Bir zamanlar entelektüeller, çok satan kitaplara burun kıvırırdı. Öyle ya, tarihten sosyolojiye, psikolojiden siyasete uzmanlık alanlarını anlatan eserleri “halk” okumazdı ki. Her ne demekse bu “halk”; o okumayınca da popüler olmak mümkün değildi. 21. asırda bu düşünceler de değişti. Bilime ait konuları popüler seviyede anlatan eserler çok satan olmaya başladı. Altı yıl önce İngiliz The Guardian gazetesi, Harari’nin Sapiens’ini örnek tutup “Beyinli Kitaplar Nasıl Yayın Fenomeni Oldu?” diye bu değişimi sorguluyordu. 

Bunun birden fazla sebebi var. Eskiden bilim dalları arasında çok açık ve belirgin çizgilerin, uzmanlıklar arasında duvarların varlığı kabul edilirdi. Fakat özellikle insana ait bilimlerde arkeoloji, psikoloji, antropoloji, sosyoloji ve hatta biyoloji, birbirinden ayrılamayacak şekilde iç içe geçti. Karmaşık tabiatı ve insanı ancak birden fazla mevziye yerleşmiş çok sayıda ışıkla aydınlatırsak karanlıklar kalkıyor. İnsanın bilimi bir bilimler sentezi. Bu sentezlerle ilk defa aydınlanan gölgeler, insana “Hah!” dedirtiyor. Geçen asrın ikinci yarısında gelişmeye başlayan sosyobiyoloji, sonradan aldığı adla evrim psikolojisi, bu keşif yollarının en önemlilerinden.  

Kültür psikolojisi

Son on yıllarda görülen bir başka gelişme de gerek sosyoloji gerekse psikolojinin içindeki düşünce-gözlem- deney dengelerinin soldan sağa kayması; deneyin ağırlığının giderek artması. İd, süper ego, maşerî vicdan gibi soyut söylemler değerlerini bütün bütün kaybetmedi ama olan biteni bunlarla açıklamak isteyenler, “Hadi göster öyleyse.” denmeye başlandı. 

Geçen ekimde yayımlanan bir kitap, New York Times’tan Financial Times’a yankı buldu. Konu, her boydan toplum birimleri, gruplar.  Kültür psikoloğu Michael Morris yazmış. “Birim” dediğimizde, bir futbol takımının taraftarlarından, bir kült mensuplarına, bir tarikat üyelerinden bütün bir millete kadar her boy toplumu kastediliyor. “Kültür Psikoloğu” bile geçen asırda pek rastlayamayacağımız bir uzmanlık. Morris, Colombia Üniversitesi Mezuniyet Sonrası İşletme Okulu’nun Psikoloji Bölümü’nde. Daha önce on yıl Stanford’da da hocalığı var. 

Kendi sayfasında işini şöyle tarif ediyor: “Davranış biliminin araçlarını kullanarak algılarımızı etkileyen, bizi farklı dünya görüşlerine ve hayat tarzlarına yönlendiren gizli kültür çerçevelerini keşfetmeye çalışıyorum.” 

Tribal

Morris, en küçükten en büyüğe bütün sosyal birimlere, kolaylık olsun diye “kabile” diyor. Kitabının ismi de kabileyle ilgili anlamına Tribal. Kitaptaki temel tezini kendi ağzından dinleyin: 

“Bu kitapta, bizi mensup olduğumuz grupla paylaşmaya götüren özel insani becerinin soğanını soyuyor, üç kat “kabile içgüdüsü”nü belirliyorum. Bu içgüdüler Taş Devri’nde oluşmuş ama bu evrilmiş sistemleri zihnimiz ve kalbimizde bugün de fark ediyoruz. Sınıf arkadaşlarımıza, iş arkadaşlarımıza ve komşularımıza göz ucuyla bakışımız akran içgüdümüzün parçalarıdır. Günlük düşünce ve eylemlerimizde onlarınkilere yakın davranma eğilimimiz de öyledir. Ünlülere, CEO’lara, meşhur sporculara ve benzerlerine duyduğumuz hayranlık kahramanlık içgüdümüzün sonucudur. Bunlara şan ve ün sahibi olma isteğimizi ve topluma bu yolla katkıda bulunma arzumuzu da ekleyebiliriz. Geçmişe bakan özlem hissimiz, cetler içgüdümüzün parçasıdır. Geleneklerde hissettiğimiz rahatlık ve onları sürdürmeyi görev bilişimiz de. Bu içgüdüler her insanın içindeki üç karakter gibidir: Konformist (uyumcu), ait olma ve anlama peşindedir; katkıcı, saygı ve övgü ister; gelenekçi, sürekliliği bağrına basar. Bu sistemlerin her birinin hatalı tarafları olabilir, fakat kitapta göreceğimiz gibi bunlar genellikle insanlara, topluma uyum yönünde işaretler verir, yol gösterir.“

