1-Sorulara Cevaplar (İkinci Cilt) 2-Edebiyat Bilimine Katkılar (İkinci Cilt) 3-Şiir İkliminde Birkaç Saat 4-Millî Benlik Ve Kimlik
(Birinci Bölüm)
Prof. Dr. SÂDIK K. TURAL: 1946 yılında Kırıkkale’de doğdu. İlk ve orta öğrenimini lise öğrenimini Kırıkkale ve Samsun’da tamamladı. Ankara Üniversitesi Dil ve Târih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde başladığı yükseköğrenimini (1966), Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde bitirdi. İlkokul öğretmeni olarak başladığı (1964 Kasım-1967 Şubat), memuriyetten istifa edip bir süre ara verdikten sonra, 1968 Ekim-1971 Nisan arasında, Millî Eğitim Bakanlığı’nın çıkardığı Türk Ansiklopedisi’nde ‘düzeltici’ ve ‘redaktör yardımcısı’ olarak çalıştı. 4 Ocak 1972’de Hacettepe Üniversitesi’nde Türkçe dersleri öğretim görevlisi, 1973 Haziranında ise, Yeni Türk Edebiyatı alanında araştırma görevlisi oldu. 1978 Martında ‘Edebiyat Doktoru’; 1982 Kasımında ‘Yardımcı Doçent’, 1983 Nisanında ise ‘Doçent’ unvanlarını aldı; Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinde bir yıl (1982 Ekim-1983 Ağustos) gönüllü olarak çalıştı. 21 Ağustos 1988’de, Hacettepe Üniversitesinde ‘Profesör’ unvanını aldı. Ağustos 1989’da, Gazi Üniversitesi’ne geçerek Fen-Edebiyat Fakültesi’nde, önce Sanat Târihi ve Felsefe bölümleri ile Gazi/TÖMER’in kurucu başkanlığını yaptı; 1991 Ekiminden itibâren ise, Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanlığı ve Fakülte Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerini yürüttü. 1984 yılı Aralık ayında, kadrosu üniversitesinde kalmak kaydıyla Devlet Plânlama Teşkilâtında (D.P.T.) ‘Kültür Plânlamacısı’ olarak görev aldı. 4 Mayıs 1988’e kadar, D.P.T. Sosyal Plânlama Başkanlığı bünyesinde görev yaptığı sırada, kültür sektörünü, çalışma alanı bakımından genişletti. Türkiye ile on yedi devlet arasında (bir kısmı ülkemizde, bir kısmı ilgili ülkelerde) yapılan, Kültürel Değişim Programı anlaşmalarında, Başbakanlık (D.P.T.) temsilcisi olarak, ‘metin oluşturma’ ve ‘müzâkere heyeti üyeliği’nde bulundu.
1983-1988 yılları arasında, Kültür Bakanlığı yayın komisyonlarında görev aldı. Millî Eğitim Bakanlığı adına, Aralık 1988 – Ağustos 1989 arasında, Almanya’da (Köln) Türk Çocuklarında Kültürel Kimlik ve Eğitim Meseleleri Projesi’nin Başkanı olarak görev yaptı.
1989’da, Bakanlar Kurulu’nca, Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Bilim Kurulu Üyeliğine; Bilim Kurulu tarafından da, Yürütme Kurulu Üyeliğine seçildi (1989-1993). Kadrosu üniversitede olmak şartı ile Kasım 1993’te ‘Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı’ görevine tâyin edildi. Bu görevinde iken, 8 yıl içinde, yaklaşık iki yüz elli eser, altmış adet bilimlik dergi (Erdem, Bilge, Arış) yayımlanmasını sağladı. 14 Ağustos 2000 târihinden itibâren Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı uhdesinde kalmak şartıyla vekâleten, 28 Eylül’de asaleten Atatürk Kültür, Dil ve Târih Yüksek Kurumu’na Başkan olarak tâyin edildi; diğer taraftan 3 Ocak 2002 târihine kadar Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı görevini de yürüttü. Gerek Türkiye’de, gerekse yurt dışında, yüzü aşkın millî, milletlerarası panel, sempozyum, kongre ve bilgi şölenlerinde bildiri verdi, tartışmacı olarak yer aldı. Edebiyat alanında yeni hizmetler yapan Divan ve Yeni Divan dergileri (1979-1980) ile yayın tanıtımı ve eleştiri için çıkarılan Bilge Dergisini ve halı, kilim konulu Arış Dergisini kurup