Neden işletmelerde liderlik niteliklerini ortaya koymak gerekir? Çünkü, dünya çok hızlı değişmektedir. Eskiden, bir devirden başka bir devire geçmek çok uzun zaman alırken şimdi ise değişim çok hızlı.
Yöneticiler önlerinde öngörülebilirlik alanı yaratmaya çalışırlar. Değişimin çok hızlı olduğu ortamlarda yönetici radara, teleskopa ihtiyaç duymaktadır. Günümüzde klasik yöneticilik metotları gereklidir ama bugün için yeterli değildir. Bunun üzerine bir şeyler koymak gerekmektedir. Bu nedenle liderlik çok önemlidir. Liderliğin 4 rolü derken burada mevki olarak liderliği kastetmiyorum. Mesela Gandi, Mandela gibi liderleri kastediyorum. Bu 4 fonksiyon farklı uzmanlar tarafından yapılan araştırmalarla, sonuçta aynı ilkelere dayalı modellere ulaşmışlardır. İlkeleri tek tek incelemeye başlayalım.
1. Yön Belirleme (Yön Bulma)
2. Yön Birliği Sağlama
3. Yetkelendirme
4. Örnek Olma (Modelleme)
Yön Bulma: Lider yön belirlemeye çalışır. Yön bulma, yarardaş beklentilerini karşılayacak sorunları elde etmek için karşılıklı olarak değerlerin saptanması ve buradan hareketle misyon, vizyon ve stratejinin oluşturulmasıdır. Yani liderin –insanlara değer ve potansiyellerini, kendi kendilerine görebilecekleri kadar açık olarak ifade eden- yapması gereken benim şirketimin yönü ne olacak diye düşünecektir. Yön belirlemede yardımcı olan ilkeler ise şöyledir:
* Önce teşhis, sonra tedavi: İşin nedenine inmeden müdahale etmeyin. Ör: Başımız ağrıyor diye doktora gittik. Doktor nedenlerini belirlemeye çalışır. Yani nedenlerini ve ihtiyacı belirlemeye çalışır.
* Katılım yoksa bağlılıkta yoktur: Şirket çalışanlarının mutlu olmaları, kendilerini iyi hissetmeleri için şirketi sahiplenmeleriyle olur. Yönetici mümkün mertebe çalışanlarının fikrini almalı, yönetime ortak etmeli ve kararlara katmalıdır. Ancak böyle fikirlerinizi satabilirsiniz.
* Sonunu düşünerek işe başlayın: Yaptığınız her işte vurmak istediğiniz noktayı göz önünde bulundurun. Çalışanlarınızın da aynı noktaya bakmalarını sağlayın. Adeta olayları bir defa kafanızda bir defa da gerçek olarak yani, iki defa yaşayın.
Yön Birliği Nasıl Sağlanır? Burun, göz, alın hepsi birleşince tam oluyor değil mi? Çalışanlarımızın da değerleriyle şirketin değerleri uyuşmalıdır. Sistemin parçalarında aksaklık olmamalıdır. Yön birliğini sağlayabilmek için dikkat etmemiz gerekenler şunlardır:
* Süreçler: 4 tip süreç vardır. Karar süreçleri, iş süreçleri, bilgi süreçleri ve iletişim süreçleridir. Doğru şekilde belirlenmesi gerekir.
* Yapı: Her yapı her kuruluşta aynı olmaz. Aynı nüfus cüzdanı gibidir. Herkesinki farklıdır. Yalın olmalıdır. Özellikle iletişim ve karar süreçlerinde yalınlık çok önemlidir.
* Kararlar: Karara katılım sağlamak.
* Bilgi: Bilginin nasıl aktarılacağı.
* Ödüller: Ödül olmadan olmaz. Şampiyon olan takıma kupa vermemek gibi bir şeydir. Ödül olmadan çalışanlara, bu zaten senin işin denmez. Zaten şampiyonluğa oynuyorsunuz, kupaya ne gerek var demek gibi. Görünen, süreklilik arz edecek ödül olmalıdır. Yani çiçek gibi solan değil, askerlerin üzerinde taşıdığı küçük bröveler gibi kalıcı olmalıdır.
