‘Türk Dilinin En Az Beş Bin Yıllık Geçmişi Bulunmaktadır.’ Prof. Dr. AHMET BİCAN ERCİLASUN Açıkladı.

AÇIKLAMALAR:

Türk bengü taşları: Bengü taş, Ebedî taş, abide demektir. Türkler arasında bu kelimeler Türklerin
ilk yazılı eseri olan Orhun Abideleri’ni ifade eder. 

Türk Kağanlığı: Göktürkler, Hunların Orta Asya’daki vârisleridir.
Çin kaynaklarında “Tu-kiu” olarak geçerler. Birinci Göktürk Devleti,-
552-630, İkinci Göktürk Devleti 682-745 yılları arasında hüküm sürdü. En
önemli özellikleri Türk adını ilk kullanan devlet olmalarıdır. Aynı zamanda
günümüze kadar ulaşan Göktürk Yazıtları yani Orhun Âbideleri ile Türklüğün
köklü târihini tartışmaya yer bırakmayacak şekilde ortaya koymaları, bir
diğer önemli özellikleridir.

Tola Irmağı: Günümüzde Moğolistan Sınırları içerisinde
bulunmaktadır.

Tonyukuk: ‘Bilge
Tonyukuk’ olarak anılır. 663-725 yılları arasında yaşamıştır. Göktürk
Kağanlığında vezirlik yapmış müktedir bir devlet adamıdır. Aynı zamanda tarihçi,
şâir ve yazardır.

Kül Tigin: İlteriş
Kağan’ın küçük oğludur. 685 yılında doğdu, 27 Şubat 731 yılında şehit edildi.
Kül Tigin, bir şahsın ismi değil, sıfattır. ‘Kül’, ‘Kuvvet / güç’, ‘Tigin’
ise  Hakanın erkek çocuğuna verilen
unvandır. Amcası zamanında Batı Türkistan askerî vâlisi, ağabeyi zamanında
hakanlığın başkumandanlığını üstlendi.

Bilge Kağan: Göktürkleri 50 yıllık Çin esâretinden kurtaran ve
Göktürk Devleti’ni ikinci defa kuran büyük Türk’tür. 683 yılında doğdu, 26
Kasım 734 tarihinde 51 yaşında iken Çinlilerin satın aldığı bir hain
tarafından zehirlenerek katledildi.

İlteriş Kağan: Bilge Kağan ile birlikte 683 yılında Göktürk
Devleti’ni kurdu. Göktürk hükümdârıdır. Türk töresini ülkede hâkim kıldı. 682
yılından sonra, on yıl içinde, on yedisi Çin’e olmak üzere kırk yedi sefer
tertip etti, yirmisine bizzât katıldı, hepsinde muzaffer oldu, hiç yenilmedi.
692 yılında vefat etti.

Çin Denizi:
Çin’in Tayland sınırından Güney Kore sınırına kadar uzanan sâhil şeridi ve
açıkları, Güney Çin Denizi olarak anılır. Büyük Okyanus’a bağlıdır. 

Kadırkan Dağları: Asya’nın orta kesiminde, Hazar Denizi, Altay
Dağları, Baykal Gölü ve Hindikuş Dağları ile çevrili bölge.

Baykal Gölü:
Doğu Sibirya’da dağlar arasında bir göldür. Yüzölçüme 31.722 km², deniz yüzünden yüksekliği 462
metredir. Toplam su hacmi 23.615.39 km³ ve en derin yeri 1.642 metredir.
Dünyanın en büyük tatlı su hazinesidir. Kışın, gölün yüzü, kalınlığı 1
metreyi geçen buz örtüsü ile kaplanır. Bu durum Mayısa kadar sürer. Kışın buz
örtüsünün üstünden bütün taşıt araçları geçer, yazın da vapurlar işler.
Baykal Gölü çevresi, Türklerin kadim yurdudur.

Kapgan Kağan: Doğum târihi bilinmiyor. Göktürk Devleti’ni kuran
Kutluk Kağan’ın kardeşidir. Ağabeyinin vefatı üzerine hakan oldu, ülkesini
691-716 yılları arasında yönetti. Çinlilerin başlattığı bir iç isyanı
bastırdıktan sonra, tedbirsizliğini fırsat bilen bir isyancı tarafından şehit
edildi. Başı, mızrak ucuna takılarak Çin’e götürüldü.

