Oğuz Çetinoğlu: Halk arasında ‘Esnaf İşsizlik Sigortası’ olarak bilinen ‘Esnaf Ahilik Sandığı’ hakkında lütfedeceğiniz genel bilgilerle röportajımıza başlayabilir miyiz?
Yılmaz Aydıner: Bilindiği gibi işçi statüsünde olup, SSK’ya prim ödeyen işçi, işsiz aldığında kurumun işsizlik sigortasından maaş alabiliyor. Şimdi bu imkân, Esnaf İşsizlik Sigortası / Esnaf Ahilik Sandığı ile esnaflarımıza da sağlanıyor.
Çetinoğlu: Bağkur’lu* olmayanlar, meselâ mahalle pazarlarında satıcılık yapan kişiler Sandık üyesi olabilirler mi?
Aydıner: Bağ-Kur’lu olmak nasıl olur ilk önce buna cevap verelim.
5510 Sayılı Kanuna Göre 4/b (Bağ-Kur) Kapsamında Sigortalı Sayılanları şu şekildedir:
1-Gelir Vergisi Mükellefi Olanlar
2-Gelir Vergisinden Muaf Olup, Esnaf ve Sanatkâr Siciline Kayıtlı Olanlar
3-Köy ve Mahalle Muhtarları
4-Şirket Ortakları
5-Ziraî Faaliyette Bulunanlar
6-Jokeyler ve Antrenörler
7-Serbest Çalışan Avukatların Sigortalılığı
8-Noterler
Dolayısıyla Bağkur’lu olan herkesin Esnaf Ahilik Sandığına kayıtlı olması gereklidir. Bir başka ifade ile Esnaf Ahilik Sandığı olarak da anılan Esnaf İşsizlik Sigortası, Bağ-Kur çatısı altında bir teşkilattır.
Pazarcılara gelince her Belediye’nin pazar yeri mevcut. Bunların denetimlerinide bağlı olduğu belediyelerdeki zabıta arkadaşlarımız yapıyor. İlgili mevzuat olan 5957 sayılı sebze ve meyveler ile yeterli arz ve talep derinliği bulunan diğer malların ticaretinin düzenlenmesi hakkında kanuna bağlı olan Pazar yerleri hakkındaki yönetmelik Resmî Gazete Tarihi: 12.07.2012 Resmî Gazete Sayısı: 28351 ile detaylandırılmıştır.
Satış yerlerini kullanacaklarda aranılacak şartlar:
MADDE 12 – (1) Satış yeri tahsis edilecek pazarcılarda aşağıda belirtilen şartlar aranır.
c) Vergi mükellefi olmak. Şeklinde yazmaktadır
Ayrıca pazarcılar ilgili meslek kuruluşuna kayıt olmak zorundadır. Örnek olarak İstanbul umum pazarcılar esnaf odasını verebiliriz. Meslek kuruluşu üzerinden de esnaf siciline de kayıtlı olması gerekmektedir.
Bu sebepten dolayı pazarcıların da esnaf ahilik sandığına girmesi gerekmektedir.
Çetinoğlu: Ahilik Sandığı’na giriş mecburi mi?
Aydıner: 6824 Kanun Numarası ile Kabul Tarihli: 23.02.2017 ve 08.03.2017 Çarşamba Resmî Gazete Sayı: 30001 BAZI ALACAKLARIN YENİDEN YAPILANDIRILMASI İLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİKYAPILMASINA DAİR KANUN’un
MADDE 9 – 25.08.1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa aşağıdaki ek madde eklenmiştir.
Esnaf Ahilik Sandığı
5510 sayılı Kanunun 50. maddesi kapsamındaki isteğe bağlı sigortalılar, 10.07.1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tâbi jokey ve antrenörler, köy ve mahalle muhtarları ile zirai faaliyette bulunanlar hâriç olmak üzere; 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar Esnaf Ahilik Sandığı kapsamında Esnaf Ahilik Sandığı sigortalısı sayılır.
