TÜBİTAK “2003 – 2023 ulusal bilim ve teknoloji politikaları strateji belgesi“‘nden önemli gördüğüm bölümü sizlerle paylaşıyorum..Bu hedeflerin arka planında olan çalışmayı bilmeden hedeflerin olabilirliklerini kavramakta zorlanırız. Türkiye’nin her alanda 2023 hedefi var. Uzay çalışmaları bu hedeflerinden biri . Bu konuda ileride yazacağım, hakikaten heyecan verici gelişmeler var.
E 7 yazımda da yazdığım gibi 2023 bizim dünyada lider ülke olma kırılımlarının en büyüğü 2050 yılında ise hak ettiği seviyeye geleceğine inanıyorum..
Stratejik Teknoloji Alanları ve Hedefler
Belirlenen stratejik amaçlara ulaşılabilmesi ve bilim, teknoloji ve yenilik hedeflerinin gerçekleştirilmesi için, ülke kaynaklarının etkin ve verimli bir biçimde kullanılmasını sağlayacak bir “odaklanma” stratejisine sahip olunmasının gerektiği açıktır. Bu strateji, ülke gerçeklerini küresel gerçeklerle birlikte değerlendiren, bilimsel ve teknolojik gelişme yönünde olan, ülkenin diğer politika ve stratejileri ile uyumlu bir yapıda olmalıdır.
Bu gerçekten hareketle, ülkemizin stratejik teknoloji alanları Vizyon 2023 kapsamında panel çalışmaları ile başlayan ve teknoloji strateji gruplarının çalışmaları ile tamamlanan bir süreç sonunda belirlenmiştir. Bu süreç kısaca aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir:
1. Aşama: Öngörü panelleri, ülkemiz için tercih edilen bir gelecek hedefinden yola çıkarak, bu hedefe ulaşma sürecinde öncelik verilmesi gereken teknolojik faaliyet konuları ile bunları destekleyen teknoloji alanlarını belirlemişlerdir.
2. Aşama: Geniş bir katılımla ulusal düzeyde gerçekleştirilen Delfi çalışması ile, paneller tarafından öngörülen teknolojik gelişmeler ve etkileri uzman sorgulamasına tabi tutulmuştur. Bu aşamada, Delfi çalışmasının sonuçları değerlendirilerek, öngörü panelleri raporu oluşturulmuştur.
3. Aşama: Panel çalışmaları ile belirlenmiş ve Delfi sorgulaması yapılmış teknolojik faaliyet konularının değerlendirilmesi sonucunda bir sentez raporu hazırlanmıştır. Yaygın bir biçimde ön plana çıkan teknoloji alanları göz önüne alınarak; Biyoteknoloji ve Gen Teknolojileri, Mekatronik, Nanoteknoloji, Bilgi ve İletişim, Enerji ve Çevre, Malzeme, Tasarım ve Üretim konularında oluşturulan uzman grupları tarafından, o alana ilişkin hedefler ve bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için uygulanması önerilen politika ve stratejiler belirlenmiştir.
Bu strateji grupları tarafından öncelikli görülen teknoloji alanları aşağıda özetlenmiştir.
Biyoteknoloji ve Genetik
21. yüzyılın teknolojisi olarak isimlendirilen biyoteknoloji ve gen teknolojilerinde Türkiye’nin 2023 hedefi, başta sağlık ve tarım olmak üzere tüm alanlara yayılan uygulamalarla toplumun yaşam kalitesi ve refah düzeyini yükselterek bölgesinde ekonomik ve teknolojik bir üstünlüğe sahip olmaktır. Bu kapsamda, aynı zamanda, ulusal gen kaynaklarının ve biyoçeşitliliğin korunduğu ulusal gen bankalarının kurulması ve bu kaynakların biyoteknolojik araştırmalarla fikri mülkiyet üreterek bir ekonomik güce dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Biyoteknoloji ve gen teknolojileri kapsamında aşağıdaki teknoloji alanlarına odaklanılması önerilmiştir:
1. Yapısal Genombilim, İşlevsel Genombilim, Transkripteomiks, Proteomiks ve
Metabolomiks gibi Yüksek Ölçekli Platform Teknolojileri
2. Rekombinant DNA Teknolojileri
3. Hücre Tedavisi ve Kök Hücre Teknolojileri
4. Terapötik Protein Üretim Teknolojileri ve Kontrollü Salım Sistemleri
5. Biyoenformatik
Mekatronik
Tükiye’nin bu alandaki 2023 hedefi; insanla bütünleşik mekatronik sistemlerin üreticisi ve
ihracatçısı olmaktır.
