manifesto’da Yüce Allah diyor ki: ‘Korkmayın, sizin Rabbiniz, merhameti kendisine farz kılmıştır. Dolayısıyla içinizden bilmeyerek bir fenalık edip de tevbe eder ve durumunu düzeltirse onu affeder. Allah bağışlayıcıdır, merhametlidir.’ (En’âm 6/54)
Günümüz Müslümanlarının zihnindeki Allah korkusu ile eski çağlardaki tanrı korkusunu mukayese edildiğinde, eski tanrı anlayışına yaklaşılmış oluyor.
Kafalardaki Allah, bana göre, korku ağırlıklı bir tanrıdır.
Rabbimizi hâlâ ‘sevgi tanrısı’na dönüştüremedik. Bu konuda problem var.
Allah telakkimiz Kur’ân’ın anlattığı Allah’la tam örtüşmüyor. Genel Allah telakkisine göre, Allah isterse kahreder, isterse öldürür, isterse canını hemen alır. Yaptığından sual olunmaz. Bu anlayış, büyük ölçüde ‘lâ yüs’elü ‘ammâ yef’al…’ (Enbiya 21/23) ayetinin yanlış anlaşılmasından ileri gelmektedir. Oysa ayetin bağlamı şöyle: ‘Yoksa onlar ölüleri diriltebileceği yanılgısıyla birtakım dünyevî varlıkları tanrı mı ediniyorlar? Şayet göklerde ve yerde Allah’la birlikte başka birtakım ilâhlar daha olsaydı, ikisinin düzeni de kesinlikle bozulurdu. Demek ki (mutlak hükümranlık) tahtın(ın) sahibi onların yakıştırdıklarından münezzeh!… O, yapıp ettiği şeylerden ötürü sorguya çekilemez; ama onlar sorgulanacak!’ (Enbiya 21/21-23)
Kur’ân-ı Kerim’de yine ‘Allah dilediğini yapar, dilediğini verir’ şeklinde ayetler var, ama bunların altı var, üstü var.
Yani, ‘O ne isterse yapar. O kimseye hesap vermez!’ gibi anlamsız, kuvvetini göstermek isteyen ve kimseyi dikkate almayan bir anlayış, Kur’an’daki Allah kavramı ile bağdaşmaz.
Allah’ın böyle hesapsız kitapsız hareket ettiğinin zannedilmesi felaket bir şeydir. Adalet ve hakkı tavsiye eden bir Allah, sorumluluk duygusunu insanlara anlatan bir Allah, ne yapacağı belli olmayan, kör, kaba, gelişigüzel bir kudret olamaz.
Bu Allah telakkisi ile bu memleket bir yere gidemez. Beynimizden vurulmuş gibiyiz! Yani, tamamen kulun çalışması iradesi, becerisi, başarısı, bilgisi, plânı, projesi hiçbir şey ifade etmiyor.
‘Allah değil mi, yapar mı yapar.’ Diyorlar.
Hayır yapmaz! Allah hiç kimseye zulmetmez.
‘Ben zalim ve despot değilim. Ben zulmü önce kendime, sonra size haram kıldım. Size haram kıldıklarımın hepsini, öncelikle de kendime haram kıldım. Bir insanın değerlerini haksız yere elinden almak zulümdür. Sen benim kulumsun, canımsın, ruhumsun, diyor. Ruhumu sana verdim; sana üfledim. Sen benim yeryüzünde görevlendirdiğim halifemsin. Benim kanunlarımı, benim nizamımı uygula. Sosyal düzeni kur, diye halîfe yaptım seni’ diyor.
O; merhameti, sevgiyi kendine kural olarak koymuştur ve koyduğu kurallara önce kendisi uyar. Allah kimsenin hakkını yemez; gelişigüzel iş yapmaz. Yaptığı bütün işler planlıdır, hesaplıdır, hikmetlidir. Allah, peygamberlerini kitap ve hikmeti öğretsinler diye gönderirken (Bkz. Bakara 2/129), kendisi hikmetsiz iş yapar mı?
Yapmaz.
‘Biz her şeyi ölçüp biçerek, planlayarak yarattık.’ diyor.
O sözünden dönmez.
Prof. Dr. Hasan ELİK:
1949 yılında Tokat’ta doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini İstanbul’da bitirdikten sonra, 1976 yılında İstanbul İlahiyat Fakültesi’nden mezun oldu.
1977 yılında ilmî araştırmalar yapmak üzere Suudi Arabistan’a gitti.
King Abdülaziz Üniversitesi Arap Dili Enstitüsü’nü Pekiyi dereceyle bitirdikten sonra, 1982 yılında “Nur suresinde toplumsal adab” isimli mastır tezini tamamladı. Adı geçen Üniversitede ‘Tahâvî’nin Müşkilu’l-âsâr’ adlı eserinin edisyon kritiğini yaparak 1989 yılında doktor unvanını aldı, 2007 yılında Profesör oldu.
Yayınlanmış eserleri:
01- DİNİ ÖZÜNDEN OKUMAK: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayını.
02- KUR’AN’IN KORUNMUŞLUĞU ÜZERİNE: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayını
03- KUR’AN IŞIĞINDA FARKLI KONULAR, FARKLI YORUMLAR: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayını
04- İÇİMİZDEKİ ALLAH: İstanbul, 2007
05- MODEL İNSAN PEYGAMBER: İstanbul, 2007
06- EVRENSEL MESAJ / KUR’AN: İstanbul, 2007
07- İSLAM VE İNSAN: İstanbul, 2007
08- İSLAM VE HAYAT: İstanbul, 2007
09- YARATAN VE YARATILANLARLA İLETİŞİM BİÇİMİ OLARAK İBÂDET: İstanbul, 2008
10- İSLAM VE DENGE: İstanbul, 2008
11- İSLAM’IN VA’DETTİĞİ HUZUR: İstanbul,2008
12- BÜTÜN İNSANLAR HÜR VE TOK OLUNCAYA KADAR: İstanbul, 2009
13- KURULUŞ VE KURTULUŞUMUZDA İSLAM: İstanbul, 2009
(1) Künhüne varmak: Bir şeyin aslını, esasını anlamak, gerçeği öğrenmek, iç yüzünü bilmek.
(2) Şefaat: Birinin suçunun bağışlanması için aracılık eden kimse.
(3) Manifesto: Bir kişinin veya sosyal grubun bir siyasî görüşü ortaya koymak üzere kamuoyuna hitaben yayınladıkları bildiri, bildirge.