yönetti (1994-2002). Atatürk Kültür Merkezi Başkanı olarak Uluğ Bey ve Çevresi (1994-Ankara), Nevruz (1995-Ankara), Manas Destanı ve Etkileri (1995-Ankara, Konya), Dünyâ’nın Epik Mirası: Manas (1995-Bişkek), Nevruz ve Renkler (1996-Ankara), Türk Dünyâsında Halı, Kilim ve Cicim Sanatı (1996-Kayseri), Nasreddin Hoca (1996-İzmir) konularında milletlerarası bilgi şölenlerini ve 4-7 Kasım 1997 târihleri arasında, 190 bildirinin sunulduğu, Dördüncü Milletlerarası Türk Kültürü Kongresi’ni düzenledi. Nevruz kavramına bağlı duyuş, düşünüş ve yorumları bilime dayandırma arzusuyla, 18-20 Mart 1999 târihlerinde, Elazığ’da milletlerarası Üçüncü Nevruz Bilgi Şöleni toplantısını gerçekleştirdi. Türk Dünyâsının romancısı, filozof ve diplomatı, milletlerarası övüncü Cengiz Aytmatov için, 8-10 Aralık 1998’de, Ankara’da, Doğumunun 70. Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov konulu, milletlerarası, bilimlik bir toplantı yapılmasını ve bildiriler kitabının basılmasını gerçekleştirdi. Şanlıurfa’da, Türk Kültüründe Karakeçililer Milletlerrası Bilgi Şöleni’nin birincisini ve ikincisini düzenleyip bildiriler kitabının yayınlanmasını sağladı. Türk Dünyâsının ulu şahsiyeti Dede Korkut adına, Ankara’da, 19-21 Ekim 1999 târihlerinde gerçekleştirdiği, 60 bilim adamının katıldığı, milletlerrası Dede Korkut Bilgi Şöleni’nin bildirilerini yayımladı.
17-19 Mayıs 2000 târihinde, Bulgaristan’ın Şumnu şehrinde ‘Balkanlarda Kültürel Etkileşim ve Türk Mîmârisi’ adlı Türkiyeli ve Balkan devletlerinden katılan 60 bilim adamıyla milletlerarası sempozyumu düzenledi. Toplantılarda sunulan bildirilerin tamamını, Türkçe, Bulgarca iki ciltlik kitaba dönüştürdü. Güneydoğu Anadolu ve Arap dünyüsındaki Türk varlığının ve kültür izlerinin, bilimlik zeminde konuşulmasını sağlamak üzere, 24-28 Ekim 2000 târihlerinde, Hatay’da 29 yabancı ve 33 yerli ilim adamının katılımıyla ‘Orta Doğuda Osmanlı Dönemi Kültür İzleri milletlerrası Bilgi Şöleni’ni gerçekleştirdi. Arapça, İngilizce özetlerle birlikte bu toplantının bildirilerini iki cilt hâlinde yayınladı. Sâdık Tural, 1995’ten îtibâren Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı tarafından yönlendirilen ve Türkiye’den 470, Türk Cumhuriyetleri ile topluluklarından 168 kişinin çalıştığı, her biri 600’er sayfalık, 33 ciltlik bir külliyat olması plânlanan Türk Dünyâsı Edebiyatı Projesi’nin başkanlığını üstlendi. Türk Dünyâsının yazarlarının ortak kataloğu olarak düşünülen ‘Türk Dünyâsı Edebiyatçıları Ansiklopedisi’, ‘Edebiyat Kültür Kavramları ile Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü’, ‘Türk Dünyâsı Edebiyatı Antolojisi’, ‘Türk Dünyâsı Edebiyatı Târihi’ olarak bölümlenen büyük projedeki eserlerin ilk beş cildinin basılmasını sağladı.
Ermeni Meselesi konusunda bir araştırma yaparak, Esenboğa baskını sonrasında protesto için kendisini yakan Artin Penik’in konuşmalarını da içeren bir yoğun disk (CD) hazırladı, Türkçe, İngilizce, Almanca, Rusça olarak çoğaltılmasını sağladı (2001).
‘Dünyânın somut olmayan kültürel mirası’ projeleri içinde UNESCO Merkezi (Paris) tarafından ‘Meddahlar ve Yaygın Meddahlık’ konulu bir saatlik bir yoğun disk (CD) hazırlattı; metin yazarı ve danışman olarak görev aldığı proje, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu ve UNESCO Merkezi tarafından kabul edildi (2002). Mayıs 1996’da, UNESCO Millî Komisyonu ‘Yönetim Kurulu Üyeliği’ne ve oradan da ‘Kültür Komitesi Başkanlığı’na seçildi.