Homo tributus

İnsan türü, dünya denilen mücadele alanında olağanüstü başarılıdır. Küçük cüssesine, birçok canlıya göre zayıf kaslarına, çok tehdit edici olmayan dişlerine rağmen diğer bütün canlılara üstünlük kurdu, sonunda dünyaya hâkim oldu. O kadar ki şimdi içinde bulunduğumuz jeolojik devre “antroposen – anthropocene ~ insan dönemi” deme eğilimi var. Dünya, insanın etkisi altında. Küresel ısınma probleminde olduğu gibi bu etki her zaman olumlu değil. 

İnsan nasıl hâkim oldu? On binlerce, yüz binlerce hatta milyonlarca yıl geriye baktığımızda bu soruya tekrar tekrar bulduğumuz cevap, “Toplum sayesinde!”dir. Psikolog Morris, işte o toplumu toplum yapan üç içgüdüyü belirliyor. Birbirimizle uyumlu hareket etmemizi sağlayan akran içgüdüsü, bizi topluma katkı yapmaya iten kahraman içgüdüsü ve topluma hafıza, kültür ve devamlılık sağlayan geçmişe saygı- sevgi; Morris’in tabiriyle cetler içgüdüsü. 

“İnsan”, diyor Morris, “homo ekonomikus değildir. Homo tributus’tur- kabile insanıdır.”

Hatırlatmak isterim;
Türkiye efsanesi Köy Enstitüleri, 1940 yılında iş ve eğitimi bir araya getirmek, öğretmenler yetiştirmek amacıyla Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından kurulan sistemdir. Köy Enstitüleri, tarıma el verişli bölgelerde, entelektüel öğretmenler yetiştirmek için köylülerin katkılarıyla oluşturuluyordu
*
1935 yılına gelindiğinde nüfusunun yüzde 80’ini oluşturan köylerde, eğitim çağındaki çocukların ancak yüzde 25’ine eğitim verilebiliyordu. Kırk bin köyün 35 bininde öğretmen ve okul yoktu.
Yeni bir sisteme, yeni bir canlanmaya gereksinim vardı. İşte Köy Enstitüleri sistemi bu arayıştan doğdu.
Araştırmalara göre; Köy Enstitüleri sayesinde 1940 ve 1946 yılları arası 15 bin dönüm tarla tarıma elverişli hale getirildi ve bu tarlalarda üretime başlandı, 750 bin fidan dikildi, 1200 dönüm bağ oluşturuldu, 150 büyük çaplı inşaat, 60 işlik, 210 öğretmen evi, 36 ambar ve depo , 48 ahır ve samanlık, 100 km yol, 16 su deposu, 12 tarım deposu, 20 uygulama okulu ve 12 elektrik santrali yapıldı.
*

Tarım ve hayvancılığı darbe vuran; bugünkü ekonomik darboğazına girmemizin başlangıcı sayılacak Amerikan patentli zihniyeti kavrayalım:

Cumhuriyetin en başarılı eserlerinden biri olan Köy Enstitüleri sisteminden alınacak birçok ders vardır. Geçmişte başarıyla uygulanmış bu sistemden bugün de yararlanılabilir.

*

Ülkesine hizmet etmiş, vergisini vermiş bir yurttaş olarak; iktidarın ülkeyi getirdiği ekonomik çıkmazları görünce, varlık içinde yokluk yaşadığımızı görünce işte ‘’Tek Adama Dayalı Sistem’’ buymuş diyorum.