Yetkelendirme: Liderlikte belki de en önemli konudur, özdenetim vermek. Yöneticiler yetkelendirirlerse kontrolü kaybedeceklerden korkarlar. Yeki ve yetkelendirme arasında şöyle bir fark vardır. Yetki verdiğiniz zaman kontrolü sizdedir. Yani ensesinde boza pişirebilirseniz. Yetkelendirme ise inisiyatif, sorumluluk ve özdenetim vermektir. O kişi ne zaman soracağını, ne zaman inisiyatif kullanacağını bilir.
Yetkiden başka hiçbir şey insanların patron gibi düşünmesini ve kendilerini önemli hissetmelerini sağlamaz. Yetki, güveni sağlar ve çalışanların beceri, deneyim ve sezgi elde etmesine yardımcı olur. Liderin görevi işletmedeki kişi veya takımların bu bilinç düzeyinde olmalarını sağlamak ve onların yetkilerini bu bilinçle kullanabilecekleri ortamı gerçekleştirmektir. Yetkelendirme ancak örnek olduktan sonra başarılı olunabilir.
Örnek Olma: Lider örnek teşkil etmelidir. Ör: Atatürk harf devrimi yaptığında kara tahtanın önünde, tarımla ilgili traktörün üstünde ya da şapka devriminde şapkalı fotoğrafları vardır. Peki nasıl örnek olunur? (Bu soruları kendimize sormaya ne dersiniz?)
– Beni kim takip eder?
– Diğerlerinin bana güvenmelerini sağlayacak özelliklere ve yetkinliğe sahip miyim?
– Sorumluluk alıyor muyum?
– Sözlerim ile davranışlarım tutarlı mı?
– Güvenilir miyim?
Özendirme ve Esin Vermeyi Nasıl Başarıcağız Derseniz;
* Grubun değerlerine hitap ederek vizyon kazandırmak: Değerlerine hitap edeceğiz. Sanata ilgililerse sanata duyarlı olmalıyız. Sigara içilmeyecekse, genel müdür dahil kimse sigara içmemelidir.
* Cesaret verip yüreklendireceğiz: Spor koçlarının yaptığı gibi, motive edeceğiz.
* Onurlandırıp ödüllendireceğiz.
* Yetkelendirmek: Ancak kendisi örnek olduktan sonra başarılı olunabilir.
Lider bu liderlik etkinliklerini ve yöneticilik işlevlerini yerine getirirken, ekonomik hedeflere olan ilgisini insana verdiği değerle dengelemelidir. Liderlik tarzını bu yönde geliştirmelidir.
Son olarak bir fıkrayla son vermek istiyorum. Regan, Dallas’ta Gorbaçov’a bir ayakkabı fabrikasında çizme hediye etmiş. Buna karşılık vermek isteyen Gorbaçov da Moskova da Regan’ı bir ayakkabı fabrikasına götürmüş. Fabrikanın içinde ilerlemeye başlamışlar. Karşılarında iki kapı duruyormuş.
Gorbaçov: Siyah mı kahverengi mi? diye sormuş.
Regan: Kahverengi, demiş. Kahverengi yazan odaya girmişler. Karşılarına tekrar iki kapı çıkmış.
Gorbaçov: Çizme mi Ayakkabı mı?
Regan: Ayakkabı.
Gorbaçov: Bağcıklı mı, bağcıksız mı? demiş, bağcıklı yazan kapıdan içeri girdiklerinde kapı sokağa açılmış. Ne oldu diye etrafına bakınıp şaşıran Regan’a, Gorbaçov’un cevabı: “Sisteme bak sisteme” olmuş.
Umarım sistemi anlatabilmişimdirJ
Saygılarımla.
