Ahilik, 13. Yüzyılın ortalarından başlayarak Anadolu’nun sosyal hayatının şekillenmesinde büyük bir rol oynamıştır. Türk çocuklarını işsizlikten ve kötü fikir cereyanlarının etkisinden kurtaran, aynı zamanda devletin ihtiyacı olan askeri gücü koruyan, kollayan, katkıda bulunan bu kuruluşlar çok yönlü bir yapıya sahipti. Böylesine muntazam bir teşkilat, işsizliğe karşı mücadele vermiş ve herkesi bir sanat sahibi yapma çabası içine girmiş ve yoksulluğun çok çalışarak giderilebileceğini, yoksulluğun bir alın yazısı olmadığını savunmuştur.
Esnaf ve sanatkar zümreleri her şeyden önce, yamak- çırak-kalfa-usta hiyerarşisini kurarak bu kademelerdekilerini, birbirine sarsılmaz ve candan bağlarla bağlamak suretiyle ve mesleklerin en ince noktasını öğreterek sanatı sağlam temellere oturtmuştur.
Üretici ve tüketici ilişkileri dengeli bir şekilde ayarlanmış, köylerde, şehirlerde, kasabalarda konaklama ve toplantı yapma yerleri tesis edilmiş ve buralar bütünüyle donatılıp döşenmiştir. Görüldüğü gibi, ahi kuruluşlarının nasıl bir toplumsal fonksiyon icra ettikleri ortadadır. Böylesine mükemmel ve yaygın olan bir toplumsal teşkilatın asli unsuru olan ahlâk duygusuna başka bir ülkede rastlamak mümkün değildir.
Zaviyelerde yani ahi toplantı yerlerinde işçiler, çıraklar, kalfalar ve ustalardan başka, iyi konuşan hatipler, Profesörler( müderrisler), öğretmenler, hâkimler, hattatlar, şairler, vaizler, v.b. kimseler bulunurdu. ( 1 ) Bu zaviye evlerinde dini, hukuki, ahlâki, sosyal, ekonomik, v.b. konular konuşulurdu. Akşama kadar çalışarak yorulan sanat erbabından kişilerin ruh yorgunlukları bu konuşmalar sayesinde giderilirdi.
Ahi teşkilatlarında kişilerin sermaye birikimi ve aşırı kazanç isteği kesinlikle önlenmiş ve böylece kişisel kazanç yerine teşkilatın orta sandığında toplanan umumi sermayeye önem verilmiştir. Bu konuda Sabri Ülgener Şunları söylüyor: ” Bu dönemin insanı madde dünyası ile devamlı temasların doğuracağı her türlü ihtiras taşkınlığından, hatta gelecek kaygısından uzak, iç alemine çekilmiş, telaşsız ve rızkından emin bir insan.” ( 2 )
Ahi kuruluşları, başlangıçta tarikatlar gibi belirli bir ideolojiye bağlı olarak faaliyet göstermişler ve zamanla toplumun değişen ihtiyaçlarına bağlı olarak değişip, sonuçta yalnızca esnaf ve sanatkâr guruplarını içine alan birlikler haline gelmişlerdir.( 3 )
Ekonomik hayatımızın pek iyi gitmediği bu günlerde; bir Türk kuruluşu olan ve böyle fedakârca çalışan ve Anadolu’nun Türkleşmesinde büyük emeği olan bu teşkilatlara büyük ihtiyaç duyulmakta, zamanımızın meslek teşekküllerinin de ahi birlikleri gibi çalışma hayatı içinde yer almaları çok büyük önem arz etmektedir.
DİP NOTLAR:
( 1 ) Neşet Çağatay, Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, s.56
( 2 ) Sabri F. Ülgener, İktisadi Çözülmenin Ahlâk ve Zihniyet Dünyası, s. 73, 1981
( 3 ) Sabahattin Güllülü, Ahi Birlikleri, s. 18