*
Uzmanların ifadesiyle Ülkenin ihtiyaç duyduğu buğday üretiminin % 40 ini ithal etme durumundayız.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal için savaş çıkartması en çok buğday aldığımız( ithal ettiğimiz buğdayın % 90 bu iki ülkeden yapılıyor) iki ülke açısından ekmek fiyatlarına olumsuz yansıma durumu varsa; Ayçiçeği yağının % 70 Ukrayna’dan ithal ediliyor ise… Daha birçok gıda ürünlerini ithal etmek zorunda kalmışsak ki düne kadar ihraç ettiğimiz gıda ürünleri;
Hayvancılığı dar boğaza sokmuşsanız….Yanlış giden bir şeyler var.
Ülkeyi yönetenlere sormamız gerekir:
Bulgaristan torağı kadar toprağımız işlenmez çorak halde bırakılmış ise; iktidar ne yapıyor?
İktidar neyle uğraşıyor?
*
Hayat pahalılığı( enflasyon) gittikçe yükseliyor; vergisini veren vatandaşın alım gücü daraldı; dar gelirli açlık sınırında; işsizlik hat safhada.
Nasıl politika üretiliyorsa; çalışanlar fakirleşiyor, patronlar zenginleşiyor(!)
Yirmi küsür yıldır Tek Adam Rejiminin ülkeyi taşıdığı nokta desem;
Yanlış mı dersiniz?
*
Özellikle Partili Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, tam anlamıyla çöküşü hızlandıran bir yapıya dönüştü. Sorun çözme kabiliyetini kayıp eden iktidar, uzmanlaşmış bürokrasi ve paylaşımcı bakanlıklar koordinasyonu yerine, karar alma yetkisini tek kişiye indirgedi. Böylece bütün sorunların çözümü, tek kişi, tek akıl, tek yetenek ve tek beceriye kalınca, o tek kişide varlık gösteren tek kapasite, ister istemez çözümsüzlük üretmeğe başladı. Nihayetinde hiç kimse, ekonomide, sanatta, sporda, hukukta, bilimde kısacası her alanda en iyi bilen olamaz. Bu, insan kapasitesinin üstünde bir yüktür. Hâliyle, bir ülkenin en temel sorunlarının çözümünü de ondan bekleyemeyiz. Çok sorunu, her bir sorunun uzmanlık gerektiren özelliklerini bilen kolektif akılla çözebiliriz.
*
Hukukun üstünlüğüne dayanan, fikir ve inanç özgürlüğünü önceleyen, yönetimde demokratik, laik sistemi esas alan, ortak aklın öne çıkması adına Parlamenter sistemin olmazsa olmazı olan, diğer bir ifadeyle ‘’demokratik Parlamenter Sistem’’in eksiksiz çalıştırılmasıyla güven temelinde, adaletin tecellisi ekseninde sorunların çözümü esas alınmalıdır.
*

Halkın tercihiyle iktidar olmuş demokratik güçler için Demokrasi bir anahtardır, problemleri çözme biçimidir. Demokrasi, devletinin, milletinin, bayrağının bayraktarlığını yapacak liyakatli, vasıflı, aydın kültürlü insanları öne çıkaran bir rejimdir.
Kapıları sizin gibi düşünmeyenlerin üzerine kilitleyerek demokrasiyi kilitleyemezsiniz, kapıları sizin gibi düşünmeyenlerin üzerine kilitleyerek millî iradeyi kilitleyemezsiniz, kapıları sizin gibi düşünmeyenlerin üzerine kilitleyerek sosyal kurumları kilitleyemezsiniz.
İlkeleriyle, yaşanan tecrübelerle hayata geçirilmiş ‘’devlet aklını’’kullanmayıp, ‘’tek adam’’diye adlandırılan anlayışla karar verirseniz yanlış üstüne yanlış yaparsınız; ülkenin itibarında güvensizlik yaratırsınız.
Bugün ülkemiz içte ve dışta bu güvensizliği yaşamaktadır kanaatindeyim.
*
Çağdaş anlamda Köy Enstitülerinin yeniden yapılanması düşünülmeli. Örneğin, halkçılık ve toplumsal kalkınma adına çağdaş ülkelerdeki benzeri gibi özerk çalışan, devlet destekli bir araştırma enstitüsü kurulabilir. Kurulacak bu enstitünün bilimsel araştırmalarından, önerilerinden ülkemiz hatta bütün insanlık yararlanabilir.