Sâdık Tural, ‘Zamanın Elinden Tutmak’ adlı eseri ile Türkiye Millî Kültür Vakfı Ödülü (1982), KASD (Kayseri Sanatçılar Derneği) Ödülü (1983)‘ne lâyık görüldü. Manas’ın 1000. yılı münâsebetiyle, Türkiye ve Bişkek’te yapılan ilmî toplantılardaki, Türk Heyeti Başkanlığı ve kutlamalardaki diğer katkıları için, Kırgızistan Devlet Ödülü’nü aldı (1995). Türk kültürü ve edebiyatı konusunda yaptığı çalışmalardan dolayı, Türk Ocakları Genel Merkezince ‘Prof. Dr. Osman Turan Türklük Araştırmaları Armağanı’ (Nisan 1996) verildi. Türk Dünyâsında edebiyat biliminin zenginleşmesine hizmetlerinden dolayı, Kazakistan Bilimler Akademisi tarafından, ‘Akademiker Kültür Profesörü Ödülü’nü aldı ve ‘Akademi Üyeliği’ne seçildi (Kasım 1996). Akademinin dâveti üzerine, ilk Türkiyeli üye olarak, beratını Almatı’daki törenle aldı. Türkmenistan Bilimler Akademisinin İlmî Kurulu tarafından, 22 Mayıs 1997’de ‘Şeref Üyeliği’ ve ‘Akademik Profesör’ unvanı verildi; Aşkabat’taki berat ve nişan merâsimine bizzat katıldı. Kırgızistan (Bişkek) ÇU Üniversitesi tarafından, ‘Hürmetli Profesör’ unvanı ve beratı, 4 Kasım 1997 günü, Rektör Prof. Dr. Sultan Mambetgaliev tarafından, Ankara’da verildi.
Sâdık Tural’a ‘Şeref Üyeliği’ verilmesini kararlaştıran Kırgızistan Milletlerarası Cengiz Aytmatov Akademisi adına üyelik beratı, 20 Kasım 1997 günü, Ankara’da, Başkan Prof. Dr. Akademik A. Akmataliev tarafından tevdi‘ edildi. 26 Nisan 1999 târihinde, Azerbaycan Bakü-Asya Üniversitesi Rektörlüğü tarafından ‘Fahrî Doktor’ unvanı verildi. İpek Yolu Vakfı Yönetim Kurulu tarafından, 5 Temmuz 1999 günü, Antalya’da, ‘İpek Yolu Hizmet Ödülü’ ile ‘İpek Yolu Vakfı Onur Üyeliği Plâketi’ verildi. A.M.D.A. (Assocation of the Medical Doctors of Asia)’nın ‘Şeref Üyeliği’ne seçildi (Ağustos 1999). Eylül 1999’da, Motif Halk Oyunları Eğitim Derneği/Vakfı’nca, Geleneksel Motif Halk Bilim Ödülleri’nin ‘Halk Bilim Hizmet Ödülü’ ve beratı verildi. 19 Aralık 1999’da, Türk Folklor Araştırmaları Kurumu tarafından ‘İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülü ve Şeref Belgesi’ne lâyık görüldü. 29 Mayıs 2000 târihinde, Türk Dünyâsına yaptığı hizmetler dolayısıyla, Kazakistan Cumhuriyeti, Kazakistan Bilimler Akademisi tarafından, ‘Mustafa Çokay Devlet Şeref Ödülü’ (altın madalya) ve beratı ile Abılay Han Dünyâ Dilleri ve Devletlerarası İlişkiler Üniversitesi tarafından ‘Şeref Profesörü’(Profesör Kurmetti ) unvanları, iki ayrı törenle verildi. “Kırgızistan Devleti Millî Devlet Üniversitesi” 2 Ekim 2000 târihinde Bişkek’te yaptığı bir törenle “Fahrî Profesörlük: Ardaktuu Profesörü” unvanı beratı ve cübbesi verildi. İLESAM’ın yedi kurucusundan biri ve iki dönem yönetim, bir dönem denetim, hâlen Haysiyet Kurulu Üyesi; Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü ile Gazi Üniversitesi bünyesindeki Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Velî Araştırma Merkezi’nin Bilim Kurulu Üyesi; Gazi Üniversitesi TÖMER’in Kurucu Başkanı; KİKTAV (Kırıkkale İlini Kalkındırma Vakfı)’ın Yönetim Kurulu Üyesidir. Tural, Yurt içinde ve dışında yetmişi aşkın teşekkür plâketi aldı. Üç yüzün üzerinde makale, bilimlik bildiri ve değerlendirme yazısının büyük bir kısmı çeşitli eserlerin ve dergilerin bünyesinde yer alarak basıldı. Sadık Tural, kendi adıyla on iki, müşterek on üç, toplam yirmi beş adet esere imzasını koydu. Prof. Dr. Sadık Tural, merhum Nihad Akay’ın kızı Uzman Dr. Dicle Hanım ile 1974’te evlendi. Oğulları da akademisyenliği seçti ve iç mimarî doktorası yapmaktadırlar.
(Devam Edecek)