Esnaf Ahilik Sandığı sigortası mecburidir. Bu madde kapsamına giren ve hâlen faaliyette olanlar bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte, faaliyetine daha sonra başlayanlar ise başladıkları tarihten itibaren Esnaf Ahilik Sandığı sigortalısı olurlar.
Kaynak: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/03/20170308-40.htm
01 Ocak 2020 den yâni yılbaşından itibaren başlayacak
Çetinoğlu: Esnaf Ahilik Sandığı’na yapılacak ödemelerin miktarı sabit midir, kademeli mi? Miktar ve dönemler itibariyle artışlar nasıl olacak? Ayrılma istekleri nasıl işlem görecek?
Aydıner: Esnaf Ahilik Sandığı primi sigortalının 5510 sayılı Kanunun 80. ve 82. Maddelerin de belirtilen prime esas günlük kazançlarından, %2 sigortalı ve %1 Devlet payı olarak alınır. Ancak alınacak günlük prim tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının iki katı üzerinden hesaplanacak tutardan fazla olamaz. Her yıl asgari ücrete endeksli olarak yıllar itibariyle artış olacaktır.
Bu yıl için asgari ücret brüt 2.558,40 lira. Eğer Ahilik Sandığı uygulaması bu yıl başlamış olsaydı esnaf, aylık 51,16 lira yatıracaktı. Eğer işinde problem yaşadığında biraz daha yüksek oranda işsizlik maaşı almak istiyorsa en yüksek ödenecek tutar 102,30 lira olur. Önümüzdeki yıl bu rakam biraz daha yükselecek
Esnaf Ahilik Sandığı’ndan ayrılma isteğe bağlı değildir. Esnaf ne zaman işyerini kapatırsa o zaman ayrılabilmektedir.
Çetinoğlu: ‘İşsizlik’ durumunda ödeme yapılacağı belirtiliyor. ‘İşsizlik’ten kasıt nedir? Yalnızca işyerini kapatması mı? Hastalık, sakatlık gibi durumlar söz konusu mu?
Aydıner: Esnaf Ahilik Sandığı sigortalılarından iflas istemiyle mahkemeye başvurulmuş olmak suretiyle veya iflasa tâbi olmamakla birlikte işyerini kapatmak suretiyle sigortalılığı sona erenler sigortalılığının sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren otuz gün içinde Kuruma doğrudan veya elektronik ortamda başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri, bu maddede yer alan prim ödeme şartlarını sağlamış olmaları ve Esnaf Ahilik Sandığı primi ve bu prime ilişkin herhangi bir borcunun olmaması kaydıyla Esnaf Ahilik Sandığı’ndan İşsizlik sigortası ödeneği almaya hak kazanırlar.
Yâni vergi kaydı veya sigortalılığı devam ettiği sürece alamaz.
Çetinoğlu: ‘İş almaya hazır’ tabiri neyi ifade ediyor?
Aydıner: İşsizlik ödeneğinin ödenebilmesi için sigortalı işsizlerin Kanun gereği iş almaya hazır durumda olması gerekmektedir. İşsizlik ödeneği başvurusu ile kişinin iş arayan kaydı yapılmakta veya güncellenmektedir. Böylece sigortalı işsizlerin danışmanlık, işe yerleştirme ve mesleki eğitim hizmetlerini alması sağlanmaktadır.
Kaynak : https://www.iskur.gov.tr/is-arayan/issizlik-sigortasi/issizlik-odenegi/
Çetinoğlu: Sigortalı, ne kadar süre ile prim ödedikten sonra işsizlik tazminatı alabilecek? Tazminatın miktarı hangi kıstas ile belirlenecek?