Prof.Dr. Tahir Serkan IRMAK aslında tüm Türkiye’nin tanıdığı bir isim. Özellikle deprem dönemlerinde hemen hemen her akşam ulusal kanallarda deprem hakkında yorum yapan uzmanlardan biri. Kendisi gerçekten alanında son derece önemli bir otorite.

Serkan Hoca’yla tanışmamız birkaç yıl öncesine dayanıyor. Dr. Süleyman Pekin’in Aydınlar Ocağı Başkanı olduğu dönemde Süleyman Ağabey’in yönetiminde birlikte görev almamızla başlayan tanışıklığımız, aradan geçen zaman içerisinde dostluğa dönüştü. Süleyman Pekin Ağabey’den Aydınlar Ocağı Başkanlığı görevini devraldığımız zaman, Serkan Hocam da ricamızı kırmayarak yönetimimizde görev almayı kabul etti. Hala Kocaeli Aydınlar Ocağı yönetiminde birlikte görev yapıyoruz.

Prof.Dr. Tahir Serkan Irmak, Jeofizik ve Deprem Mühendisliği alanında uluslararası çalışmalar yapan sayılı isimlerden biri. Kahramanmaraş depremleri üzerine yaptığı araştırma sonucu İngilizce olarak kaleme aldığı “Supershear triggering and cascading fault ruptures of the 2023 Kahramanmaraş, Türkiye, earthquake doublet” adlı akademik makale, dünyanın en saygın akademik dergilerinden biri olan Science Dergisi’nde yayınlandı.

Aynı akademik makale bugün itibariyle, yine dünyanın en saygın akademik makale havuzu olan Web of Science Core Collection’da alanında en çok alıntılanan %1’lik dilime girerek “Highly Cited Paper” (Çok Alıntılanan Makale) kategorisine yerleşti.

Peki, bu ne anlama geliyor?

Çok alıntılanan bir makale, özellikle de dünya genelinde çok alıntılanan bir makale, o makalenin yazarının dünya genelinde kabul gören bir otorite olduğu anlamına gelmektedir. Türkiye’deki üniversiteler tel tel dökülürken, Dünyadaki ilk 500 hatta ilk 1000 üniversite sıralamasına Türkiye’den üniversiteler giremezken, Prof.Dr. Tahir Serkan Irmak’ın bu başarısı ayakta alkışlanmayı hak ediyor demektir.

Bu vesileyle kıymetli Hocam ve yol arkadaşım Prof.Dr. Tahir Serkan Irmak’ı tekrar tebrik ediyor, başarılarının devamını ve bu ülkede kadrinin kıymetinin bilinmesini diliyorum.

Prof.Dr. Tahir Serkan Irmak Kimdir?

26.10.1972 Trabzon doğumludur. Lisans eğitimini Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümünde, Yüksek Lisansını Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümünde; ikinci yüksek lisansını Tokyo Üniversitesi, Deprem Araştırma Departmanı, Deprem Bilgilendirme Merkezi’nde; Doktora eğitimini Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümünde; Post Doktora eğitimini ise Almanya’da Alman Coğrafi Araştırma Merkezi’nde tamamlamıştır. Halen Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği, Sismoloji bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapan Prof.Dr. Tahir Serkan IRMAK, bir çocuk babasıdır.

Türkiye ilginç olaylar yaşıyor. Benim tarafımdan bu “gündemi koşturmak” olarak niteleniyor.

Gündemi bilerek ve kasten koşturmalarının tek nedeni Türk Milletinin olan biteni anlamasının önüne geçilmek istenmesidir.

Öyle olunca istediklerini çok rahatlıkla yaşama geçirebileceklerini düşünüyorlar. Nitekim birçok kez böyle oldu.

Türkiye’de uzun süreli bir iktidarın varlığı hepimizin malumu olduğu üzere muhalefetin dizaynı ile mümkün olabilmiştir. Yani iktidarı var eden ve iktidar da tutan güç muhalefeti de istediği gibi yönetip yönlendirmiştir. Bunu olan bitenlerden rahatlıkla görebiliyoruz.

