‘Sana kitabı indiren O’dur.
O’nun bazı ayetleri muhkemdir ki bunlar kitabın anasıdır.
Diğer bir kısmı da müteşabih ayetlerdir.
Kalplerinde eğrilik bulunanlar fitne çıkarmak için muteşabih ayetleri tevil ederler.
Hâlbuki onun gerçek tevilini ancak Allah(cc) bilir…’ Ali İmran Ayet 7
Muhkem ve müteşabih konusunu anlamak için sahabenin ve selefi ulemanın görüşlerine müracaat etmek gerekir.
Muhkem ve müteşabih konusunda selefi ulema arasında da farklı görüşler vardır.
Abdullah İbni Abbas’ın rivayetine göre muhkem ayetler Kur’andaki nasih ayetlerdir.
Müteşabih ayetler ise mensuh ayetlerdir.
Muhkem ayetlerin özelliği: emir yasak -haram helal – suç ve ceza bildirir.
Bir işi emreder yâ da yasaklar.
Gereğinin yapılmasını ister.
Muhkem ayetlerin delaletleri açık olup anlaşılması kolay ve nettir.
Acaba Allah (cc) bu ayetle neyi murat etmiştir diye hiç kimsenin aklına bir soru gelmez.
Muhkem ayetleri üç başlık altında toplamak mümkündür.
1 – İman ile ilgili ayetler
Allah(cc) varlığı ve birliği ile ilgili ayetler. De ki Allah(cc) birdir
Neye nasıl inanılması ile ilgili ayetler
Kıyamet – Ahiret – Cennet- Cehennem- Melek- Kitap -Peygamber vb
2 – İbadetlerle ilgili ayetler:
Emirlerle ilgili ayetler
Namaz – oruç – zekât – hac-tesettür vb konular ile ilgili ayetler.
Yasaklarla ilgili ayetler
İçki, kumar, faiz, fuhuş, şirk, gıybet, iftira vb konularla ilgili ayetler.
Bu ayetleri okuyan her insan Allah(cc) bu ayetlerle neyi kast ettiğini rahatlıkla anlar.
Müteşabih ayetler: İbni Abbas’tan gelen rivayete göre
a) Hurufu Mukataalardır
b) İman edilip de amel edilmeyen ayetlerdir
c) Müteşabih Muhkemin karşıtı olup anlaşılmasında zorluk olan ayetlerdir.
Müteşabih ayetler insanları imtihan etmek içindir.
Zira kalplerinde eğrilik olanlar müteşabih ayetlere yönelmek suretiyle Müslümanlar arasında fitne çıkarmak isterler.
Müteşabih ayetlere örnek:
Ayetlerde geçen vechullah (Allahın yüzü) yedullah (Allahın eli) ifadeleri
Buradaki el ve yüz ifadeleri bizim bildiğimiz manadaki el ve yüz şeklinde midir?
Böyle olması ehli sünnete göre imkânsızdır.
Yoksa Allah bu ayetlerdeki el ve yüz ifadelerinden başka bir şey mi murat etmektedir.
Bizim bildiğimiz manadaki el ve yüz ifadesi ehli sünnet inancına aykırıdır.
Böyle düşünmek insanları mücessimeye götürür.
Allah bununla neyi kast etmiştir?
En doğrusunu kendisi bilir.
İlimde rusuh sahibi olan ulema tam olmasa bile onu hakikatine yakın olarak anlarlar.
Yine ulemanın bildirdiğine göre yüzden maksat
Allah(cc) kendisidir.
Çünkü yüz bütünlüğü temsil eder.
La teşbih dünyevi meselelerde resmi işlemler için vesikalık fotoğraf kullanılması bu konuyu daha iyi anlamamıza yardımcı olur
Vesikalık fotoğraf o canlının bütününü temsil eder.
‘…Küllü şeyin halikun illa vecheh…’ Kasas A – 88
Allahın yüzünden başka her şey yok olucudur
Ayetinde geçen yüz Allahın zatını temsilen söylenmiştir.
‘EL’ güç ve kuvvetin simgesidir.
‘Yedullahi fevge eydihim’ ayetinde
Allahın eli onların eli üzerindedir buyrulmaktadır.
Burada ‘el’ ifadesini güç kuvvet ve yârdim olarak anlamak maksada en uygun ifade olsa gerek.
Ehlisünnet üleması da bunu böyle anlamıştır.
En doğrusunu Allah bilir.
Dikkat edilirse müteşabih ayetlerin sadece inanç ile ilgileri vardır.
İbadet ile ilgileri yoktur.
Cenabı hak ‘Kalplerinde eğrilik olanlar müteşabih olanlara uyarlar’ buyurarak
Fitne çıkarmak isteyen insanlara karşı dikkatli olmaya çağırmıştır.
Kim ki; adı sanı ünvanı ne olursa olsun
Bu ve benzeri ayetleri ehlisünnet çizgisinin dışında tevil etmeye kalkarsa onlara itibar edilmemeli.
Aksi takdirde iyi niyetli Müslümanlarda bilmeyerekte olsa batıla hizmet etmiş olurlar.
Kalplerinde eğrilik olanların hoşuna giden bir yönde müteşabih ayetlerin ameli yönünün olmayışıdır.
Konuş yorulana kadar.
Muhkem ayetlerden konuşmayı sevmezler
Çünkü onlar tesettürü namazı orucu zekâtı haccı vb konuları hatırlatır.
İçki kumar faiz fuhuş yalan gıybet iftiranın haramlığından bahseder.
Bunları anlatmayı da dinlemeyi de sevmezler
Çünkü yasaklar onların hayat tarzı
Emirler ise yaşam felsefesine uymaz
Kur’an da rusuh, yanı köklü bilgi sahibi olmadan tevile yeltenmek
İnsanların dünyasını olmasa bile ahretini berbat eder.
İlimde derinleşmek
İlmiyle amelini ameliyle de ihlâsını birleştirmeyi gerektirir.
Aksi takdirde BELAM zihniyetli insanların her devirde bulunabileceğini unutmamak gerekir
Allah(cc) Müslümanları ve tüm insanları çağdaş belamların şerrinden muhafaza etsin.
ÂMİN