Mekatronik kapsamında aşağıdaki teknoloji alanlarına odaklanılması önerilmiştir:
1. Mikro/Nano Elektromekanik Sistemler (MEMS/NEMS) ve Sensörler
2. Robotik ve Otomasyon Teknolojileri
3. Jenerik Alanlar (Temel Kontrol Teknolojileri, v.b.)
Nanoteknoloji
Türkiye’nin bu alandaki 2023 hedefi, nanoteknoloji devriminin insanlığın yakın geleceğinde yaratacağı değişikliklerde etkin rol alabilecek bilimsel, teknolojik ve sanayii birikimine sahip olmasıdır. Çünkü nanobilim ve teknoloji önümüzdeki on yıllarda, insan yaşamını ve ekonomik faaliyetlerini kökten değiştirme gücüne sahip olmaya adaydır. Nanoteknolojinin uygulama alanlarının sınırlarını bugünden kestirmek mümkün değildir.
Nanoteknoloji alanında odaklanılması önerilen teknolojiler şunlardır:
1. Nanofotonik, nanoelektronik, nanomayetizma
2. Nanomalzeme
3. Nanokarekterizasyon
4. Nanofabrikasyon
5. Nano ölçekte kuantum bilgi işleme
6. Nanobiyoteknoloji
Bilgi ve İletişim
Türkiye’nin bu alandaki 2023 hedefi; talep genişliği ve derinliği yüksek, ülkenin teknolojik, ekonomik ve stratejik gereksinimlerini karşılayan, bilgi ve iletişim teknolojilerine ve ilgili ürünlerde küresel rekabet gücüne sahip olmak.
Bilgi ve iletişim kapsamında aşağıdaki teknoloji alanlarına odaklanılması önerilmiştir:
1. Tümdevre Teknolojileri Tasarım ve Üretimi
2. Görüntü Birimleri (Gösterge) Teknolojileri
3. Görüntü Algılayıcı Teknolojileri
4. Genişbant Teknolojileri
Enerji ve Çevre
Türkiye’nin enerji ve çevre alanındaki 2023 hedefi, geleceğin enerji pazarlarında yarışabilecek enerji teknolojileri geliştiren, su kaynaklarını sürdürülebilir şekilde yönetecek ve kirliliği önleyecek teknolojiler sahip olan bir ülke konumuna gelmektir.
Enerji ve çevre kapsamında aşağıdaki teknoloji alanlarına odaklanılması önerilmiştir:
1. Hidrojen Teknolojileri ve Yakıt Pilleri
2. Enerji Depolama Teknolojileri ve Güç Elektroniği
3. Yenilenebilir Enerji Teknolojileri
4. Çevreye Duyarlı ve Yüksek Verimli Yakıt ve Yakna Teknolojileri (Akışkan
Yatak Teknolojileri ve Gazlaştırma Teknolojileri)
5. Nükleer Enerji Teknolojileri
6. Su Arıtım Teknolojileri
7. Atık Değerlendirme Teknolojileri
Malzeme
Yayılgan özelliği ile hemen her üretim sektöründeki gelişmeler için tetikleyici olan malzeme alanında Türkiye’nin 2023 hedefi, akıllı ve işlevsel malzemeler, opto-elektronik malzemeler gibi önümüzdeki yıllarda önemli çekim alanları oluşturacak ileri malzemeler; zengin bor rezervlerinden ve geleneksel malzemelerden yeni ve yüksek performanslı malzemeler geliştirerek bölgesinde güç sahibi olmaktır.