Bu muhalefete “sarı muhalefet”, “naylon muhalefet”, “yalandan muhalefet”, “sahte muhalefet” gibi isimlendirmeler yapılmıştır. Bunlar ne yazık ki, ülkemiz siyaseti adına utandırıcıdır!

Yine son günlerde yaşanan gelişmeler bize bu durumu ispat eden somut göstergeler olmuştur…

Örneğin idam mahkûmu hain bölücü başının TBMM’ye getirilip konuşturulmak istenmesinde muhalefetin iktidarı destekler mahiyette sessizliği vardır. Yine Suriye’de olan bitenler hakkında sözde “ana muhalefet” sus pustur. Fakirlik ve yoksulluk hatta halkın bir kısmının açlıkla imtihanı konusunda muhalefet partileri gerektiği kadar seslerini çıkartmamaktadır. Sebebi ise Türkiye’deki Neo liberal politikaların uygulanması konusunda iktidar cenahından (Akp-Mhp -Hüda Par-DSP-BBP) farklı düşünmüyor oluşlarıdır. Yine muhalefetmiş (!) gibi yaparak sözde ana muhalefet partisi CHP tarafından TBMM’ye taşınan Gelecek, Saadet, Deva girmenizdir bu partilerin iktidar partisine gidecekleri ciddi ciddi konuşulmaktadır. Daha önce de bir eski muhalif genel başkan Saray’a giderek Cumhurbaşkanı ile fotoğraf vermiştir.

Bu hususlar ülkenin geleceğinden endişe duyan ve muhalif düşünce taşıyan insanlarımız için üzüntü verici hususlardır.

Türk halkının gerçekleri haber almasının önüne medyanın karartılması ile de geçilmektedir. Öyle ise halkın göreceği şekilde “eylemli toplumsal muhalefet” gereklidir. Ancak bu da muhalefet görevini yerine getirmeyen muhalefetmiş gibi yapanlarca görülmezden gelinmektedir.

O zaman bize muhalefet görevini hakkıyla yapan bir gerçek muhalefet gereklidir.

Ben buna “Merkez Muhalefet” adlandırmasını yapıyorum.

Günümüzde Türkiye’de tek gerçek muhalefet vardır o da bugüne kadar bu konuda kendini ispatlamış olan Zafer Partisidir. Ben onu yukarıda izaha çalıştığım nedenlerle siyasetin ve muhalefetin merkezine konumlandırarak “Merkez Muhalefet” olarak niteliyorum.

Zafer Partisi sadece sığınmacılar konusunda değil, ekonomi, anayasa, enflasyon, tarım ve hayvancılık, dış politika sosyal sorunlar başta olmak üzere tüm başlıklarda ki, çözüm önerileri ve eylemli toplumsal muhalefet konusunda öne çıkışı (asgari ücretin ilanı ile Zafer Gençliğinin aynı gece meydanlara inişi) ile diğer muhalefet partilerinden bariz bir şekilde ayrılmaktadır.

Bu ona eskiden ana muhalefet olarak tanımladığımız görevi fiilen vermektedir. İşte ben buna halkımızın toplanacağı bir “Merkez Muhalefet” adlandırması yapıyorum.

Halkımızın da bu konuya dikkat ederek değerlendirmelerde bulunması bizi yarınlarda çözüme taşıyacaktır.

Benim yaş grubum, Süleyman Demirel’in politikaya girdiğinden bu yana Sayın Başbakan, Sayın muhalefet lideri, Sayın Cumhurbaşkanı olarak yakından takip etmiş bir kuşak. Adı ilk duyulduğunda Adalet Partisi Genel Başkanlığı sırasında oldu. Seçimde rakibi ise maruf bir aileden ve milliyetçi kesimin adayı Dr. Saadettin Bilgiç olmuştu. Ragıp Gümüşpala’nın vefatının ardından Adalet Partisi genel başkanlık seçiminde sağ ve sol gruplar Demirel’in masonluğuna dair belge dağıtmış, “Marison Süleyman” veya “Nurlu Süleyman” diyerek yürüyüşler yapmış, mitingler düzenlemişti.

