Şaban ayının on beşinci gecesi dinî kültürümüzde Berat Gecesi olarak adlandırılır. Berat kelimesinin Arapça aslı olan berâet; sözlükte, “borçtan, ceza veya sorumluluktan kurtulmak; temize çıkmak” gibi anlamlara gelmektedir. Berat Gecesi “Şaban’ın ortasındaki gece”, “mübarek gece”, “rahmet gecesi” ve “sak (belge) gecesi” olarak da ifade edilmektedir. Şaban’ın on beşinci gecesinde Müslümanların Allah’ın affı ve bağışlaması ile günah yükünden kurtulacağı umularak bu geceye Berat Gecesi denilmiştir.
Berat Gecesi Müslümanlarca kutsal sayılmış, bu gece diğer gecelerden farklı bir şekilde daha fazla ibadet edilerek geçirilmiştir. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in bu gece hakkında, “Allah Teâlâ -rahmetiyle- Şaban’ın on beşinci gecesi dünya semasında tecelli eder ve Kelb kabilesi koyunlarının kılları sayısından daha fazla kişiyi bağışlar” buyurmuştur. (Tirmizî, Savm, 39; İbnMâce, İkâmet, 191)
Bir kısım âlimlerin, kıblenin Kudüs’teki Mescid-i Aksâ’dan Mekke’deki Kâbe istikametine çevrilmesinin hicretin ikinci yılında Berat gecesinde vuku bulduğunu kabul etmeleri de geceye ayrı bir önem kazandırmaktadır. (TDV. İslam Ansiklopedisi)
Bu gece, bazı âlimler tarafından Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’in dünya semasına indirildiği gece kabul edilmektedir. Kur’an-ı Kerim’de bu husus şöyle bildirilmektedir: “Biz onu (Kur’an’ı) mübarek bir gecede indirdik. Şüphesiz biz insanları uyarmaktayız. Katımızdan bir emirle her hikmetli iş o gecede ayırt edilir. Şüphesiz biz, peygamberler göndermekteyiz.” (Duhan, 44/3-5)
Bazı müfessirler ayette işaret edilen “mübarek gece”nin Berat Gecesi olduğu kanaatindedirler. Buna göre; Kur’an’ın tamamın Berat Gecesi levh-i mahfuzdan dünya semasına indirilmiş, Kadir gecesinde de ayetler peyderpey inmeye başlamıştır. (Bk. Elmalılı, V, 4293-4295)
Elmalılı Hamdi Efendi’ye göre bu gecenin mübarek olmasının nedeni sayılan özellikleri şunlardır:
1. Her hikmetli işin bu gecede tefrîk edilmesi,
2. Bu gecede yapılan ibadetin faziletli olması,
3. İlâhî rahmetin inmesi,
4. Cenâb-ı Hakk’ın mağfiretinin herkesi kuşatması,
5. Resûlullah (s.a.s.)’e şefaat hakkının verilmesi.
Peygamber Efendimiz (s.a.s.), bu gecede Allah’a çok ibadet edilmesini tavsiye ederek şöyle buyurmuştur: “Şaban ayının onbeşinci gecesi olduğu zaman, o geceyi ibadetle ihya ediniz ve gündüzünü oruçla geçiriniz. Çünkü Allahu Teâlâ o gece güneş doğuncaya kadar dünyaya rahmetiyle tecelli eder ve buyurur ki: Yok mudur istiğfar eden, mağfiret edeyim? Yok mudur rızık isteyen, rızıklandırayım? Yok mudur dert ve musibete düçar olan, şifasını vereyim?” (İbnMâce, İkâmet, 191)
Hz. Aişe (r.anha) validemizin bildirdiğine göre, Peygamber Efendimiz (s.a.s.) Berat gecesini ibadetle geçirmiş ve kıldığı namazın secdesinde şöyle dua etmiştir: “Allah’ım! Azabından affına, gazabından rızana sığınıyorum. Ya Rabbi! Senden yine Sana sığınıyorum. Sen yücelerden yücesin, Seni layık olduğun şekilde medhü sena edemiyorum. Sana layık bir şükürle şükredemiyorum. Sen ancak kendini övdüğün gibisin.” (Müslim, Salat, 222; İbniMace, C. 1, s. 444)
Hz. Peygamber (s.a.s.)’in Şaban ayına ve özellikle bu ayın on beşinci gecesine ayrı bir önem vererek onu ihya etmiş, mü’minlere debu geceyi ibadetle geçirmelerini ve gündüzünde de oruç tutmalarını tavsiye etmiştir. Bütün bunları göz önüne alan bazı âlimler bu geceyi namaz kılarak, Kur’an okuyarak ve dua ederek geçirmenin sevaba vesile olacağını söylemişlerdir. Berat gecesine mahsus belirlenmiş ibadet şekli ve özel bir namaz yoktur. Ancak bu gece çokça kaza ve nafile namazı kılınabilir.
Rahmet ayı Ramazan’ın gölgesi üzerimize düşmüştür. Berat Kandili bizlere bu mübarek ayı müjdelemektedir.Artık on bir ayın sultanı Ramazan’a bedenen, kalben ve ruhen hazırlanmalıyız.Bu günlerde farz ibadetlerimize ilave olarak nafile ibadetlerimizi ve hayır hasenatımızı artırmalıyız.Bu manada Berat gecesinin tevbe-i istiğfar, dua ve ibadetlerle ihyâ edilmesinin önemi büyüktür.
Bu duygu ve düşüncelerle 12 Haziran Perşembe’yi Cuma’ya bağlayan gece idrak edeceğimiz mübarek Berat Kandili’ni tebrik ediyor, Cenâb-ı Hak’tan bu kutlu gecenin başta ülkemiz olmak üzere İslam âlemi ve tüm insanlık için hayırlara vesile olmasını diliyorum.
