2) Baskı Grubu Olma Durumu:
Bütün bunların yanında devşirme olan vezirler ile işbirliği yaparak, hükümdarlara karşı siyasi baskı gurubu olmuşlar ve devletin yıkımı için ne gerekirse yapmışlardır. Bu dejenere gurup bir o yana bir bu yana saldırarak, padişahların, saray erkânının ve devlet büyüklerinin başına bela kesilmişlerdir. Yeniçerilerin bu durumundan medet uman devşirme devlet adamları, çeşitli siyasal komplolar hazırlayarak emellerine ulaşmaya çalışmışlardır. i. Hakkı Uzunçarşılı bu konuda şunları söylüyor: «Ocağın vakit vakit isyan etmesi hep memnuniyetsizliklerinden ileri gelmeyip çok zaman mevki sahibi olmak ve hasımlarım ortadan kaldırmak isteyenlerin, herhangi bir sebeple ocak ağalarının, sarayın, vezirlerin tahrikleri ve bol vaadleriyle olagelmiştir. XVII. yüzyılda yeniçeri ocağında sekbanbaşı olan Koca Müslihiddin Ağa her istedikleri zaman ocağı isyan ettirecek kadar nufuz sahibi olduklarından lüzumu halinde vezirler bunlara başvurmak suretiyle arzularına nâil olmuşlardı. Vezir-i âzam Sofu Mehmet Paşa’nın sipahiler aleyhine ve Kaptan-ı Kara Murat Paşa’nın Vezir-i âzam ibşir Paşa aleyhine yeniçerilerin müzaharetini temin etmeleriyle yapılan ocak kıyamları hep Müslihiddin Ağa ile damadı Hüseyin Ağa’nın vasıtasıyla olmuştur12 .»
Yukarıda görüldüğü gibi yeniçeriler, devşirme ve dönme vezirlerin, ağaların nüfuzlarını kullanarak istediklerini yaptırmalarında kullanılan eşkiyalar durumuna gelmişlerdir. Sayılarının fazlalaşmasının bir sebebi de budur. Kötü emelli ağaların, vezirlerin, entrikalarında siyasî baskı gurubu olmaları onların sayılarını arttırmaya yetmiştir.
Osmanlı devletinin askeri kudretinin büyük temellerinden birini teşkil eden Yeniçeri ocağma devşirme toplama işi, birçok dönme ve devşirme ağaların, rüşvet aldıkları bir kapı durumuna gelmesi idi. Yeniçeri ocağma çocuklarını asker olarak vermek istemiyen kimseler, rüşvet vererek bu emellerine ulaşabilmişlerdir. Rüşvet alınan ailenin çocuklarının yeri ise, çingene, musevî vb. ailelerin çocukları ile dolduruluyor 13.
Yapılan savaşlarda da durum bundan farklı değil, Kanunî Sultan
(11) Reşat Ekrem Koçu, Yeniçeriler, s. 43.
(12) İ. Hakkı Uzunçarşılı, A.g.e., 3. Cilt, s. 276.
(13) Ahmet Mumcu, Osmanlı Devletinde Rüşvet, s. 94, İstanbul 1985.
Süleyxnan’ın Fransızlara yolladığı son yardım filosu komutanının Cenevizlerden rüşvet alarak işi yarıda bırakıp gittiği söyleniyor14 .
Yine bir başka iddiada, birinci Viyana kuşatmasının kaldırılmasına Vezir-i âzam İbrahim Paşa’nın Avusturyalı’lardan rüşvet alarak sebep olduğudur15 . Bu söylentiler içinde belki gerçekle ilgisi olmayanlar vardır. Fakat, Osmanlı ordusunda ender de olsa savaşlarda bazen rüşvet aldıkları muhakkaktır. Bu da yine dönme ve devşirme Vezir-i âzamların, ordu komutanlarının, ağaların, beylerin Türklüğe karşı yapmış oldukları iğrenç islerdir. işte, dönme ve devşirmeler ile Türkler arasındaki mücadelelere şahit olmaktayız.
Yine savaşlarda Osmanlı ordusunun özellikle yeniçerilerin içine casuslar girdiği Koca Sekbanbaşı Risalesinde önemle zikredilmektedir: «150.000 kadar İslâm askeri, başlarında merhum Koca Abdi Paşa, kafirlerle arslan gibi dövüşürken, bizimkilerin durumu pek kötü olmadığı bir sırada, çavuş kıyafetinde atlı bir casus yeniçeri siperleri arkasından :
«Bre yeniçeriler, ne durursunuz arkanızdan gâvur geldi diye atını koşturup gitmisti»lG . Bu durumda Osmanlı askerleri, komutanlarını bile savaş meydanlarında bırakıp kaçacak kadar dejenere olmuş, ne idiği belirsiz bir topluluk haline gelmiştir. Arasındaki casusun bile farkına varamamakta, söylenen sözün doğru olup olmadığına bakılmadan savaş meydanlarından kaçar duruma gelmişti Osmanlı ordusu.
Eyalet ordusunun önemini kaybederek yerine profesyonel askerlerin geçmesiyle beraber, Osmanlı maliyesi zaman zaman güç durumlarda kalmış, bazı zamanlarda askerlerin paralarını ödeyemez duruma düşmüştür. Kapıkulu ordusu her şey den önce bir tüketim ordusudur. Üretimle yakından ve uzaktan alâkası yoktur. Büyük bir gücün üretimden ayrı tutulması elbette ki maliyenin bozulmasında rol oynamıştır. Devlet bu durumda, yeniçerilerin maaşlarını ödemek için para değerini düşürmek zorunda kalmış, bozuk akçeler ile yapılan ödemeler ise yeniçerilerin isyanlarına sebebiyet vermiştir.
(14) Yeniçerilerin maaşları yüzünden çıkardıkları isyanların haddi ve hesabı yoktur. Mütemadiyen maaşlarının artırılmasını istemişler, buna karşı çıkan devlet adamlarının idamına sebep olmuşlardır. Yeniçeri orduşu devletin başına öylesine bir bela durumuna gelmiş ki, harp sırasında savaşmaktan çekinen, hatta savaştan kaçan, barış zamanında mütemadiyen isyanlar çıkaran, siyasi emelli kimselere destek sağlayan bir duruma düşmüşlerdir.
(15) Ahmet Mumcu, a.g.e. s. 95.
(16) Aynı eser s. 95.
(17) Koca Sekbanbaşı Risalesi, s. 134mütemadiyen isyanlar çıkaran, siyasi emelli kimselere destek sağlayan bir duruma düşmüşlerdir.
Devam edecek