Aydıner: Esnaf Ahilik Sandığı sigortalıları için sigortalılığının sona ermesinden önceki son 120 gün sürekli çalışmış olanlardan, son 3 yıl içinde;
a) 600 gün faaliyetini devam ettiren ve Esnaf Ahilik Sandığı primi ödemiş olanlara 180 gün,
b) 900 gün faaliyetini devam ettiren ve Esnaf Ahilik Sandığı primi ödemiş olanlara 240 gün,
c) 1080 gün faaliyetini sürdüren ve Esnaf Ahilik Sandığı primi ödemiş olanlara 300 gün,
Süre ile Esnaf Ahilik Sandığı ödeneği verilir. Esnaf Ahilik Sandığı ödeneği başvuruları izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılır. Esnaf Ahilik Sandığı ödeneği, her ayın beşinde aylık olarak sigortalının kendisine ödenir.
Tazminatın miktarı yatırmış olduğu prim oranında belirleniyor.
Günlük Esnaf Ahilik Sandığı ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama kazancının %40’ıdır. Bu şekilde hesaplanan Esnaf Ahilik Sandığı ödeneği miktarı, 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesine göre belirlenen aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ini geçemez.
Çetinoğlu: Sigortalının belli bir yaştan sonra emekli gibi maaş alması söz konusu mu? Böyle bir maaş hangi şartlarla bağlanır? Bağlandığında ömrünün sonuna kadar devam eder mi? Emeklilik ikramiyesi gibi toplu ödeme söz konusu mu? Vefat halinde eş ve çocuklarına emekli maaşı ödemesi yapılır mı?
Aydıner: Ahilik sandığı söz konusu olduğunda, emekli maaşı gibi bir ödeme söz konusu değildir. Kanundaki şartları tamamlamışsa, 6 ay ile 10 ay arası sigortalının kendisi alır. Vefat halinde eş çocuklar maalesef alamazlar. Ayrıca emekli olan bir kişi esnaf veya şirket ortağı olursa bu kişilerden Bağ-Kur primi kesilmiyor. Dolayısıyla o kişiler de esnaf ahilik sandığı primi yatırmadıkları için, emekli kişi bu fondan faydalanamaz
Sigortalıların yaşlılık aylığı yani emeklilik aylığındaki durum şudur: Kanunlarımızda belirtilen şartları sağlayanlar ömrünün sonuna kadar maaş alır. Hatta bu maaşı bazı durumlarda eş ve çocuklarına da kalmaktadır.
Sigortalılar yaşlılık aylığı yani emeklilik aylığı ise, kanunlarımızda belirtilen şartları sağlayanlar ömrünün sonuna kadar maaş alır. Hatta bu maaşı bazı durumlarda eş ve çocuklarına da kalmaktadır.
Çetinoğlu: Ödenecek emekli maaşı sabit midir, değilse artışlar neye göre belirlenecektir?
Aydıner: Ödenecek emekli maaşları sabit değildir her yıl 2 defa zam almaktadırlar. Bu rakamlar Tüfe ve ülkemizin büyüme katsayısının % 30’luk kısmı üzerinden aktüer bir hesaplama ile artış göstermektedir.
Çetinoğlu: Sigortalı prim ödemelerinde imkânsızlıklarla karşılaşırsa, biriken aidat borcunu imkân bulduğunda ödeyebilecek mi? Gecikme cezası söz konusu mu?
Aydıner: Evet ödeme zorluğuna düşerse daha sonra eli rahatladığında gecikme faizi ile sigortalı primlerini ödeyebilir. Hatta bizim 6183 sayılı amme alacakları kanunumuz mevcut. Bundan faydalanarak ekstra tecil faizi borca eklenerek taksitlendirip de ödeme şekilleri mevcuttur.
Çetinoğlu: Siz sistemi nasıl değerlendiriyorsunuz? Sağlıklı çalışır mı?
Aydıner: Esnaf ahilik sistemi hayatımızda olan işsizlik sigortası üzerinden çalışanlara kesilen primlerin birebir aynısı olarak bağkurlulara ekstradan gelen bir durumdur.
