İnsanlık tarihinde salgın hastalıkların savaşlardan
daha fazla tahripler yaptığını biliyoruz. Önceleri veba, kolera, verem gibi
hastalıklar varken, son yüzyılda İnfluenza, Sars, Mers, Covid-19 virüs
salgınlarını yaşadık. Bu salgınlarla ilgili şu bilgileri özetleyebiliriz.
Veba (Kara Ölüm)
Farelerde başlayıp, pirelerle insanlara bulaşan bu
hastalığın üç büyük salgını biliniyor M.S.1400 yılında 60 milyon insanın
ölümüne sebep olmuştur. Salgında önceleri göçmenler, çingeneler, Yahudiler, dilenciler
gibi kesimler suçlanmış ve bu kesimlere karşı ciddi yaptırımlar uygulanmıştır. Buna
rağmen salgınların devam etmesi özellikle kilise ve din adamlarına güvenin
azalmasına sebep olmuştur. Son salgın 1800’lerin son yıllarında olmuş olup bu
salgın Hicazda da büyük kayıplar yaşanmasına sebep olmuştur. Veba bakterisinin
bulunup antibiyotiklerin tedaviye kazandırılması, farelerden, fare piresiyle
bulaştığı bilgisinin netleşmesi ve bunlara karşı yapılan hijyen şartlarının
sağlanması veba salgınlarını sonlandırmıştır.
Kolera
Ağır ishalle ölüme kadar giden sağlık sorunu yaratan
bir hastalıktır. Dışkıyla kirlenen suların kullanılması, buralardan sulanan
gıdaların çiğ yenilmesi ile bulaşır. Genellikle Hindistan kaynaklı bir
hastalıktır. 19.yy ‘da 6 büyük salgını vardır. Temizlik şartlarının uygunluğu, temiz
su, temiz gıda konusunu çözen ülkelerde artık görülmez. Gerek aşısının bulunması,
gerekse etkili ilaç ve tedavisinin bilinmesi hastalığı tehlikeli olmaktan
çıkarmıştır. 1940’larda Çin’deki salgında Hıfzıssıhha kurumumuzda üretilen
aşısının Çin’e gönderilmiş olması bizim için önemli bir bilgidir.
Çiçek
M.Ö 4000’lü yıllardan beri olduğu bilinir. Ağır
seyirli ve çok bulaşıcı bir viral hastalıktır. 18.yy’da Avrupa’da görülen
salgınında 60 milyon insanın öldüğü bilinir. 1800’lü yıllarda Amerika’da
biyolojik silah olarak, Kızılderililere dağıtılan virüslü battaniyeler
kullandırılarak, 6 milyon insanın ölümüne sebep olmuştur. Aşısının bulunması ve
uygulanması sayesinde sıfırlanmış olup, bu sonuç insanoğlunun önemli bir sağlık
zaferidir.
İspanyol Gribi
1918-1920 yıllarında yaşanmıştır. Dünya nüfusu 2,5
milyar iken 700-800 milyon insanın hastalandığı ve 50 milyonunun öldüğü tahmin
edilir. İnfluenza virüsünün sebep olduğu bir hastalık olup salgının büyüklüğü
birinci cihan harbinin sonlanmasında etkili olmuştur. İspanyol gribi denmesinin sebebi savaş
sebebiyle hastalığın diğer ülkeler tarafından bildirilmeyip, ilk olarak İspanya
tarafından duyurulmasıdır.
Covid-19 Salgını
Yarasalarda zararsız şekilde bulunan bir Corona virüsün
mutasyona uğraması sonucu, insanlarda bulaşıcı hastalık yapıcı özellik
kazanması ile oluşmuştur. Başlangıçta tedavisinin bilinmemesi, etkili ilaç ve
aşının olmaması, sorunu daha fazla büyütmüştür. Dünyada, bu 2,5 yılda 600
milyon insana bulaşmış ve 6,5 milyon kişinin ölümüne sebep olmuştur. Ülkemizdeyse
15 milyon hasta ve 100 bine yakın ölüm vakası vardır. Aşısının bulunup kullanılması
ve hastalığı geçirenlerin bağışıklığı ile tedavideki bazı buluşlar hastalığın tehdidinin
azaltmış, 2022’nin Mart Nisan aylarında ise salgın vasfından uzaklaşmıştır.
Aşıların bulunup uygulanması ve bakteriyel
hastalıklarda antibiyotik tedavisinin fevkalade sonuç vermesi, tıpta bulaşıcı
salgın yapabilen hastalıkların kontrol edilebilir olmasını sağlamıştır. Çocuk
felci gibi çocuklarımız için çok tehlikeli bir hastalığın, verem gibi bir
zamanlar insanların korkulu rüyası olan bir hastalığın şu anda korkulur
olmaktan çıkması bu buluşlar sayesindedir. Ama Covid-19 virüsü pandemisi bize
salgınların insanlık için hala bir tehdit olduğunu göstermektedir. İnsanlık
salgınlara karşı dikkatli ve sağlık hizmetleri araştırmalarına gerekli önemi
vermeyi sürdürmelidir. Salgınların hayatımızın her noktasını etkileyip, ilişkilerimizde
yeni mecburiyetler getirdiği göz ardı edilmemelidir. İş hayatımızdan eğitime,
ibadet tarzımızdan ev içi davranışlarımıza kadar, her alanda etkili olan
salgınların önemini bu Covit19 büyük salgını tekrar hatırlatmıştır.
Bilim Adamları başta küresel ısınmaya sebep olan çevre
sorunlarının ve besinlerimize kadar giden genetik oynamaların virüs
mutasyonlarındaki hızlı değişime etkisi olduğuna dikkat çekmektedir. Son 20
yılda Sars, Mers, Covid-19 hastalıklarının çıkması, bunu daha ciddi düşündürmektedir.
Dünyamızın toprağını, suyunu, havasını daha az kirletmek mecburiyetini
unutmadan, salgını olmayan sağlıklı bir gelecek dileklerimle…