Tarihi sürecine şöyle bir göz atıldığında en etkili gençlik ve işçi yürüyüşleri, kınamaları, protestoları, askeri müdahaleler Demirel’in Başbakanlığı sırasında yapılmıştı. Parlamentoda İsmet İnönü, Bülent Ecevit, Osman Bölükbaşı, Mehmet Ali Aybar, Necmettin Erbakan, Alpaslan Türkeş, Erdal İnönü, Turgut Özal gibi Türk siyasetinin en ağır toplarını karşısında bulmuştu. Süleyman Demirel “Yollar yürümekle aşınmaz” veya “nerede kalmıştık?” diyerek altı defa gitmiş, yedi defa gelmiş, başta GAP’a ve Keban’a, Atatürk Barajı’na imza atmış, Çankaya’ya kadar çıkmıştı. Şapkası da bir dönemin simgesi olmuştur.

Bülent Ecevit Hükümeti’nin Maliye Bakanı Zekeriya Temizel’in kurduğu, sürdürebilir insani kalkınma anlayışı çerçevesinde ülkemizin sosyal ve ekonomik potansiyelini harekete geçirmek amaçlı Ülke Politikaları Vakfı İstanbul’da “Süleyman Demirel 100 Yaşında” konulu Ekrem İmamoğlu, hekemi Dr.Aylin Cesur, emanetçisi Hüsamettin Cindoruk, bakanları Ali Naili Erdem, Hamdi Üçpınarlar ve Cavit Çağlar, dostu Prof.Dr. Mehmet Haberal, Prof.Dr. İlber Ortaylı’nın katıldığı bir panel düzenledi. Şişli Cevahir Salonu labalep dolmuş, Demirel ile alakalı bir de karikatür sergisi açılmıştı. Doğrusu bu sergi unuttuğumuz tebessüm etmeyi yeniden hatırlattı, meğer ne kadar da ihtiyacımız varmış bu gülümsemeye.

“Fakir Fukara Ezilmemeli, Vatandaşın Onuru ile Oynanmamalı”

Toplantıda her yaş, kültür, politika, sosyal hayat grubundan aydınlar vardı. O kocaman, heyüla gibi dev salonun böyle bir kış gününde dolmasına şaşırmadan edemedim.

Konuşmaları yakından takip ettim. Günümüzü yaşayınca, konuşmacıların anlattıklarıyla örtüştüğünde Süleyman Demirel’in önemli bir devlet adamı olduğunu daha da fark ettim. Mesela Demirel’den üç yaş küçük olduğunu belirten ve “komando” diye bilinen eski Milli Eğitim Bakanı Ali Naili Erdem anlattı; “aşırı gerilimli gerçekleşen Adalet Partisi kongresinde Süleyman Bey genel başkan seçilmişti. Kurmaylarını topladı ve bize “Haydi arkadaşlar ilk ziyaretimizi Saadettin Bilgiç Bey’e yapacağız” dedi. Halbuki Saadettin Bey kongrede rakibiydi.”

Ali Naili Erdem’in hatırlattığı diğer iki olay da şöyle;

-Zaman zaman Süleyman Bey ile birlikte alayişsiz nümayişsiz köylere kasabalara giderdik. Beyefendi bize; ev ziyareti yapmamızı tembih eder ve “Bakın vatandaşın başını sokacak evi var mı, tenceresi kaynıyor mu, sofrasında aş bulunuyor mu, işi gücü mevcut mu, çoluk çocuğu ne yapar, herhangi bir şikâyeti bulunuyor mu?  Biz bunun için iktidara geldik, millet bizi bununla görevlendirdi, hakkını verelim.” Biz de bunu hakkıyla yerine getirir, daha sonra kendisine anlatır ve tedbirimizi alırdık.

-İran Şahı Pehlevi gelmişti. Kendisini İstanbul’da Beylerbeyi Sarayı’nda ağırladık. Önce bir yemek verildi. Ardından de Münir Nurettin Selçuk bir konser gerçekleştirdi. Konser bittikten sonra Münir Nurettin masamıza kadar geldi, reverans yaparak selamladı. Tam alkışlayacaktık ki Beyefendi “Sanatçılar oturarak alkışlanmaz arkadaşlar” deyince hepimiz ayağa kalkarak Münir Nurettin Beyi alkışladık. O da mutlu oldu. Süleyman Bey sanata ve sanatçıya böylesine önem verirdi.