Doğan Aksan:
(1929-2010) Türk dili ve edebiyatı profesörü. Şiir, hikâye, makale, fıkra ve
deneme türünüde yazılar yazdı.

jenosit:
Soykırım. Bir ırka, bir millete karşı girişilen topyekûn öldürme hareketi.

epik ifâdeler: Kahramanlık olaylarını anlatan sözler.

lirik ifâdeler: Aşkla ilgili, romantik sözler.

Toba Türk Hanedanı: Toba Türklerinin Çin’in kuzeyinde kurdukları devleti
yöneten sülâle. 400 yıl hüküm sürmüştür.

DERKENAR

BENGÜ TAŞLAR:

     Türk edebiyâtının ilk yazılı örnekleri,
Gök-Türkler tarafından taşlar üzerine yazılarak bırakılmış eserlerdir.

     Bu dikili taşlara Gök-Türkler ‘bengü taş’ diyorlardı. Bengü taş,
ebedî taş, âbide demektir. Bu âbideler, bu gün, ‘Orhun Abideleri’ diye anılmaktadır. Bunun sebebi, bengü taş’ların
şimal doğu Moğolistan’da Koşu Çaydam gölü civârında, Orhun (Orkun) adlı
ırmağın eski yatağı yakınma dikilmiş olmasıdır.

     Gerek bu bölgede gerek Yenisey çevresinde
irili ufaklı, daha birçok taşlar varsa da, bu taşlar içinde yüksek bir dil,
târih ve edebiyat değeri taşıyanlar, bugün Gök-Türk Kitabeleri veya Orhun
Âbideleri denilen üç büyük kitâbedir.

     Bu kitâbelerde Çinliler’e karşı istiklâl
savaşı yapmak ve Türk bütünlüğünü yeniden kurmak için, içte, dışta savaşan
Gök-Türklerin hikâyesi yazılıdır.

     Taşların ilki Göktürk’lerin dört
hâkanına vezirlik yapan Bilge Tonyukuk tarafından yazdırılmıştır. Kitâbe bu
vezirin ölümünden önce, M. S. 720 de bizzat Tonyukuk tarafından
diktirilmiştir. Kitâbedeki hâtıraların yazan da vezirin kendisidir. Tonyukuk,
taşın üzerine, devrinin târihini, kendi hâtıraları şeklinde, düzgün bir halk
diliyle ve yurdunu çok sevmiş, onun için çok çalışmış, başarılı bir devlet
adamı ifâdeleriyle yazmıştır. Diğer iki kitâbe, birinciden daha güzel bir
dille, daha zengin bilgi ile yazılmıştır. Bunların da yazarı Yollug Tigin
isimli, büyük Türk edibidir. O’nun yazdığı taşlar, Çinliler’e karşı açtığı
istiklal savaşıyla Gök – Türk devletini yeniden kuran Kutluk Han’ın çocukları,
Kül Tigin ile Bilge Kağan adına dikilmiştir. Kül Tigin âbidesinin dikilişi,
M. S. 732 de, Bilge Kağan âbidesinin dikilişi de M. S. 735 dedir. Âbideler,
sâhiplerinin ölümlerinden birer sene sonra dikilmiştir.

(Kaynak: Nihat
Sâmi Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Târihi.)

Prof. Dr. AHMET BİCAN ERCİLASUN:

     8 Şubat 1943 tarihinde İzmir’de dünyaya
geldi. Büyükbabasının vefatı üzerine 1946’da âilece Kıbrıs’ın Gazi Magosa
şehrine bağlı Büyükkonuk Köyü’ne yerleştiler, 1951 yılında İzmir’e döndüler.
İlk ve ortaokul ile İmam Hatip Lisesi’ni İzmir’de okudu.  Fark imtihanı vererek 1963 yılında klasik
lise diploması aldı.

Aynı
yıl, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü’nde yüksek
tahsile başladı.  Ali Nihat Tarlan,
Abdülkadir Karahan, Zeki Velidi Togan, İbrahim Kafesoğlu, Fahir İz, Prof. Dr.
Mehmet Kaplan, Ömer Faruk Akün, Reşit Rahmeti Arat, Ahmet Caferoğlu, Faruk
Kadri Timurtaş, Muharrem Ergin, Kemal Eraslan, İnci Enginün ve Mertol Tulum …
gibi profesörlerden dersler alarak 1967 yılında mezun oldu.

