İtalya seyahati yapıp Floransa’yı ziyaret eden herkes bir ailenin ismini öğrenir: Medici Ailesi. Mediciler 14. ve 17. yüzyıllar arasında Floransa’da yaşamış güçlü ve etkin bir ailedir.
Bankacılık alanında elde ettiği gücü dini ve siyasi alana taşıyan aile içinden dört papa, çok sayıda Floransa hükümdarı ve daha sonra Fransa kraliyet mensupları yetiştirdi.
Ayrıca Rönesans’ın başlamasında en etkili faktör oldular.Böylece Avrupa ve dünya tarihine çok önemli izler bıraktılar.
Daha 14. Yüzyılda iken bankacılık işine girdiler. Medici Bankası sadece Avrupa’nın değil, tüm dünyanın en kârlı ve en zengin kuruluşuydu. Mediciler zamanla Avrupa’daki bankaların kurumsallaşmalarının öncüsü haline geldiler. Zamanla Vatikan’ın bankeri oldular.
Bu zenginlikleri, Papalığın ve birçok devletin ve soylu ailelerin bankeri olmaları ile elde ettikleri dini ve siyasi gücü çok akıllıca kullanan Medici Ailesi’nin Avrupa ve Dünya bilim ve sanat tarihine inanılmaz katkıları oldu.
15. Yüzyılın başlarında Floransa’da ilk Platon Akademisi’nin kurulmasına öncülük ettiler. Platon‘un eserlerini Yunancadan Latinceye çevrilmesini sağladılar.
Rönesans’ın dâhi sanatçılarının hemen hepsi Medici’lerin himayesinde idi. “Marifet iltifata tabidir” sözü gereğince bu dâhi sanatçılara (kendi saraylarında ikamet etmeleri ve Saray’ın atölyelerinde çalışma dâhil) verdikleri imkânlar onların bugün hayranlıkla izlediğimiz muhteşem eserleri vermesini sağladı.
Kimler miydi bu ailenin himayesindeki dahi sanatçı ve bilim adamları?
Perspektifin öncüsü sayabileceğimiz mimar Brunelleschi,
Işığı resimde ilk kullanan Piero della Francesca.
Rönesans’ın müjdecisi ressam Giotto ile ilk defa Hıristiyan efsaneleri dışında resim yapan Boticelli.
Keşfetmek için yola çıkan ve bir kıtaya adını veren Amerigo Vespucci,
Michelangelo’dan Leonardo da Vinci’ye kadar sanat ve bilim tarihinin dâhileri Mediciler’in koruması altına girdiler.
“Dünya yuvarlak” dediği için kilise tarafından aforoz edilen Galileo Galilei’yi Floransa’ya Mediciler davet ettiler.
************************************
Medicilerin İnsanlığa Katkıları
İtalyancayı kullandığı için soylular ve aydınlar tarafından aşağılanan Dante‘ye sahip çıkan da Mediciler oldu. İtalyanca önemli bir dil haline geldi.
Batı Edebiyatı’nın en önemli kaynaklarından Homeros‘un eserlerini yazılı hale getirdiler.
Mediciler Avrupa, Yakın Doğu ve Alman manastırlarından nadir bulunan kitapları ve elyazmalarını tek tek topladılar.
“İtalik” yazı tipi ya da modern el yazısı Mediciler sayesinde doğmuştur,
Avrupa’da porseleni ilk onlar üretti. Muhteşem Lorenzo Medici (1449-1492) Floransa Üniversitesi’ni kurdu, Bilim, Rönesans sanatçılarının kaynağı oldu.
Floransa’da ilk resim sergisi ve katalogu daha bir Medici sayesinde 15. yy da yapıldı. Müzeler galeri tarzı teşhir düzenine kavuştu.
Sanat Tarihinin babası sayılan Vasari, Medici koleksiyonlarının sanat yönetmenidir. Sanat eğitiminde akademi düzenine geçişi başlatan Vasari’dir. İlk sanat akademisi 1563’te, zamanın Medici prensi ile Michelangelo ve Vasari’nin yönetiminde kuruldu. Daha sonra da Roma, Polonya, Paris ve Antwerp sanat akademileri izledi.
Avrupa’nın ilk büyük kütüphanesini bir Medici kurar; mimarı Michelangelo’dur.
HİMAYELERİNDE BULUNAN BÜTÜN DAHİ BİLİM VE SANAT ADAMLARININ ESERLERİNİN ÜRETİMİNDE KATKILARI OLDU.
************************************
Bütün Dehalar Neden Aynı Dönemde Çıktı?
Mediciler’in bilim ve tabiat tarihi adına destekledikleri çalışmaların insanlığa çok katkısı oldu.