Ali Naili Erdem, Başbakan Demirel’in bir dönem mesai yaptığı başta Ferruh Bozbeyli, Mehmet Turgut, Faruk Sükan ve Saadettin Bilgiç gibi ağır toplarının ayrılarak yeni bir parti kurmasına ve arkadaşlarını gerektiği kadar sahiplenilmediğine üzüldüğünü anlattı.

“Yasaksız Türkiye Mücadelesi” diye tanıtılan ve bir Demirel Belgesel filmi gösterilen toplantıyı 14 siyasal parti temsilci göndermişti. Belgeselde özetle insanların davasından vazgeçmediği, çekilen çile ve meşakkatlerle aydınlık bir dönem açıldığı, medeniyet mirasına kavuşulduğu, milli-manevi değerlerimizin devreye girdiği vurgulanıyordu. Bir hususa da dikkat çekiliyordu; “Fakir fukara ezilmemeli. Parayı al, oyunu bana ver demek vatandaş onuru ile oynamaktır”

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’na göre; Süleyman Demirel devlet insanı, samimi, içten bir söz ustası ve lider. Politikada her iki geleneğin insanları gelişmelere 1950 gözüyle bakmıyor. Ortak birikime sahip çıkıyor. İktidarlar seçimle gelir, seçimle gider. Fukaralığı yener. Otoriter liderler toplumu böler. Hayatı zorlaştırır. Farklı görüşleri bir araya getirmez. Demokrat liderler mesela Demirel ve Ecevit aynı cümleleri seslendirirler. Tahkikat ve hukuku savunurlar. Dayatmacı ve partizan değillerdir.

Demirel, Türkiye’nin Çörçili mi?

CHP bu toplantıyı sahiplendi gibi göründü. Cumhuriyet Halk Partili olduğunu belirten Vakıf Başkanı Avukat İsmail Doğan Subaşı programı Demokrasi yoluna dönüş olarak değerlendirdi ve kolektif aklın önde olması gerektiğini savundu.

Süleyman Demirel’in hekimi Dr. Aylin Cesur’a göre de “Beyefendi nüktedan ve ötekileştirmeyen bir kişilikti. Yardım eden değil, babalık edendi idi. Hür ve sivil bir toplum oluşturmaya çalıştı. Onurlu vatandaşlık mücadelesi verdi. Eşi Nazmiye Hanım son yıllarını hastalıkla geçirdi. Kimseyi tanımıyordu. Ama Beyefendi onu hiç ihmal etmez “Nazmiye Hanım beni tanımasa da, ben onu tanıyorum ya” diyordu.

Böylesi toplantıları çok özlemişim doğrusu.

Her görüş birlikte; el ele, kol kola.

Hüsamettin Cindoruk’a göre de Demirel kimseye kızmaz. Kızar gibi yapardı. “Beyefendi’nin emanetçisi olmaktan da mutluyum ve gurur duyuyorum.” dedi eski TBMM Başkanı Cindoruk.

Allah sağlık ve hayırlı uzun ömür versin Prof.Dr. İlber Ortaylı’yı herkes pür dikkat dinledi. Etkinliğe İlber Hoca için gelen de bir hayli vardı. Kendisine has üslubu ve esprileriyle dikkat çekti. Ortaylı Hoca’ya göre; Demirel müstesna lider ve çalışkan yapılı. Cumhuriyetin ilk yılında seçkin bürokratlar cumhuriyeti kuruldu. İdealist ve aydın insan kıtlığı vardı, yönetim aydın katliamıyla savaştı. İşte o söz konusu yeni nesilden Süleyman Demirel çıktı. TBMM ve sonra iş insanı müteşebbis Vehbi Koç çıktı. Eşitlik sistemi gelişti. Herkes okuyabildi. Türkiye’nin Çörçil’i Süleyman Bey, İsmet Paşa ile dengeli ve seviyeli bir ilişki kurdu. Halk ile temasta da ustaydı.

İlber Hoca’nın bir esprisi vardı ki bir nevi hodri meydandı; Yapay Zeka Süleyman Demirel gibi konuşsun da göreyim.