Malzeme kapsamında aşağıdaki teknoloji alanlarına odaklanılması önerilmiştir:
1. Kompozit Malzeme Teknolojileri
2. Polimer Teknolojileri
3. Akıllı Malzeme Teknolojileri
4. Manyetik, Elektronik, Opto-elektronik Malzeme Teknolojileri
5. Hafif ve Yüksek Mukavemetli Malzeme Teknolojileri
6. Bor Teknolojileri
Tasarım
Tüm üretim sektörleri ve savunma sanayiinin üretim, ürün ve teknoloji geliştirme faaliyetlerinde temel bir rolü olan tasarım alanında Türkiye’nin 2023 hedefi, kendi teknolojilerini üreterek, katma değeri yüksek teknoloji ürünlerinde ülkemizin uluslararası rekabet gücüne sahip olmasına katkıda bulunmaktır.
Tasarımda aşağıdaki teknoloji alanlarına odaklanılması önerilmiştir:
1. Sanal Gerçeklik Yazılımları
2. Sanal Prototipleme
3. Grid Oluşturma ve Grid Teknolojileri
Üretim
Türkiye’nin bu alandaki 2023 hedefi; bilgi yoğun nitelikli katma değerin yaratıldığı, ekolojik bilinç temelli alt yapı ve yönetim sistemlerine sahip, akıllı fabrikalardan oluşan üretim merkezlerine sahip olmasıdır.
Üretim yöntem ve makinaları kapsamında aşağıdaki teknoloji alanlarına odaklanılması
önerilmiştir:
1. Yüzey / arayüzey, ince film ve vakum teknolojileri
2. Esnek, çevik üretim teknolojileri
3. Hızlı prototipleme teknolojileri
Teknoloji Alanlarında Odaklanma
2005-2013 döneminde, ArGe desteklerinin öncelikle yukarıda sıralalan teknoloji alanlarına yönlendirilmesi gerekli görülmektedir. İnsan kaynakları yetiştirme, destek ve finansman mekanizmalarının işletilmesi ve tedarik süreçlerinde de bu alanlardaki çalışmaların teşvik edilmesi, ulusal kaynakların etkin ve verimli kullanımı açısından önemlidir. Diğer yandan, ortaya konan bu tablo, küresel teknolojik gelişmeler ile birlikte değerlendirildiğinde, 2014-2023 döneminde ortaya çıkacak ileri teknoloji ürünlerinin aşağıdaki
dört temel özelliği içereceği görülmektedir:
- Gelişmiş insan-makine arayüzleri
- Biyomekatronik yapılar
- Biyoelektronik devreler
- Yüksek yoğunluklu taşınabilir enerji birimleri
Bu temel özelliklerin ürünlere kazandırılması,
- Biyoteknoloji
- Mikro Elektromekanik Sistemler (MEMS)
- Nanoteknoloji
alanlarında bilimsel ve teknolojik yetkinliğe sahip olunması ile mümkündür. Bu nedenle, çok geniş faaliyet alanlarını kapsayan bu üç teknoloji alanında Türkiye’nin uzun dönemli stratejisi, yukarıda verilen dört temel özelliği destekleyecek ArGe faaliyetlerine odaklanmaktır. Diğer yandan; malzeme teknolojileri, tasarım ve üretim teknolojileri alanlarında 2014-2023 stratejisinin, bu alanlardaki “malzeme, tasarım ve üretim problemlerinin çözümü”ne yukarıda sıralanan dört temel özelliğe yönelik ArGe faaliyetlerine odaklanma olarak belirlenmesi doğru bir yaklaşım olacaktır.
Amaca Giden Yolda Kritik Hususlar
Önemi
Stratejik vizyonun gerçekleştirilmesi, stratejik amaçlara ve hedeflere erişilebilmesi için, hiç kuşkusuz, yaklaşım ve uygulamalarda eşgüdümün sağlanması; ortak hedeflerin daima yerel kurumsal ve bireysel hedeflerin önünde tutularak sinerji yaratılması; bunu sağlamak için mevcut yaklaşım, alışkanlık ve uygulamalarda değişikliğe gidilebilmesi gerekmektedir. Bunların yapılamaması durumunda, formal politika ve stratejiler doğru bir biçimde belirl ve planlama, programlama, bütçeleme doğru bir biçimde yapılsa bile, arzu edilen geleceğ oluşturulması mümkün değildir.
Aşağıdaki paragraflarda, sağlanamamaları durumunda 2023 vizyonu önüne stratejik bir
problem veya engel olarak çıkabilecek hususlar vurgulanmıştır.