Ercilasun,
1967 yılında Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve
Edebiyatı Bölümü’de açılan asistanlık imtihanını kazandı. 

     1967-1971 yılları arasında, bir yandan
Atatürk Üniversitesi’nde öğrencilere Türkiye Türkçesi, Osmanlı Türkçesi,
Orhun Türkçesi dersleri verirken; Kars ve ilçelerinde derlemeler yaptı.

1971
yılında Dr. ünvanını aldı, aynı yıl, Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdarî
Bilimler Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne öğretim görevlisi olarak
tâyin edildi.

     Haziran
1976- Ağustos 1977 döneminde Amerika Birleşik Devletleri’nde Washington
Üniversitesi’nde misafir araştırmacı olarak bulundu.

     Doktora sonrasında çalışmalarını daha
ziyâde Türk lehçeleri, eski Türk dili ve Türkiye Türkçesi’nin problemleri üzerinde
çalıştı. 1979 yılında Doçent unvanını aldı.

     1980 yılında Türk Kültürünü Araştırma
Enstitüsü aslî üyeliğine seçilen Doç. Dr. Ahmet Bican Ercilasun, 1983 yılında
(ek görevle) Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı
Eğitimi Bölümü Başkanlığına tâyin edildi. Bu görevi 1985 yılına kadar devam
etti. 1983 yılında Yüksek Öğretim Kurulu tarafından Türk Dil Kurumu Aslî
Üyeliği’ne seçildi.

     1984 yılında “Dilde Birlik” adlı
eseriyle, Türkiye Millî Kültür Vakfı’nın ‘Fikir Dalı Armağanı’na lâyık
görüldü.

     1986 yılında Gazi Üniversitesi
Fen-Edebiyat Fakültesi’ne Profesör olarak tâyin edildi. Bu fakültenin Türk
Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü kurdu. 1986-1991 yılları arasında Gazi
Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu’nda müdürlüğü yaptı.

     1991 yılında, dönemin Kültür Bakanı
Namık Kemal Zeybek’in isteği üzerine Türk Cumhuriyetleri’nden gelen bilim
heyetine başkanlık edip, Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü’nü hazırladı.
1992 yılında Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri
ve Edebiyatları Bölümü’nü kurdu ve bölüm başkanı oldu. 1993 yılında Yüksek
Öğretim Kurulu’nda Türk Dünyası Müşâviri olarak görev yaptı.

03.11.1993
târihinde vekâleten; 24.04.1994 târihinde ise, Üçlü Kararname ile asaleten
Türk Dil Kurumu Başkanı olarak tâyin edildi. 06.11.2000 târihinde Türk Dil
Kurumu başkanlığından kendi isteğiyle ayrıldı. 20.01.2001 – 20.01.2002 târihleri
arasında Türkiye-Kırgızistan Manas Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yaptı;
fakültenin dekanlığını ve Türkoloji Bölümü’nün başkanlığını üstlendi. Hâlen
Gazi Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde
öğretim üyesidir.

     Türk Cumhuriyetleri’ni, ata dede Türk
yurtlarını araştırma, inceleme, belgeleme ve görüntüleme maksadıyla defalarca
dolaştı, Türk dünyasının problemleri üzerinde çalıştı,  şiir, deneme, hikâye, roman yazdı. Türk
Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Türk Ocağı, Aydınlar Ocağı ve Azerbaycan
Kültür Derneği üyesidir.

    
Kitap hâlinde yayınlanmış eserleri:

Arpaçay
Köylerinden Derlemeler, Bugünkü Türk Alfabeleri, Kars İli Ağızları-Ses
Bilgisi, Kutadgu Bilig Grameri-Fiil, Dilde Birlik, Uygur Halk Masalları
(Şekür Turan’la), Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri (Ortak), Moğolistan ve
Çin Günlüğü, Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Türk Dünyası Üzerine
İncelemeler, Türk’ün Kayıp Kitabı, Atsız, Türkçülüğün Mistik Önderi, Atsız’ın
Hikâyeleri (Yayına hazırlayan)