Hukukçu
olmayanların gözünden kaçmış olabilir. Ama Cumhurbaşkanının TBMM’nin kalan yetkilerini
de kullanmasının, (yetki gaspının) önünde artık bir engel kalmadı.
Danıştay, Meclis’in
kanun çıkararak onayladığı uluslararası antlaşmaların Cumhurbaşkanı kararı ile
tek taraflı olarak, “Türkiye bakımından feshedilebileceği” şeklinde bir
içtihat ortaya koydu.
****
İstanbul Sözleşmesi gibi uluslararası
sözleşmelerin imzalanmasında hukuki prosedür bellidir.
Önce
TBMM’nin bir onay kanunu çıkarması gerekiyor. Sonra TBMM’nin çıkardığı
kanun, Cumhurbaşkanı tarafından onaylanınca uluslararası anlaşma
yürürlüğe giriyor.
Uluslararası
anlaşmaları “onaylamak ve yayınlamak” konusunda uygulanacak prosedür bakımından,
eski parlamenter sistemle şimdiki Cumhurbaşkanlığı sistemi arasında hiçbir
fark yok.
****
Bilindiği
gibi İstanbul Sözleşmesi’ne Türkiye’nin taraf olması Cumhurbaşkanı
Erdoğan’ın siyasi iradesinin eseridir. Ancak Erdoğan oyları düşüp, marjinal
kesimlerin oylarına da ihtiyaç duyunca, Saadet Partili Oğuzhan Asiltürk ve
cemaatlerin isteğiyle sözleşmeyi Türkiye bakımından feshetti.
Danıştay işte Cumhurbaşkanının
TBMM’nin yetkisini kullanarak yaptığı bu işlemi hukuka uygun buldu.
**************************
Anayasa Hukukuna Göre Prosedür Nasıl?
“Bir kural nasıl konuluyorsa, o yolla kaldırılır!” Bu bir temel hukuk kuralıdır.
TBMM’den
kanun çıkarılarak kabul edilmiş bir sözleşmenin feshinde de aynı yol izlenmesi
yani TBMM’den bir fesih kanunu çıkarılması gerekirdi.
Değerli Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Kemal
Gözler bu hususu şöyle açıklıyor: “Usûlüne göre yürürlüğe konulan milletlerarası
antlaşmalar kanun hükmündedir. Kanun hükmünde olan bir işlemin sona erdirilmesi
hususu da kanunla veya kanun hükmünde olan bir işlemle düzenlenmelidir.
Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ise ne kanundur; ne de kanun hükmündedir. Dolayısıyla
yasama yetkisine ilişkin bir hususun Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle
düzenlenmesi Anayasaya aykırı olur.”
****
Ayrıca Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu‘nun dikkat
çektiği gibi, İstanbul Sözleşmesi insan haklarına ilişkin bir uluslararası
sözleşmedir. Bu yanıyla Anayasa gereği, normlar hiyerarşisi bakımından
kanunların üzerinde alıyor. Anayasa bağlayıcıysa, Cumhurbaşkanı, konusu
insan hakları olan bir düzenleme yapamaz.
**************************
ERDOĞAN NEDEN YETKİ AŞIMI YAPTI?
Cumhurbaşkanı
Erdoğan bu uyarılara rağmen, bir Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile
Türkiye’yi sözleşmeden çıkardı.
Meclis’te
AKP’nin ve Cumhur İttifakının çoğunluğu var. Bir grup milletvekili kanun
teklifi verebilirdi. Hatta gerekirse bir torba kanunun içine bir cümle ilave
edilebilirdi. Sonra da Meclis’te Grup Başkanvekilinin işaretiyle eller havaya
kaldırılırdı. Kabul edilen kanunu aynı gün Cumhurbaşkanı onaylar ve Resmî
Gazete’de yayımlanarak Türkiye uluslararası Sözleşmeden tek taraflı olarak
çekilmiş olurdu.