Sağlıklı çalışması konusunda zaten esnaftan kesilen primi işyerini kapatınca ödemiş olduğu primi tekrar geri almaktadır. İşin kötü tarafı 20 yıl esnaflık yapan bir kişi düşünelim 15 yılda 12 aydan 240 ay yapar. Bu gün itibari ile rakamlaştırırsak 2558,40 brüt ücretimiz var % 2 oranın da kesinti olduğunu düşünürsek 51,17 Tl x 240 ay = 12.280,80 TL para biriktirmiş olacak. Fakat kanunda gösterilen en fazla buradan asgari ücretin % 40 ile % 80 i arasında yani aylık 1.023,36 TL ile 2.046,72 TL arasında iade alacaktır. 1.023,36 TL x 10 ay iade alırsa 10.233,60 TL iade yapar. Fakat sisteme 12.280,80 ödediği için 2 bin TL gibi para zararı olacaktır. Tabi damga vergilerini de hesaba katmadım. Ayrıca sigortalı çalışanlar için işsizlik fonu bir dönem % 5 kesinti uygulanıyordu. Esnaf ahilik fonunu % 2 ve % 1 de hazine teşvikiyle çıkardılar. Bir süre sonra kanun koyucu açıklama yapıp buradaki primi % 3 ve %1 teşvik olacak şekilde düzenleme getireceğini öngörüyorum.
Çetinoğlu: Sistem, yeni istihdam kaynaklarının ihdasını gerektirecektir. Bu durum, devlete külfet oluşturur mu?
Aydıner: Ahilik sistemi hayatımıza yılbaşında girdiği zaman zaten primlerini sigortalı olan esnaf yatıracak. Dolayısıyla işyeri açan kişi otomatik olarak işveren yeni istihdam kaynağı oluşturacaktır. Devlete herhangi bir külfeti yoktur.
Çetinoğlu: Sandık ödemeleri vergiye tabi mi, haciz edilebilir mi?
Aydıner: Sandık ödemeleri vergiye tâbi değil sadece damga vergisi mevcut, o da cüzi bir rakam, Esnaf Ahilik Sandığı ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez.
Çetinoğlu: Sandık üyeleri sağlık hizmetlerinden faydalanabilecekler mi?
Aydıner: Sandık üyeleri sağlık primlerini zaten yatırmış oluyor. Ahilik primi hariç toplamda % 34,5 prim kesilir bunun % 20 uzun vade yani emeklilik , % 12,5 Genel sağlık sigortası % 2 İş kazaları primi mevcut yani burada sağlık primi zaten alınmış olmaktadır. Bunun sandıkla alakası yoktur. Unutmadan hiç prim borcu yoksa % 5 teşvik mevcuttur. Prim borcu da yoksa sağlıktan zaten faydalanıyor. İşsizlik sigortasındaki gibi sandıktan faydalandığı sürede sağlıkta provizyon* vereceğini öngörüyorum. Onda da sistem işten çıktıktan sonra 90 günü varsa 1 yıl boyunca sağlık provizyonundan faydalanabiliyor. Dolayısıyla En fazla 10 ay sandıktan gelir alan bir kişi Genel Sağlık Sigortası olarak 12 ay açık olmuş olacak
Çetinoğlu: Sistem ilk defa hangi ülkede ne zaman başladı?
Aydıner: Sistem tarihine bakılırsa Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine dayanmaktadır. Hacı Bektaş Veli tarafından esnafların dayanışması amaçlı kurulmuş bir teşkilâttır. O dönemde çırak olarak işe giren bir kişinin kalfa ve usta olmasına katkı sağlamak sanat ve ekonomik olarak esnafları dayanışma katkısı şeklinde düşünülmüştür. Şimdi bunu üniversitelerimizde bilim ve sanatın gelişmesine katkı sağlamaktadır. Staj olan mesleki yüksekokullardada esnaflarımızın yanında işi bir fiil yapmaktadırlar.
Çetinoğlu: Ahilik Sandığı Mevzuatının karmaşık olduğu, bir uzmana danışmadan hakların kapsamını bilmenin mümkün olmadığı iddia ediliyor. Konunun uzmanı olarak vatandaşın durumunu nasıl görüyorsunuz? Net olmayan durumlar mı var?
