Her şey bağlandığı şeye göre değer kazanır. Her şey neye mensup, kime aitse; o nispette kıymetlidir. Yani bağlı olduğu, ilgili bulunduğu kaynak derecesinde kıymetlenir.
Bunun gibi, bir âletin parçası da, âletin değeri nispetinde değer taşır.
Tıpkı bir eve, bulunduğu yere göre değer biçilmesi gibi.
Tıpkı bir dükkânın, caddedeki konumuna göre kiraya verilmesi gibi.
Tıpkı bir arsaya, kapladığı yörenin muhitine göre fiyat istenmesi gibi.
İnsanın da kıymeti, Allaha nispetinden dolayıdır. Yani insan Allahın kuludur. Allah’a bağlıdır. İşte bu mensubiyet ve aitlik; insanı baha biçilmez bir konuma getirmektedir.
İnsan Allahın kulu olduğunu bilir, bunun şuuruna ererse; nasıl bir kıymet ifade ettiğinin de bilincine erer. Kıymetini anlar, değerini bilir. Sevincine son olmaz.
Kâinat sahibinin, evren hâkiminin, yeri göğü yaratanın göz bebeği olduğunu farkeden insan; saadetten ve mutluluktan uçar. Başı döner. Dili tutulur.
Her bir uzuv ve organı, bu nispetten ötürü katrilyonlar derecesine çıkar. Paha biçilmez birer hazine hükmünü geçer.
Bilirsiniz, esere ustasına göre değer biçilir. Esere, yapıcısına göre kıymet verilir. O nispette itibar kazanır.
Evet “İnsan, iman ile insanda tezahür eden (görünen) sanat-ı İlahiye (İlahî sanat) ve nukuş-u esma-i Rabbaniye (Rabbanî, Rabba ait isimlerin nakışları) itibariyle bir kıymet alır.”
Şüphesiz insan, inkâr da etse, kabul de etmese Allahın kuludur. Gözünü kapayan güneşi yok edemez. Ancak, kendine gündüzü zindan etmiş olur o kadar. Yoksa o görmek istemese de, gözünü yumsa da, güneş dünyayı aydınlatmaktadır. O sadece kendi dünyasını karartmış olur.
Evet küfür / inançsızlık, Hakkı görmezlik; insan için felakettir. İnsanın kendisini, kendi isteğiyle karanlığa mahkûm etmesidir. Kendisini kendinde ve kendi önünde bulunan Allahın sanatından mahrum etmesidir.
Bile bile, Allahın sanatı olan her bir uzuv ve organı görmezlikten gelmesidir. Koca koca harfleri okuyamaz hale düşmesidir. İnsanın kendi kendisini cahil bırakmasıdır. Başını kuma gömen deve misali, gerçeklerden yüz çevirmesidir. Daha doğrusu, insanın kendisini, inadî bir tutum ve davranışın içine sokmasıdır.
Bu durumdaki bir kimse; kendisini Rabbiyle bütünleştiren, tüm bağlardan koparmış olur. Artık her türlü korku, endişe ve tehlikeye açık olur. Ortada tek başına kala kalmış olur. Hem de sahipsiz, hakimsiz ve kimliksiz olarak.
Çünkü “Küfür (yani inançsızlık, Allahı tanımazlık), o nisbeti (o bağı, Allahın kulu olduğu gerçeğini) kat’ eder (keser atar).”
İnancını kaybediş, Allahın varlığına karşı bigâne kalış, Allahın mevcudiyeti karşısında aldırmazlık; insanı hiçe indirir. Vücudunu Rabbin eseri olmaktan çıkarır!
Bu durumda Rabbin sanatı gizlenir, görünmez olur! Daha doğrusu kul, kendi kendisini, kendi üstünde görünen İlahî sanattan mahrum eder!
Kıymeti de yalnız eti kemiği, yani maddesi bakımından olur. Madde ise sanat eseri değilse, hiç hükmündedir.
Evet “O kat’dan (o kesilişten yani Allahın kulu olduğu gerçeğine göz yummaktan ibaret olan inançsızlıktan ötürü) sanat-ı Rabbaniye (Rabbanî sanatlar, Rabbin sanatları, her şeyi Allahın sanatla yaratmış olduğu gerçeği) gizlenir. Kıymeti dahi yalnız madde itibariyle olur.”
“Madde ise, hem fâniye (fena bulucu, fani olucudur) hem zaile (yok olucudur). Hem muvakkat (geçicidir. Geçici) bir hayat-ı hayvanî (hayvanca bir hayattır). (İşte madde böyle) olduğundan, kıymeti (ve değeri) hiç hükmündedir.”
X
Aziz okur! İnsan nazarında, insanın gözünde; maddenin kıymeti başka, sanatın değeri başkadır. Bazan madde ile sanat birbirine eşit, bazan madde daha kıymetlidir. Bazan olur ki demir gibi bir parça madde üstünde milyarlık sanat harikaları bulunur. Böyleyken demirciler çarşısında, bu demir parçasının maddî değeri belki hiç hükmündedir. Ama antikacılar çarşısına götürüldüğünde, kıymeti kat be kat artar.
İşte insan, Allahın böyle antika bir san’atıdır. İnsan Allah’ın kudretinin mucizesidir. İnsan, Allah’ın bütün isimlerini aksettiren Âyîne / Ayna’dır. İnsan, Allah’ın Esmaü’l-Hüsnâsı’nın / Allah’ın Güzel İsimleri’nin nakışlarını yansıtan İlâhî bir alan, İlâhî bir ekrandır.
Dahası Allah insanı kâinata küçük misal suretinde yaratmıştır. İnsan büyüse büyüse kâinat şeklini alır. Kâinat küçülse küçülse insan şeklini alır.
Demek ki insan küçük bir kâinat; kâinat büyük bir insandır. İnsanın maddesi kâinattan haber verir. İnsanın manası gayb alemlerinden; gizli, görünmez, örtülü âlemlerden haber verir.
Bunun içindir ki, insanı tanıyan; kâinatın hem maddesini hem manasını tanır. İşte kendinden kendine yol bulanlar; bu keyifli, bu maceralı çok zevkli yolun yolcuları olmaktan dolayı mest olurlar. Anlatılamaz bir hazzın atmosferine dalarlar. Kul olmanın doyumsuz tadına varırlar.
İşte bu suretle “Men arefe nefsehu. Fekad arefe Rabbehu.” Yani “Nefsini bilen, Rabbini bilir.” hakikati gerçekleşir.
Yoksa “Kendini bilmek.” “Ahmet oğlu Mehmet olduğunu bilmek.” demek değildir.