Siyasi Yaklaşım
Bu strateji belgesinde tanımlanan 2023 hedefleri ile, bunları gerçekleştirmek için ortaya model, politika ve stratejilerin gerçekleştirilmesi yönündeki siyasi iradenin mevcudiyeti sürekliliği olmaksızın belirlenen vizyonun gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinin, sürecin sağlıklı bir biçimde işlemesi için gereken tahsisatı konusunda cesur ve eşgüdüm konusunda taviz vermeyen bir tavır almaları; bu konudaki faaliyetleri siyasi ve partiler üstü bir platformda değerlendirmeleri “gelenek” haline gelmelidir.
İdari Yaklaşım
Devletin her kurum, birim ve çalışanının, ortak vizyon ve hedeflerimiz doğrultusunda bilinçlendirilmeleri; ortak hedeflerin daima yerel ve bireysel hedeflerin önünde tutulması sağlanması gerekmektedir. Her kurumun, kaynağı bu strateji belgesi ve buna dayanılarak oluşturulacak planlar olan,kurumlar ile olan görev ve sorumluluk paylaşımını dikkate alan, 2023 odaklı bir stratejik vizyona ve hedeflere sahip olması; dönemsel planlama, programlama ve bütçeleme çalışmalarında bu vizyon ve hedeflerin gözetilmesi ve vurgulanması beklenmektedir.
Ekonomik Yaklaşım
Ekonomik faaliyetlerde, bütçelemede, finansmanda, teşviklerde ve vergilendirmede, 2023 vizyonu ve hedeflerine odaklanmış faaliyetlerin kollanması, desteklenmesi ve teşvik edilmesi, ilgili her kesiminin ortak vizyon ve hedeflere odaklanmasını kolaylaştıracaktır. Diğer yandan, vizyon ve hedeflerin gerçekleştirilmesi için vazgeçilmez olan insan kaynakları geliştirme, alt yapı geliştirme, yaşam boyu eğitim, sağlıklı yeni nesil, ailenin desteklenmesi gibi sosyal faaliyetlerin, daima diğer bilim, teknoloji ve sanayi faaliyetleri ile bir arada düşünülmesi ve bu faaliyetlerin de ekonomik önceliklendirmede ön planda olması gerekmektedir.
Toplumsal Yaklaşım
Toplumsal algılama ve destek, arzu edilen geleceğin yaratılması yönünde yürütülecek faaliyetlerin arkasındaki en büyük itici güçtür. Toplumun her kesiminde, bilgi temelli toplum, bilgi temelli ekonomi kavramları ile, buna yönelik faaliyet ve hedeflerimiz konusunda öncelikle farkındalık düzeyi artırılmalı, daha sonra geniş çaplı katılımı sağlayacak sistemler oluşturulmalıdır. Bu amacın bir parçası olarak, özellikle yazılı ve görsel basınımızın bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi; konuya ilişkin yazı, yayın ve programların teşvik edilmesi gerekmektedir.
Yönetsel Hususlar
2023 vizyonu ve hedefleri iddialı hedefler olup, ülke çapında bir dönüşümü amaçlamaktadır. Bu dönüşümün gerçekleştirileceği sürecin “Tek Hedef, Tek Proje” yaklaşımı içinde, eşgüdümlü ve kesintisiz bir biçimde “yönetilmesi” gerekmektedir. Mevcut idari yapı içinde, bu yönetim fonksiyonun alt parçalarını yerine getirecek ve eşgüdümü sağlayacak tüm birimler mevcuttur. Bu birimler arasında, görev ve sorumluluk karmaşasına meydan vermeden, tekrarların oluşmasını engelleyerek “Tek Hedef, Tek Proje” yaklaşımının hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Diğer yandan, yaşanacak süreç içinde değişiklik ve düzeltmelere ihtiyaç duyulacağı açıktır. Bu nedenle, toplum ve basın dahil, sistem içindeki her birim ve bireyden, bu değişiklik ve düzeltmelere ilişkin geribesleme bilgilerinin alınmasını sağlayacak, sağlıklı veri toplama ve ölçme kanalları oluşturulmalıdır.
“Refah Toplumu” olma yolunda yapılan tüm çalışmaları destekliyor katkı koyan herkesi tebrik ediyorum.
