Kur’an’ın mucize oluşu / benzerini yapmakta herkesi acze
düşüren İ’CAZı; az sözle çok mânâ
İfade etmek demek
olan veciz / özlü sözlerle ifade kabiliyeti, yani konuları ÎCAZ ile
Dile getirmesi,
sahip olduğu şu hususlardan ötürüdür.
Kur’an’ın i’cazı:
Lâfzın / sözünün
fesahati / açık ve akıcı olmasından,
Nazmının /
kafiyeli, vezinli sözünün cezaleti / âhenkli, güzel ifadesinden,
Mânâ ve anlamının
belâgati / sözünün yerinde sarf edilmesinden,
Mefhumlarının /
sözünün ifade ettiği mânâların bedaati / yeni, güzel ve orijinal olmasından,
Mânâyı dolaylı
olarak anlatan güzel sözlerinin, yani mazmunlarının beraati /
Hem güzel hem de
üstün olmasından,
Üslûbunun / ifade
tarzının garabeti / garip ve şaşırtıcı kelimeler kullanmasından tevellüt eden /
Meydana gelen
nakş-ı acip oluşundan / görülmedik, şaşırtıcı, hayran bırakıcı, İlahî bir ifade
Nakşı
olmasındandır. Çünkü Kur’an:
Kevnî / kâinatla,
oluşla ilgili İlâhî emirlerdeki gayptan / bilinmezden bahseder.
İlâhî
hakikatlerdeki gayptan / bizce meçhul kalan bilgiden söz eder.
Mazideki gayptan /
geçmişteki olup bitenlerden haber verir.
Müstakbeldeki
gayptan / gelecekte olacaklardan dem vurur.
Kısaca Kur’an:
İlmü’l-guyup /
bilinmeyene ve görülmeyenlere dair ilimleri ihtiva eden /
İçine alan
meçhulleri mâlum eden İlâhî bir kitaptır.
Kur’an:
Arapça tarz ve
usullere uygun sahih / doğru, kusursuz ve mükemmel lâfız ve sözler içerir.
Nazar-ı belâgatte / güzel ve etkili ifade
açısından, herkesin güzel bulup beğendiği,
Makbul cümlelere
yer verir.
Şer’î, dinî ve
Rabbanî kanunların hikmetine münasip / uygun, pek vâsi /
Pek geniş vücuh /
vecihleri, hususları, ihtimal ve olasılıkları ihata eder / içine alır.
Mânâ bakımından
meşarib-i evliyanın / velîlerin meşreplerini,
Evliyanın tespit
ve hizmet tarzlarını ve mesleklerini seçmelerinde onlara önayak olur.
Ezvak-ı ârifînin /
marifet ve hakikat mertebesine erişen,
Üstün görüşlü
kimselerin zevklerinin, yegâne / tek kaynağıdır.
Mezahib-i
sâlikînin / müritlerin tarikate sülûk edenlerin /
Girenlerin; usul
ve metotlarını aldıkları bir danışmanlık görevi yapar.
Mesalik-i
fukahanın / fıkıhçılar / İslâm hukukçularının takip ettikleri yolları,
İçinde buldukları,
kutsal bir başvuru merkezidir.
Turuk-ı
mütekellimînin / kelam âlimlerinin takip ettikleri yolların menbaını teşkil
eder.
Daha bunlar gibi nicelerinin meslek, meşrep,
usul ve metotlarını
Bilmekte, bulmakta
ve tespitte en büyük yardımcısı,
Onlara ışık tutan
en gür kaynağı ve projektörüdür.
Ahkâm / hükümler,
kanaatler cihetiyle, hakaik-ı ahvali / gerçek durumları,
Desatir-i saadet-i
dâreyn / dünya ve âhiret saadetini kazandıran kural ve prensipleri,
Vesail-i terbiyeyi
/ terbiye vesilelerini, eğitim yollarını,
Revabıt-ı hayat-ı
içtimaiyeyi / toplu yaşama ve sosyal hayat bağlarını istiab eder /
Kapsar ve içine
alır.
İlmi cihetiyle
ulûm-i kevniyeyi / kevnî ilimleri, kâinat ve dünya ile ilgili bilimleri,
Ulûm-i İlâhîyeyi /
dinî ilimleri istiğrak eder / kapsar, içine alır.
Velhasıl Kur’an:
Makasıd / maksat ve gayeler cihetiyle; muvazenet /
Dengelilik ve
ıttırat / düzgün tarzda olmayı ve desatir-i fıtrata /
Yaratılış
kanunlarına mutabakatından / uygunluğundan neş’et eden /
Meydana gelen
harikulâde bir câmiiyet / olağanüstü kapsamlılık gösteren kutsal bir kitabdır.
