Dünyanın neresinde olursa olsun, her egemen ve özgür ülkenin silahlı güçleri vardır. Savunma bakanlığı vardır. Çünkü, üzerinde yaşanılan toprağın ve ülke çıkarlarının korunması şarttır.
Her devletin kanunları ve kuralları gereği, belli bir yaşa gelenler (kimi ülkelerde kadınlar da) belirli süreler içerisinde bu görevi yerine getirirler. Bu zorunlu bir görev ve uygulamadır.
Ancak zaman zaman devlet bazı koşulların yerine getirilmesi şartıyla, asker adaylarının arzu edenlerinden, askerlik görevi yerine naktî bedel de alabilir. Bu uygulamaların geçmişten günümüze çok örnekleri vardır.
Osmanlı İmparatorluğu’nda da gerektiği hal ve zamanlarda askerlik görevi yerine bedel alınırdı.
Bedellerin kendilerine özgü isimleri vardı, örneğin;
-Bedeli Cizye.
-Bedeli Şahsi.
-Bedeli Nakdî.
-Bedeli Manda ve sair gibi.
Cizye vergisi müslüman olmayanlardan alınırdı. Kadınlar ve 0-15 yaş gurubu çocuklar vergi dışında tutulurlardı. Vergi ödemede, üst yaş sınırı ise 75 yaştı.
Bu vergi zorunlu değildi. Ancak bazı kuralları vardı. Cizye vergisi, hıristiyan tebaaya önerilen üç seçenekten biriydi;
a- Müslüman ol.
b- Savaşa katıl.
c-Cizye öde.
Reâyanın kabulüne göre işlem yapılırdı.
Bedeli şahsi vergisi, askerlik yükümlüsünün kendi yerine, yetkililerce kabul edilen bir vekil göndermesi şeklinde uygulanırdı.
Bedeli nakdî ise, devletin öngördüğü para karşılığında gerçekleştirilirdi.
Bedelli bahriye mandaları konusuna gelince, Osmanlı İmparatorluğu tersanelerine gemi alındığında, havuzlarda yükselen sular, büyük bostan kuyularıyla boşaltılırdı. Çevirme işlemini de, mandalar gerçekleştirirdi.
Bu işi gerçekleştirmek için, tersanelerde “Manda Bölüğü” ve buna komuta eden “Manda Bölük Ağası” bulunurdu.
Bedelli mandalar ise, kuraları Kasımpaşa Tersanesi’ne çıkan bahriye askerleri için geçerliydi. Asker adayları isterlerse, askerlik sürelerince tersaneye manda teslim ederlerdi.
Süre sonunda mandalar terhis edilirdi. Terhis belgeleri, mandaların yaldızlanan boynuzlarına, süslü kordonlarla asılırdı.
Mandalar köylerinde çoşkulu törenlerle karşılanırlar ve onurlarına eğlenceler düzenlenirdi.
Ülkemizin en önemli konularından biri olan ve gündemimizde devamlı ve sürekli yer alan, bedelli askerlik için yoğun çalışmaların yapıldığı bilinmektedir.
Bu arada bankaların, olası bedel miktarlarını göz önünde tutarak isteklilere kredi teklifleri hazırladıkları gözlenmektedir.
1987 yılında uygulanan bedelli askerlik, 198.000 kişiyi kapsadığı halde, yasadan 18.000 kişi faydalanmıştır. 1992 yılındaki uygulamada ise, 243.000 kişiden sadece 35.000 kişi yararlanmış nihayet 1999 yılındaki son uygulama 344.000 kişiden 74.000 kişi tarafından gerçekleştirilmiştir.
Öngörülenle, gerçekleşen bedelli işlemindeki büyük farkın maddî imkânsızlıktan kaynaklandığı kuvvetle muhtemel görüldüğünden, bankalardaki kredi hazırlığını normal karşılamak gerekmektedir.
Bu defaki bedelli askerlik kapsamının yaklaşık iki yüz bin kişiyi ilgilendirdiği tahmin edilmektedir. Uygulamanın tüm boyutlarıyla ülkemize faydalı olması hepimizin beklentisidir.