İnsanlığın yetiştirdiği bunca büyük dehanın hepsinin aynı dönemde yetişmesi bir tesadüf değildi.
Bilim ve sanat üzerinde yeşereceği bir toprak ve uygun iklim ister.
İşte Mediciler bu zemini ve iklimi yaratarak Rönesans’ın doğmasına, Avrupa’nın ve dünya tarihinin değişmesine yol açtılar.
Ancak tarih tek düze gelişmelerden ibaret değildi. Sosyal ve siyasi şartlar değişkendi. Medici ailesini devam ettiren kişiler de aynı vasıf ve kabiliyette değildi. Bu sebeple Floransa ile bugünkü İtalya sınırları ve Fransa’da etkili olan 400 yıllık Medici dönemleri dalgalı bir seyir takip etti.
Bundan bilim adamları ve sanatçılar da etkilendi.
************************************
Türkiye’de Bilim ve Sanat İklimi
Bugün modern dünyada bilim ve sanatın gelişmesi için gerekli zemini ve iklimi yaratmak görevini devletler üstleniyor. Ayrıca büyük sermaye gücüne sahip olan özel sektör de bilim ve sanatın gelişmesi ile kârlılığını ve bu alandaki sosyal projeler ile saygınlığını artırabileceğini biliyorlar.
Kendi ülkemizin geleceğine dair tahminde bulunurken devletimizin ve özel sektörümüzün bilim, sanat ve kültürün gelişmesi için uygun zemin ve iklim yaratılmasını sağlayıp sağlayamadığımıza bakmamız gerekir.
“Aziz Sancar Türkiye’de olsaydı Nobel bilim ödülünü alabilir miydi?” sorusunun cevabı hepimiz biliyoruz ki olumsuzdur.
Neden dünya çapında bilim adamları, mimarlar, mühendisler, sporcular, ressamlar, müzisyenler vd alandaki sanatçılar çıkarmakta yetersiziz?
Bunları yetiştirmek için gerekli iklim 15 sene öncekinden daha iyi diyebiliyorsak ne mutlu bize.
Yoksa bilim ve sanatın gelişmesi için gerekli iklim iyileşmek şöyle dursun kötüye gitmişse; iyi bir özeleştiri yapmanın ve acil tedbirleri almanın zamanı gelmiş de geçiyordur.
Tahsil yapmamayı öven rektörler, cüppeliler çıkarmışsak, Atatürk heykellerine saldırılar yaygınlaşmışsa alarm zilleri çalıyor demektir.
************************************
Yapanlar ve Yakanlar
Floransa’nın RÖNESANS’I başlatan parlak döneminde, Medici Ailesinin en güçlü olduğu dönemlerden birinde,ortaya çıkan bir papaz bütün dengeleri değiştirir ve Floransa’daki bilim ve sanatın ilerleyişini tersine döndürür.
Papaz Savonarola, Floransa’da vaazlarıyla müthiş etkili olur.
Yobaz papaz, geleceği görebildiğine ve Tanrı’nın kendisi aracılığıyla dile geldiğine herkesi inandırdı.
“Vaazlarında Floransalıları, İsa Peygamber dönemi sadeliğine dönmeğe, Platon gibi düşünürleri okumamaya, lüks ve sefa içindeki bir hayat sürmemeye davet ediyordu. Yoksa Tanrı’nın onları korkunç bir şekilde cezalandıracağını anlatıyordu.
Papazın tarzı ve sözleri çok etkileyici oldu. Boticelli gibi sanatçılar ve hatta Muhteşem Lorenzo Medici bile korkup ona saygı duyuyordu.
Üstüne siyasi ve ekonomik sıkıntılar da eklenince halk papazın kehanetlerinin gerçekleşmesinden daha çok korkmaya başladılar. Fakir hayatı yaşamaya, kadınları manastırlara kapatmaya başladılar.”
Papazın vaazları çok etkili oldu. Halk galeyana gelip Medici taraftarlarını öldürdü. Hatta bir dini tören sonucunda pek çok kitap, sanat eseri Senyör Meydanı’na yığılarak yakıldı.
Medici ailesi bu gelişmeler üzerine şehri terk etmek zorunda kaldı. Floransa yönetiminde artık Papaz Savonarola vardı.
Halk bir süre sonra papazın sadece laf ürettiğini anladı ve isyan etti. Savonarola’yı yargılayıp Senyör (Signoria) Meydanı’nda yaktı.
Akabinde Mediciler, Floransa’ya geri döndüler.
Tarih gösteriyor ki kişiler ve siyasi akımlar baki değil. Kalıcı olanlar ürettiğiniz veya uygun zemin ve iklim hazırlayarak üretilmesine yardımcı olduğunuz eserler ile gönüllerde bıraktığınız izlerdir.