Ama Cumhurbaşkanı,
belki de özellikle, bu normal hukuki yolu tercih etmedi. “Türkiye’nin
uluslararası sözleşmelere dahil olmasına da çekilmesine ben karar veririm, yetki
Meclis’in değil benimdir” demiş oldu.
Bu
tercih “Benim valim, benim Genelkurmay Başkanım, benim bakanım” gibi
ifadelerinde tezahür eden bir güç gösterme psikolojisinin bir başka yansıması da
olabilir.
****
“Cumhurbaşkanının
yetki gaspı ile yaptığı işlemin iptali” için açılan davayı Danıştay 10.
Dairesi’nin iki muhalif üyeye karşı üç oyla reddetti. Danıştay üyelerini
Cumhurbaşkanı kendi seçiyor. Buna rağmen 5 üyeden 2’si TBMM’ye ait bir yetkiyi,
icra organının başı olan Cumhurbaşkanının kullanmasını hukuka aykırı buldu. 3’ü
ise bu “yetki gaspını” hukuka uygun buldu.
Bir oy
farkla karar alınmış da olsa, bu yeni içtihat bambaşka sonuçlara yol
açabilecek.
Çünkü
“Gazi Meclis” yetkilerine sahip çıkamıyor.
**************************
Diğer Uluslararası Sözleşmelerden De Çekilirse…
Danıştay’ın
bu kararı ile “Yürütmeye hukuk dışına çıkma konusunda cesaret verilmiş” oldu.
Fakat kararın başka sonuçları da olabilecek.
Türkiye’nin
temellerini oluşturan Lozan gibi, Montrö Boğazlar Sözleşmesi gibi, Birleşmiş
Milletler sözleşmeleri, Uluslararası Çalışma Örgütü, UNESCO, Karadeniz
Ekonomik İş birliği Örgütü, Ekonomik İş Birliği Teşkilatı, Lahey Uluslararası
Özel Hukuk Konferansı gibi sözleşmeleri Cumhurbaşkanı “benim
yetkimdir” diyerek, iptal etmeye kalkarsa ne olacak?
Cumhurbaşkanı Erdoğan “İstanbul Sözleşmesinden” çekilme işlemini TBMM
üzerinden değil de kendisi yaparken acaba sürecin bundan sonraki safhasını da
planlamış olabilir mi?
Yani
Danıştay üyelerinin yapısını iyi bildiği için, açılacak bir davadan böyle bir
karar çıkacağını hesaplayarak/ bilerek, kendisine çok geniş bir yetki alanı
açmak için mi süreci bu şekilde yönetti?
**************************
Kuvvetler Ayrılığı Yoksa Anayasa Da Yoktur
Türkiye’de
“Yargının, yürütmenin başına bağlı olduğu” bir düzen oluştu. Yargı, Yürütmenin
(Erdoğan’ın) çizdiği çerçevenin dışında karar veremiyor. Bu yeni düzenin
düşündüğümüzden de vahim sonuçları olabilir.
1789
tarihli Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesinde şu şekilde ifade
edilmiştir:
“Hakların
güvence altına alınmadığı ve kuvvetler ayrılığının olmadığı bir toplumda
anayasa da yoktur.”
Türkiye
artık “Anayasası fiilen ortadan kaldırılmış bir ülke” durumunda.
Bir ülkenin kaderinin tek adamın iradesine bağlandığı bir sistem
pekişiyor.
O bir
kişinin bütün zaaflarını, korkularını, saplantılarını çok iyi bilen “dış
güçlerin” bir tek hamlesiyle Türk milletinin talihinin karartılabileceğini
düşünüyorum.
ABD’de
bir “malvarlığı davası açılması tehdidiyle” dış politikada yaşadığımız
keskin zikzakları hatırlıyorum.
Ve
endişelerim her geçen gün artıyor. Bir an evvel CB sistemi denilen bu
ucubeden kurtulmamızı diliyorum.