Aydıner: Ahilik sandığı çok basit aslında primini öde sonrasında işyerini kapatınca ihtiyaçlarını belli bir dönem karşılamak için buraya yatırdığın primden geri almak.
Çetinoğlu: Devletimiz, giderek ‘daha fazla sosyal devlet’ hüviyetine bürünüyor. Ortalama insan ömrü uzuyor. Emeklilerin sayısı, çalışanlardan fazla… Gerek Ahilik Sandığı gerekse Sosyal Güvenlik Kurumu Sisteminde devleti zorlayacak ve zorlukları aşmak için sigortalıların ağır şartlarla karşılaşma tehlikesi söz konusu mu?
Aydıner: Bence ülkemiz için sosyal devlet ilkesinden gün geçtikçe uzaklaşmakta… En başta tamamlayıcı sağlık sigortası devamında (BES) Bireysel Emeklilik Sistemini örnek verebiliriz.
Çetinoğlu: Türkiye’deki aktüerya dengesi, dünya standartlarına uygun mu? Değilse yapılması gerekenler hakkındaki düşüncelerinizi açıklar mısınız?
Aldıner: Bence istihdamı artıracak şekilde devlet eliyle fabrika ve yeni atılımlar yapmamız gerekli olduğunu düşünüyorum.
Çetinoğlu: Özel sektördeki işsizlik sigortasının işleyişi hakkındaki düşüncelerinizi lütfeder misiniz?
Aydıner: Aynı ahilik sandığında olduğu gibi hareket etmektedir.
Çetinoğlu: Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) tartışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Aydıner: Bence kurguyu iyi yapmak lazım. Burada en önemli nokta istihdamı artıracak şekilde hareketler ve yatırımlar yapmak gerekli. Kayıt dışı istihdamı kayıt altına alıp buradan kazanılmış olan fonu EYT gibi hak talep edenlere âdil bir şekilde dağıtmak. Sosyal Devlet ilkesinin temel taşı budur zaten…
Çetinoğlu: Sorularla sınırlı kaldığınız için veremediğiniz faydalı bilgiler varsa, söz sizin efendim, buyurunuz…
Aydıner: Ahilik sandığına yatırılan primleri ve Bağkur primlerini gerçek usulde vergi mükellefi olan kişiler kendilerine çıkacak olan gelir vergisinden de matrahı doğrultusunda düşebiliyorlar.
Çetinoğlu: Teşekkür ederim Yılmaz Bey.
………………………………………….
*Bağ-Kur: Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu.
*provizyon: Kanun koyucunun vatandaşa vermiş olduğu hak yani sağlıktan yararlanma süreci.
|
YILMAZ AYDINER Sosyal Güvenlik Kurumu Emekli Başmüfettiş – Sosyal Güvenlik Uzmanı 1945 Niğde doğumludur. Lise eğitimini Afyon Bolvadin Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1968 yılında Eskişehir (İTİA) İktisadi Ticari İlimler Akademisi’nde “İşletme – Muhasebe” bölümünden mezun olmuştur. 1971 yılında Sigorta Müfettiş Yardımcısı olarak Beşiktaş Sigorta Müdürlüğü’nde kurum görevine başlamıştır. 1972 yılında Bakırköy Sigorta Müdürlüğü’ne tayin edilen Aydıner, tayininin ardınd  HakkımızdaKocaeli Aydınlar Ocağı Derneği'nin amacı, milli kültür ve şuuru geliştirmek suretiyle Türk Milliyetçiliği fikrini yaymak, milli bünyemizi sarsan fikir buhranı ve mefhumlar anarşisi ile mücadele ederek milli varlığımızı meydana getiren unsurları yaşatıp kuvvetlendirmektir. Linkler@KAO_MEDYACopyright © 2023 Kocaeli Aydınlar Ocağı
|
Gizlilik Politikamız
|
