Kdv Oranları Açısından AB Vergi Sistemi İle Türk Vergi Sisteminin

Türk vergi sisteminde Aşarın kaldırılmasından sonraki en büyük
reform olarak kabul edilen Katma Değer Vergisi, AB Vergi Sistemine uyum
çerçevesinde 6. direktiften yararlanılarak çıkartılmıştır.

1 Ocak 1985 yılında yürürlüğe giren 3065 sayılı Katma Değer Vergisi
Kanunu ile daha önce uygulanmakta olan yıllık gelirleri düşük tahsilâtı
çok masraflı, ekonomik etkileri olumsuz olan yüksek oranlı sekiz vergi;
dâhilden alınan istihsal vergisi, ithalde alınan istihsal vergisi,
P.T.T. hizmet vergisi, nakliyat vergisi, ilan ve reklam hizmetleri
vergisi, şeker istihlak vergisi, Spor To-To vergisi ve işletme vergisi
yürürlükten kaldırılmıştır (DPT, 1995).

Birkaç yıl içinde sağladığı gelir açısından vergi gelirleri içinde
önemli bir yer tutan KDV hasılatı, 1985 yılında 1 trilyon iken, 1986’da
1,7 trilyona, 1987’de ise 2,8 trilyona yükselmiş ve destekli bütçe
gelirleri içindeki payı % 27 oranında gerçekleşerek gelir vergisi
hasılatına yaklaşmıştır. Toplam KDV tahsilatının (dahilde ve ithalde),
toplam vergi gelirleri içindeki payı 1990 yılında, % 27,2, 1995 yılında
% 32,7, 2000 yılında 31,6 ve 2005 yılında %32,1 oranında
gerçekleşmiştir (GİB, 2007).

Türk Katma Değer Vergi Sisteminin Oranlar Açısından Avrupa Birliği Vergi Sistemine Uyumu

3065 Sayılı Türk Katma Değer Vergisi Kanunun 28. maddesine göre KDV
oranı % 10’dur. Aynı maddede Bakanlar Kurulu’nun bu oranı % 1’e kadar
indirme veya 4 katına kadar artırma yetkisi bulunmaktadır.

Ayrıca tekstil ürünlerine de 2006/10138 Sayılı BKK ile % 8 KDV oranı
uygulanmaya başlanmış ve 2006 İlerleme Raporunda yapılan bu
değişiklikle Türkiye’nin, AB vergi müktesabatından daha fazla
uzaklaştığı ifade edilmiştir. Aynı raporda, Türk vergi sisteminin AB
vergi müktesebatıyla kısmen uyum içinde olduğu vurgulanarak KDV, ÖTV
kapsam ve oranlar ile alkol ve tütün ürünlerindeki ayrımcılığın
giderilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Tablo 1. 1985–2003 Yılları Arasında Uygulanan KDV Oranlarının Seyri

Kaynak: Gelir İdaresi Başkanlığı, 2007.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu (KDVK) 02.11.1984 tarih
ve 18563 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 01.01.1985 tarihinde
yürürlüğe girmiştir.

** Katma Değer Vergisine tabi teslim ve hizmet ifalarına
uygulanacak katma değer vergisi oranları KDV Kanununun 28. maddesinin
verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmektedir.

*** Bu Kararnamelerle, daha önce farklı Kararnamelerle
belirlenen oranlar tek Kararname altında toplanarak bütünlük sağlanmış
ve yeni listeler yayımlanmıştır.

Tablo 1’den anlaşılacağı üzere, 01 Ocak 1985 yılında yürürlüğe giren
KDV sisteminde ilk olarak %10 tek oran uygulanmıştır. 01 Temmuz 1986
tarih ve 86/10793 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile oran yapısı %1, %5,
%10 olmak üzere 3 farklı KDV oranı getirilmiştir. 22 Aralık 1992 Tarih
ve 92/3896 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla kullanılarak % 1, % 6, %
12, % 13, % 20 olmak üzere 5 farklı KDV oranı kabul edilmiştir. 27 Ekim
1993 Tarih ve 93/4932 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla % 12’lik KDV
oranı kaldırılarak oran sayısı dörde indirilmiştir. Bu tarihe kadar
birçok değişiklik yapılan KDV oranları, en son 1 Ocak 1996 tarihinde %
40 oranınında kabul edilmesiyle, % 1, % 8, % 15, % 23, % 40 olmak üzere
beşe çıkmıştır. 12 Haziran 2002 Tarih ve 4760 Sayılı Özel Tüketim
Vergisi Yasasının Türk Vergi Sistemine girmesiyle, % 26 ile % 40
oranına tabi mallar ÖTV’nin kapsamına alınmıştır. Son olarak Avrupa
Birliği müktesabatına uyum çerçevesinde KDV oranları % 1, % 8, % 18
olarak belirlenmiştir.

Şekil 1. 1980–2006 Yılları Arasında Uygulanan Standart KDV Oranlarının Türkiye ve AB–27 Ortalamasındaki Seyri (%)

Kaynak: Gelir İdaresi Başkanlığı, 2007; European Commission, 2006b; European Commission, 2007; Eurostat, 2007.

Şekil 1’den anlaşılacağı üzere AB üye ülkelerinin 1980 ile 2006
yılları arasında uyguladıkları standart KDV oranları ortalamasında ufak
bir artış söz konusu olsa da mevcut oranların 1980–2006 yılları
arasında çok fazla değişmediği ve standart oranların ortalamasının %
20’nin altında kaldığı izlenmektedir. Türkiye’de ise 1985 yılında vergi
sistemine giren KDV’nin, standart oranları artış eğilimine girmiş
görünse de AB–27 ortalamasının altında bir seyir izlemiştir. AB vergi
müktesebatına uyum çerçevesinde 3 oranlı KDV sistemi benimseyen
Türkiye, standart KDV oranını % 18’in üzerine çıkarmamaktadır.

Türk vergi sistemi ile AB vergi sistemini oran sayısı açısından
karşılaştırdığımızda, AB’nin hedefi olan % 5 ve % 15’lik iki oranlı bir
KDV sistemine yakın olduğu gözlenmektedir (Bilici, 2005: 248). Ancak
oranların seviyesi açısından değerlendirildiğinde, bazı mal ve
hizmetlere uygulanan Türk KDV oranlarının, AB’ye göre daha yüksek
olduğu görülmektedir. Özellikle verginin sosyal amacına uygun olarak
hareket eden AB, gıda maddelerine, sağlık harcamalarına ve ilaç
alımlarına % 5 KDV uygularken, Türkiye bu mal ve hizmetlere % 8 KDV
uygulamaktadır (Öz ve Aslan, 2005:165).

Anlaşılacağı üzere 1 Ocak 1985 tarihinden itibaren uygulamaya giren
Türk Katma Değer Vergisi Mevzuatının, Avrupa Birliği direktiflerine
uygun şekilde hazırlanmaya çalışıldığından Birliğin KDV oranlarından
önemli bir farkı yoktur.

Kaynaklar

BİLİCİ, Nurettin (2005), Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri, Seçkin Yayınları, Ankara.

DPT (Devlet Planlama Teşkilatı), (1995), Türkiye – At Mevzuat Uyumu: Sürekli Özel İhtisas Komisyonu Raporları, Ankara.

EUROPEAN COMMISSION (2007), “VAT Rates Applied in the Member States of the European Community DOC/1237/2007”,

url, 12.07.2007

EUROPEAN COMMISSION (2006b), “Vat Rates Applied in the Member States of the European Commnity”, DOC/1829/2006, September,

url, 18.11.2006