İyi Parti Lideri Musavvat Dervişoğlu’na göre de Süleyman Demirel merkezde, çemberin ortasında bulunuyor. Dolayısıyla okulların kara tahtası, elektriğin teli, fakirin lokmasıydı. Musavvat Dervişoğlu hükümetin yarattığı sorunları çözmeye çalıştığını ileri sürerek karanlıktan aydınlığa çıkılması gereği üzerinde durdu ve Bülent Ecevit’in nezaketini, Necmettin Erbakan’ın inancını, Alpaslan Türkeş’in mücadelesini ve Süleyman Demirel’in de basiretini çok özlediğinin altını çizdi.

Toplumun her yaş grubundan sokaktaki insanların, tarladaki çiftçilerin, köydeki vatandaşların “Isparta İslamköylü Çoban Sülo ve kaptırmadığı fötr şapkasıyla” tanıdığı Süleyman Demirel 100 Yaşında toplantısı yaklaşık 5 saat sürdü.

MTTB Raporunda Gençlik Bakanlığı

Başbakan ve Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Kars, Hakkâri, Yozgat, Uşak, Edirne veya Gaziantep’teki bir muhtarın da adını unutmaz, ziyaretine gelen hemşerilerine selam gönderirdi. Gazetecilerle iletişimi de böyleydi. Sizi tanıdıktan sonra unutmazdı. Kendisini Cağaloğlu Babıali’de Sabah Gazetesinde muhabir olarak çalışırken İstanbul Vilayetindeki bir basın toplantısında takip etmiş, tanımıştım (1967). Bundan sonraki karşılaşmalarımızda “şimdi nerdeyiz” diye nerede çalıştığımı sorardı. Öylesine zeki bir liderdi.

Merhum Demirel’i ayrıca üniversiteli öğrenci gruplarıyla MTTB olarak da defalarca ziyaret ettik. Özellikle Fransa’da başlayıp, sonra Türkiye’ye sıçrayan üniversitelerin işgal edildiği, boykotların yapıldığı, talebenin dert ve davalarının devasa arttığı zaman diliminde hazırladığımız raporları okur ve dinlerdi. Dolayısıyla MTTB Basın Yayın Müdürlüğünce hazırladığımız Milli Bir Eğitime Doğru adlı (Fatih Matbaası -1968) kitapçığı kendisine takdim etmiştik. Kitapçıkta üniversitedeki olayların sebebini ve çözümünü anlatmıştık. Bunun için de bir “gençlik bakanlığı” ile “gençlik meseleleri enstitüsü” kurulmasını önermiş, üniversitede okuyan gençlerin ucuz kitap temin edebilmesi için matbaa proje taslağı sunmuştuk. Bir yıl sonra İsmet Sezgin Gençlik ve Spor Bakanı olarak Demirel Hükümetinde (1969) görev aldı. Matbaa tasarımız da kabul edildi.

Cemaatlere; ”Ben Varım Ya!”

Başbakan Süleyman Demirel’e ulaşmak zor değildi.

Bu çerçevede cemaatler de temsilci olarak parlamentoya girebiliyordu. Kanat önderi Süleyman Hilmi Tunahan’ın damadı Kemal Kaçar böyle bir görevi üslendi, TBMM’nde önce Kütahya sonra 5.dönem İstanbul’u temsil etti. Risale-i Nur orjinli MTTB’den de Karamanlı Recep Özel 5. Dönem İstanbul Milletvekili seçilmişti. Daha sonra vekillik ve bakanlık cazip hale dönüşünce serzenişler de başladı. Süleyman Demirel hangi cemaatten olursa olsun “Biz temsil edilmiyoruz efendim” diyenlere “Ben varım ya!” diyordu.

Bir dönem ve lideri iyilikleri, güzellikleri, faydaları, bilen-bölen yanları ve eleştirilen tutumuyla tarihteki yerini aldı. Süleyman Demirel’in yeri, devlet adamlığı, demokratlığı, cumhuriyetçiliği, hizmeti günü yaşadıktan sonra, bugünü kıyas ile çok daha iyi anlaşılıyor. Demirel önemli bir devlet ve millet adamıydı.