Başlıktaki bu söz İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Koray Aydın tarafından Kocaeli’de söylendi.
“İyilik Kervanı Yollarda” projesi kapsamında Kocaeli’de bir dizi ziyaretlerde bulunan Koray Aydın‘ın basın toplantısında ve meslek kuruluşlarını ziyaretlerinde dile getirdiği bu teklif basında yeterince yer almadı.
Oysaki sabit gelirli (genellikle ücretli veya maaşlı) işçi, memur ve emeklilerin çok yoğun olduğu ilimizde (ve Türkiye’de) bu sistemin uygulanması halinde geniş kitlelerin hayatında çok önemli sonuçları olacak.
Enflasyonist ortamlarda satın alma gücü en çok düşen ücretli/maaşlı olan kesimdir. Bu durumu kısmen önleyebilmek için eşel mobil (oynak merdiven) geçmişte Türkiye’de de uygulanan bir sistem.
“Eşel mobil sistemi hayat pahalılığının belirli bir oranda artması halinde, işçi ücretlerine de hiçbir pazarlık veya mücadeleye başvurmadan aynı oranda zam yapılmasıdır.”
Sendikaların yaptırım gücünün kalmadığı, işçi ve memur sendikalarının Saray’dan esen rüzgâra göre tavır aldığı ülkemizde bu ihtiyaç daha kuvvetlidir. Hayat pahalılığının ciddi rakamlara ulaştığı ekonomik şartlarda ücretlilerin hızla fakirleşmesini bu sendikal yapı ile önleyemeyiz.
Ekonomik krizin faturası en ağırlıklı olarak sabit gelirli kesime ödetilir. Ama bu durumda hem sosyal problemler ve hem de ciddi bir ekonomik durgunluk riski ortaya çıkar.
Bu sebeple ekonomi yönetiminin bir yandan ücretlileri hayat pahalılığına karşı koruması, onların satın alma gücünün düşmesini engellemesi, diğer taraftan sistemin enflasyonist bir tesir yaratmaması için gerekli tedbirleri alması gerekir.
Nitekim “bazı ülkelerde eşel mobil sistemi kanunla sağlanmıştır. Mesela Fransa’da 24 Temmuz 1952 tarihinde kabul edilen bir kanun, kanuni asgari ücretleri hayat pahalılığına göre ayarlama mecburiyetini hükümete yüklemiş bulunmaktadır.”
Üretici fiyat endeksinin (ÜFE) yüzde 46’yı geçtiği Türkiye’de, ücretliler için eşel mobil sisteminin uygulanması zaruri bir ihtiyaç gibi gözükmektedir.
***************************
Akaryakıtta EŞEL MOBİL Kalkarsa Ne Olur?
Döviz kurlarındaki artış akaryakıt fiyatlarında da yükselişe sebep oluyor. Mayıs ayından bu yana akaryakıt fiyatları için uygulanan eşel mobil sistemi ile benzin, mazot fiyatlarında bir istikrar sağlandı.
Türkiye, dünyada akaryakıt fiyatları içinde en yüksek vergi oranını uygulayan ülke. Bir litre Benzin aldığımızda 2 lira 37 kuruş vergi ödüyoruz.
Bu vergilerin içinde en önemlisi ÖTV (Özel Tüketim Vergisi).
17 Mayıs 2018’den bu yana eşel mobil uygulaması olduğu için, akaryakıta yapılan zamlar ÖTV’den düşüyor ve vatandaşa yansımıyor.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) yüzde 46’ya fırlamışken bir taraftan da benzin, mazot fiyatları döviz kuru ile aynı oranda yükselseydi, enflasyon / hayat pahalılığı daha kontrolsüz bir şekilde artacaktı.
Çünkü bizdeki mevcut fiyat artışlarının ana sebebi yüksek ithal girdi oranı ile yapılan üretimdir. 100 TL’lik üretim için ortalama 70 TL değerinde ithal girdi kullanıyoruz.
Maliyet enflasyonu varsa üreticinin bu artışı fiyatlarına yansıtmaması düşünülemez.
Burada önemli olan bu uygulamanın ne kadar sürdürebileceğidir. Çünkü devletin vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin payı çok yüksektir. Dolaylı vergilerin başında da akaryakıttan alınan ÖTV gelir. Türkiye’de benzin istasyonları adeta birer vergi dairesi gibidir.
Uygulanan sistem devam ettikçe, fiyat artışının vergiden karşılanması ile ciddi bir vergi kaybı söz konusu.
Akaryakıta uygulanan eşel mobil uygulamasının yılsonuna kadar devam etmesi öngörülüyor. Belki de seçimler düşünülerek Mart ayına kadar uzatılır.
Ancak bu uygulama birden kaldırılırsa akaryakıt fiyatlarında ani bir sıçrama olması kaçınılmazdır. Bu da enflasyonda ani bir sıçrama olacak demektir.
Şu sıralarda üretici fiyatları ile tüketici fiyatları arasında (ÜFE ve TÜFE arasında) yüzde 20’lik fark var. Yani maliyetlerdeki yükseliş henüz tüketiciye yansıtılamamış durumda.
Yerel seçimlere kadar üreticilerin üstlendiği maliyet artışı tüketiciye yansıtılamazsa üreticilerin işi zor. Yansıtılırsa tüketici perişan olacak.
Hele bir de yerel seçimlerden sonra, akaryakıttaki eşel mobilin kalkması halinde, ÜFE’deki artış ve kısa bir zaman sonra da bunun tüketiciye yansımasıyla, 2019 tüketici için çok zor geçecek.
Bu durumda ücretlerde eşel mobile geçmek, hem ekonomik sıkıntıların yarattığı sosyal problemlerin en aza indirilmesi ve hem de stagflasyon (enflasyon içinde ekonomik durgunluk) girdabına girmemek için kısmi bir çare olabilir.
